Przeszłość Demograficzna Polski

Poland's Demographic Past


ISSN: 0079-7189     eISSN: 2719-4345    OAI    DOI: 10.18276/pdp.2024.46-02
CC BY-SA   Open Access   DOAJ  ERIH PLUS  DOAJ

Lista wydań / 46, 2024
Villages and towns in the Pomeranian archdeaconate in the years 1780-1781 – population and religion
(Wsie i miasteczka w archidiakonacie pomorskim w latach 1780-1781 – ludność i religia)

Autorzy: Tomasz Nowicki ORCID
The John Paul II Catholic University of Lublin, Faculty of Humanities

Sławomir Zych ORCID
The John Paul II Catholic University of Lublin, Faculty of Humanities
Słowa kluczowe: archidiakonat pomorski diecezja włocławska wizytacje parafii Józef Rybiński liczba ludności parafii katolicy protestanci Żydzi
Data publikacji całości:2024
Liczba stron:37 (37-73)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstrakt

W trakcie wizytacji kanonicznej zarządzonej przez biskupa włocławskiego Józefa Rybińskiego i przeprowadzonej w latach 1780–1781 wizytatorzy, poza tradycyjnym opisem wielu zagadnień dotyczących parafii, załączali również do protokołów informacje o liczbie ludności. Wykorzystywali do tego formę tabelaryczną, podając informacje rozbite na poszczególne miejscowości należące do parafii. Dotyczyły one nie tylko samej ogólnej liczby mieszkańców. Podawano także liczbę osób zdolnych do komunii, liczbę niekatolików i liczbę Żydów. Analiza statystyczna tych danych pozwoli w miarę precyzyjnie ustalić zaludnienie parafii archidiakonatu zlokalizowanych w małych miastach i w parafiach wiejskich, jak również określić liczbę ludności w całym archidiakonacie. W artykule autorzy przedstawią także ustalenia dotyczące takich zagadnień, jak średnia wielkość osady wiejskiej, stosunek liczby ludności miast do ludności wsi, odsetek katolików, niekatolików i Żydów oraz odsetek katolików zdolnych do przyjmowania sakramentu pokuty i komunii świętej.
Pobierz plik

Plik artykułu

Bibliografia

1.Baszanowski J., Przemiany demograficzne w Gdańsku w l. 1601-1846, Gdańsk 1995;
2.Biskup M., Tomczak A., Mapy województwa pomorskiego w drugiej połowie XVI w., I. Rozmieszczenie własności ziemskiej. II. Sieć parafialna, „Rocznik Towarzystwa Naukowego w Toruniu” 58 (1955), z. 1, s. 1-182;
3.Dokumenty soborów powszechnych, wyd. A. Baron, H. Pietras, t. 4: Lateran V, Trydent, Watykan, Kraków 2004;
4.Główka D., Akta wizytacji kościelnych z XVII-XVIII w. jako źródło do historii kultury materialnej: gospodarstwo wiejskie w dobrach parafialnych w archidiakonacie warszawskim, [w:] Szkice z dziejów materialnego bytowania społeczeństwa polskiego, red. M. Dembińska, Wrocław 1989, s. 233-254;
5.Goldbeck J. F., Volständige Topographie des Königreichs Preussen. Teil II: Topographie von Westpreussen, Marienwerder 1789;
6.Hamryszczak A., Canonical visitations as a historical source, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 105 (2016), s. 53-62;
7.von Holsche A. K., Geographie und Statistik von West-Süd-und Neu-Ostpreussen. Nebst einer kurzen Geschichte des Königreichs Polen bis zu dessen Zertheilung, Berlin 1807, Bd. 3;
8.Hoszowski S., Spis mieszkańcow Gdańska z 1770 r., „Przeszłość Demograficzna Polski”, 7 (1975), s. 75-92;
9.Kędelski M., Ludność Pomorza Nadwiślańskiego w 1774 r. na podstawie tabel historycznych, „Przeszłość Demograficzna Polski” 21 (2000), s. 7-33;
10.Kościelak S., Katolicka społeczność Gdańska w świetle ksiąg metrykalnych z drugiej połowy XVIII w.. Nowe spojrzenie na przemiany demograficzne w wielowyznaniowym, protestanckim ośrodku, „Przeszłość Demograficzna Polski” 40 (2018), s. 83-103;
11.Kościelak S., Katolicy w protestanckim Gdańsku od drugiej połowy XVI do końca XVIII w., Gdańsk 2012;
12.Kratz G., Die Städte der Provinz Pommern – Abriß ihrer Geschicht, zumeist nach Urkunden, Berlin 1865;
13.Kuklo C., Demografia Rzeczpospolitej przedrozbiorowej, Warszawa 2009;
14.Kumor B., Przedrozbiorowe wizytacje kościelne jako źródło demograficzne, „Przeszłość Demograficzna Polski” 2 (1969) s. 3-46;
15.Litak S., Akta wizytacyjne parafii z XVI-XVIII w. jako źródło historyczne, „Zeszyty Naukowe KUL” 5 (1962), nr 3, s. 41-58;
16.Litak S., Atlas Kościoła łacińskiego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVIII w., Lublin 2006;
17.Litak S., Kościół łaciński w Rzeczypospolitej około 1772 roku, Lublin 1996;
18.Litak S., Parafie w Rzeczypospolitej w XVI-XVIII w., Lublin 2004;
19.Maerckaer H., Eine polnische Starostei und preussischer Landrathkreis. Geschichte des Schwetzer Kreises 1466-1873, Band II, Theil II: Spezielle Ortgeschichte, "Zeitschrift des Westpreussischen Geschichtvereins" 17-19 (1886-1888), s. 3-597;
20.Mikulski K., Osadnictwo wiejskie województwa pomorskiego od połowy XVI do końca XVII w., Toruń 1994;
21.Mützell A. A., Krug L., Neues topographisch-statistisch-geographisches Wörterbuch des preussischen Staats, Band 5: T–Z. Halle 1823;
22.Nowicki T., Granice jednostek administracji kościelnej, w: Atlas historyczny Polski, Prusy Królewskie w drugiej połowie XVI w.. Mapy szczegółowe XVI w.. Suplement, red. H. Rutkowski, M. Słoń, Warszawa 2021, s. 14-30;
23.Nowicki T., Liczba i sieć świątyń w archidiakonacie pomorskim w l. 1583-1781, "Studia Pelplińskie" 27 (1999), s.171-196;
24.Nowicki T., Ministri ecclesiae . Służba kościelna i witrycy w diecezji włocławskiej w XVIII w., Lublin 2011;
25.Nowicki T., Źródła do badań biograficznych nad osiemnastowiecznym katolickim duchowieństwem parafialnym, „Studia Archiwalne”, 1 (2004) s. 101-107;
26.Nowicki T., Źródła do badań prozopograficznych nad duchowieństwem i personelem parafialnym diecezji włocławskiej w okresie nowożytnym, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 112 (2019), s. 255-275;
27.Olczak S., Wizytacje jako źródło do badań nad klerem parafialnym, „Summarium” 8 (1979), s. 253-258;
28.Olczak S., Źródła kościelne z końca XVI i pierwszej połowy XVII w. do badań nad duchowieństwem, „Przegląd Tomistyczny” 2 (1986), s. 275-291;
29.Preuß A. E., Preußische Landes- und Volkskunde, Królewiec 1835;
30.Vielrose E., Dokładność informacji demograficznych pochodzących z przedrozbiorowych wizytacji kościelnych, „Przeszłość Demograficzna Polski” 2 (1968), s. 47-52;
31.Waschinski E., Wie gross war die Bevölkerung Pommerellens, ehe Friedrich der Grosse das Land übernahm?, Danzig 1907;
32.Wutstrack Ch. F., Kurze historisch- geografisch- statistische Beschreibung von dem königlich -preussischen Herzogthume Vor- und Hinter- Pommern, Stettin 1793.