Colloquia Theologica Ottoniana


ISSN: 1731-0555     eISSN: 2353-2998    OAI    DOI: 10.18276/cto.2024.40-11
CC BY-SA   Open Access   DOAJ  ERIH PLUS

Lista wydań / 40/2024
Lęk jako stan i cecha u osób praktykujących kult miłosierdzia Bożego

Autorzy: Sławomir Bukalski ORCID
Uniwersytet Szczeciński, Polska | Instytut Nauk Teologicznych
Słowa kluczowe: lęk cecha lęk stan religijność miłosierdzie Boże.
Data publikacji całości:2024-12-10
Liczba stron:24 (211-234)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstrakt

W części teoretycznej artykułu zaprezentowano rozważania dotyczące problematyki religijności nacechowanej miłosierdziem Bożym oraz lęku. Lęk jako stan i jako cecha nawiązuje do koncepcji Charlesa D. Spielbergera. Religijność natomiast została zaprezentowana w ujęciu Stefana Hubera. W aspekcie psychologicznym kult miłosierdzia Bożego jawi się jako forma religijności uwzględniająca sferę poznawczą, emocjonalną oraz behawioralną człowieka. Do badania religijności nacechowanej miłosierdziem Bożym wykorzystano zmodyfikowaną Skalę Centralności Religijności, natomiast lęk-stan i lęk-cecha mierzono Inwentarzem Stanu i Cechy Lęku. Grupę badaną stanowiło 175 osób praktykujących kult do miłosierdzia Bożego (prywatnie oraz w grupach religijnych): 80 mężczyzn (46% badanych) oraz 95 kobiet (54% badanych). Wszystkie korelacje okazały się ujemne. Wśród mężczyzn lęk-stan koreluje z doświadczeniem religijnym, natomiast wśród kobiet z modlitwą i doświadczeniem religijnym. Lęk-stan koreluje wśród respondentów z młodszej grupy wiekowej z przekonaniem religijnym, doświadczeniem religijnym, modlitwą i wynikiem ogólnym. Wśród mężczyzn lęk-cecha koreluje jedynie z przekonaniem religijnym. W grupie kobiet lęk-cecha koreluje z przekonaniem religijnym, modlitwą, doświadczeniem religijnym, udziałem oraz z wynikiem ogólnym religijności. Z kolei wśród młodszych respondentów lęk-cecha współwystępuje z przekonaniem religijnym, doświadczeniem religijnym, udziałem i z wynikiem ogólnym religijności. W grupie starszych osób lęk-cecha ujawnił związek z doświadczeniem religijnym, przekonaniem religijnym oraz z wynikiem ogólnym religijności. Zasadniczym wnioskiem pastoralnym jest podejmowanie religijności nacechowanej miłosierdziem Bożym jako korzystnej strategii w minimalizowaniu różnych stanów lękowych dotyczących Bożego przebaczenia, nawrócenia, podejmowania rozstrzygających decyzji czy umierania i śmierci. W posłudze duszpasterskiej korzystniejsze jest łączenie wiary i rozumu niż wiary i emocji, zwłaszcza wśród osób, u których lęk jawi się jako nasilona cecha w strukturze osobowości. W kształtowaniu dojrzałej religijności wyzwaniem jest bazowanie bardziej na warstwie denotacyjnej pojęć religijnych (miłosierdzie Boże) niż na warstwie konotacyjnej. Ta strategia jest korzystniejsza w minimalizowaniu zarówno sytuacji lękowych, jak i cechy w strukturze osobowości.
Pobierz plik

Plik artykułu

Bibliografia

1.Allport G.W., Osobowość i religia, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 1988.
2.Bazylak J., Lęk a postawy religijne młodzieży, „Studia Philosophiae Christianae” 18 (1982) 2, s. 7–14.
3.Bazylak J., Postawy religijne młodzieży i ich związek z wybranymi elementami osobowości, ATK, Warszawa 1984.
4.Bąk W., Pomiar stanu, cechy, ekspresji i kontroli złości. Polska adaptacja kwestionariusza STAXI-2, „Polskie Forum Psychologiczne” 21 (2016) 1, s. 93–122.
5.Borkowski T., Homo religiosus we współczesnym świecie – pojęcie religijności, „Fides et Ratio” 2 (2015), s. 6–16.
6.Bukalski S., Dojrzała religijność drogą do świętości. Reguła veritatis testum, w: R. Nęcek, W. Misztal (red.), Modlitwa – Zdrowie – Komunikacja. Praca i życie sióstr felicjanek, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Papieża Jana Pawła II, Kraków 2019, s. 57–79.
7.Bukalski S., Żurek A., Dynamika religijności rodziców dzieci pierwszokomunijnych. Studium psychologiczno-pastoralne, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2023.
8.Chlewiński Z., Religijność dojrzała, w: Z. Chlewiński (red.), Wybrane zagadnienia z psychologii pastoralnej, Wydawnictwo KUL, Lublin 1989, s. 9–39.
9.Dola T., Teologia miłosierdzia Bożego według bulli Misericordiae vultus papieża Franciszka, „Roczniki Teologiczne” 63 (2016) 9, s. 5–19.
10.Franciszek, Bulla ustanawiająca nadzwyczajny Jubileusz Miłosierdzia Misericordiae vultus, Wydawnictwo TUM, Watykan 2015.
11.Golan Z., Pojęcie religijności, w: S. Głaz (red.), Podstawowe zagadnienia psychologii religii, WAM, Kraków 2006, s. 71–79.
12.Góźdź K., Teologia miłosierdzia Bożego, „Teologia w Polsce” 10 (2016) 1, s. 3–15.
13.Grom B., Psychologia religii, WAM, Kraków 2009.
14.Huber S., Dimensionen der Religiosität. Skalen, Messmodelle und Ergebnisse einer empirisch orientierten Religionspsychologie, Academic Press Fribourg, Bern 1996.
15.Huber S., Huber O.W., The Centrality of Religiosity Scale (CRS), „Religions” 3 (2012), s. 710–724.
16.Jan Paweł II, Encyklika Dives in misericordia, Pallottinum, Poznań 2015.
17.Jan Paweł II, Encyklika Fides et ratio, Pallottinum, Poznań 2022.
18.Kamiński R., Tożsamość współczesnej teologii pastoralnej, „Roczniki Pastoralno-Katechetyczne” 4 (2012), s. 21–36.
19.Katechizm Kościoła Katolickiego, Pallottinum, Poznań 2002.
20.Kowalska F., Dzienniczek. Miłosierdzie Boże w duszy mojej, Promic, Kraków 2014.
21.Krasiński J., Homo religiosus. Podmiotowo-personalistyczne ujęcie fenomenu religijnego, Wydawnictwo Diecezjalne, Sandomierz 2002.
22.Krok D., Religijność a jakość życia w perspektywie mediatorów psychospołecznych, Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2009.
23.Krok D., Psychologiczna koncepcja poszukiwania sacrum w religijności i duchowości, „Analecta Cracoviensia” 44 (2012), s. 39–53.
24.Kuczkowski S., Psychologia religii, WAM, Kraków 1998.
25.Kulesz Z., Religijność w perspektywie psychologicznej, „Studia Elbląskie” 14 (2013), s. 185–197.
26.Lewis M., Haviland-Jones J.M., Psychologia emocji, GWP, Gdańsk 2005.
27.Mariański J., Religijność, w: E. Gigilewicz (red.), Encyklopedia Katolicka, t. 16, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2012, k. 1416–1418.
28.Mikołajec J., Problem metody teologii pastoralnej, „Studia Pastoralne” 1 (2005), s. 21–34.
29.Nowak A.J., Homo religiosus. Studium porównawczo-krytyczne, Wydawnictwo KUL, Lublin 2003.
30.Pargament K.I., The Psychology of Religion and Coping: Theory, Research, Practice, The Guilford Press, New York 1997.
31.Podsiad A., Słownik terminów i pojęć filozoficznych, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 2000.
32.Prężyna W., Funkcja postawy religijnej w osobowości człowieka, Wydawnictwo KUL, Lublin 1981.
33.Przygoda W., Paradygmaty postępowania badawczego w teologii praktycznej, w: W. Przyczyna (red.), Metodologia teologii praktycznej, Wydawnictwo „M”, Kraków 2011, s. 97–113.
34.Reber A.S., Słownik psychologii, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2000.
35.Rusecki M., Homo religiosus, w: M. Rusecki, K. Kaucha, I. Ledwoń, J. Mastej (red.), Leksykon teologii fundamentalnej, Wydawnictwo „M”, Lublin–Kraków 2002, s. 522–524.
36.Rybarski R.J., Religijność i lęk przed śmiercią a jakość życia osób z rozpoznaną chorobą nowotworową. Rozprawa doktorska, Lublin 2018, https://repozytorium.kul.pl/server/api/core/bitstreams/ec565b88-e2ef-4e18-9003-8b662876f991/content [dostęp: 15.02.2024].
37.Seligman M., Walker E.F., Rosenhan D.L., Psychopatologia, Zysk i S-ka, Poznań 2003.
38.Słomka W., Miłosierdzie Boże, w: M. Chmielewski (red.), Leksykon duchowości katolickiej, Wydawnictwo „M”, Lublin–Kraków 2002, s. 522.
39.Spielberger C.D., Theory and Research on Anxiety, w: C.D. Spielberger (red.), Anxiety and Behavior, Academic Press, New York 1966, s. 3–20.
40.Spielberger C.D., Anxiety as an Emotional State, w: C.D. Spielberger (red.), Anxiety: Current Trends in Theory and Research, Academic Press, New York 1972.
41.Spielberger C.D., Cross-Cultural Assessment of Emotional States and Personality Traits, „European Psychologist” 11 (2006), s. 297–303.
42.Spielberger C.D., Reheiser E.C., Assessment of Emotions: Anxiety, Anger, Depression, and Curiosity, „Applied Psychology: Health and Well-Being” 1 (2009), s. 271–302.
43.Szostek B., Religijność a lęk u członków neokatechumenatu, „Warszawskie Studia Pastoralne” 15 (2012), s. 123–132.
44.Szostek B., Lęk w perspektywie psychologii pastoralnej, „Warszawskie Studia Pastoralne” 19 (2013), s. 215–233.
45.Św. Tomasz z Akwinu, Suma teologiczna, wyd. polskie, t. 19, tłum. F.W. Bednarski, Katolicki Ośrodek Wydawniczy „Veritas”, London 1971.
46.Tokarski S., Psychologiczne źródła religijności, w: S. Głaz (red.), Podstawowe zagadnienia psychologii religii, WAM, Kraków 2006, s. 92–108.
47.Walesa C., Wyjaśnianie religijności człowieka (analiza psychologiczna), w: P. Francuz, P. Oleś, W. Otrębski (red.), Studia z psychologii w KUL, t. 11, Wydawnictwo KUL, Lublin 2003, s. 21–38.
48.Wejman H., Miłosierdzie Boga a duch skruchy i przebaczenia w życiu człowieka, „Colloquia Theologica Ottoniana” 2 (2016), s. 185–200.
49.Wichrowicz J., Cnota religijności w Katechizmie Kościoła Katolickiego, „Studia Theologica Varsaviensia” 2 (1996), s. 135–149.
50.Wielebski T., Tutak M., Meandry interdyscyplinarności teologii pastoralnej. Przyczynek do dyskusji, „Teologia Praktyczna” 17 (2016), s. 25–46.
51.Wrześniewski K., Sosnowski T., Jaworowska A., Fecenec D., Inwentarz Stanu i Cechy Lęku STAI. Polska Adaptacja. Podręcznik, Pracownia Testów Psychologicznych PTP, Warszawa 2011.
52.Wójtowicz A., Człowiek jako capax Dei w ujęciu Z.J. Zdybickiej, „Studia Gilsoniana” 6 (2017), s. 249–267.
53.Zarzycka B., Skala Centralności Religijności Stefana Hubera, „Roczniki Psychologiczne” 1 (2007), s. 133–157.
54.Zinnbauer B.J., Pargament K.I., Religiousness and Spirituality, w: R.F. Paloutzian, C.L. Park (red.), Handbook of the Psychology of Religion and Spirituality, The Guilford Press, New York 2005, s. 21–42.
55.Zdybicka Z.J., Religia, w: A. Maryniarczyk (red.), Powszechna Encyklopedia Filozofii, t. 8, Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, Lublin 2007, s. 720–732.
56.Zyzak W., Miłosierdzie jako termin teologiczny, „Polonia Sacra” 19 (2015) 1, s. 133–154.