Acta Iuris Stetinensis

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2020/2092 z dnia 16 grudnia 2020 roku w sprawie ogólnego systemu warunkowości służącego ochronie budżetu Unii weszło w życie w styczniu 2021 roku. Zmierza ono do ustanowienia mechanizmów koniecznych do ochrony budżetu Unii w przypadku naruszeń zasad państwa prawnego w państwach członkowskich. W uproszczeniu rozporządzenie staje się zatem instrumentem uzależniającym transfer unijnych środków finansowych od respektowania praworządności przez państwa członkowskie. Celem niniejszego opracowania uczyniono ocenę stosowania wskazanego rozporządzenia w praktyce z punktu widzenia ochrony praworządności i jego roli w tym zakresie. Prezentowane rozważania zmierzają do stwierdzenia, czy implementacja rozporządzenia w sprawie warunkowości potwierdza jego „użyteczność” dla wzmacniania praworządności w państwa członkowskich Unii. Podjęte analizy powinny tym samym pozwolić na ustalenie, na ile „unijny pieniądz” w ramach ustanowionych rozporządzeniem procedur skutecznie wzmacnia państwo prawne, motywując państwa członkowskie do określonych zachowań. W tym świetle główną metodą badawczą uczyniono metodę dogmatycznoprawną. Artykuł podzielono na trzy części obejmujące przedstawienie genezy oraz analizę celu i głównych założeń rozporządzenia w kontekście ochrony państwa prawnego, przypadków jego praktycznego zastosowania oraz efektów implementacji rozporządzenia wraz z ich oceną. Przeprowadzone analizy doprowadziły do następujących głównych wniosków: 1. Rozporządzenie w sprawie warunkowości jest instrumentem chroniącym budżet i interesy finansowe Unii Europejskiej – jako takie chroni je jednak przed naruszeniami praworządności i w tym świetle poszanowanie zasad państwa prawnego staje się podstawą i warunkiem koniecznym skutecznego wykonywania budżetu UE zgodnie z zasadą należytego zarządzania finansami. 2. Rozporządzenie przewiduje stosunkowo klarowne przesłanki i kryteria wdrażania procedury ochrony budżetu oraz stosunkowo jasną procedurę stosowania środków ochronnych. 3. Przewidziany w rozporządzeniu mechanizm warunkowości przy jego konsekwentnym i rygorystycznym stosowaniu ma szansę wzmacniać praworządność w państwach członkowskich UE – analizowany przypadek zdaje się potwierdzać tę tezę.