Studia Administracyjne

Wcześniej: Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Studia Administracyjne


ISSN: 2080-5209     eISSN: 2353-284X    OAI    DOI: 10.18276/sa.2024.20-02
CC BY-SA   Open Access   DOAJ  ERIH PLUS

Lista wydań / 2(20)|2024
Regulacje służące ochronie genius loci jako spoiwa łączącego dziedzictwo materialne i niematerialne

Autorzy: Lena Gryz ORCID
Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego
Słowa kluczowe: genius loci duch miejsca planowanie przestrzenne ochrona dziedzictwa ICOMOS
Data publikacji całości:2024
Liczba stron:14 (25-38)
Klasyfikacja JEL: K23 K39 R58 Z18
Cited-by (Crossref) ?:
Liczba pobrań ?: 112

Abstrakt

Występowanie genius loci dostrzegły organizacje międzynarodowe, przede wszystkim ICOMOS, a nie uwzględnia go polskie prawodawstwo (jedna nic niewnosząca wzmianka znajduje się w rozporządzeniu Rady Ministrów w sprawie sporządzania audytów krajobrazowych). Duch miejsca stanowi spoiwo dziedzictwa materialnego i niematerialnego, bez uwzględnienia którego nie można realizować założeń holistycznego podejścia do ochrony dziedzictwa. Z tego powodu konieczne jest wprowadzenie regulacji skupiających się na ochronie genius loci. Celem publikacji jest prześledzenie historycznych i merytorycznych zmian w definiowaniu ducha miejsca, przeprowadzenie analizy aktów prawa międzynarodowego oraz międzynarodowych dokumentów doktrynalnych, które stanowią podstawę systemu ochrony genius loci, zdiagnozowanie braków w polskim systemie prawnym i możliwości wykorzystania obecnie obowiązujących regulacji do ochrony ducha miejsca oraz przedstawienie propozycji zmian merytorycznych i legislacyjnych w zakresie ochrony genius loci. W prawie międzynarodowym i polskim występuje wiele aktów i dokumentów, które mogą zostać wykorzystane do ochrony genius loci, przede wszystkim: Deklaracja w sprawie ochrony genius loci, Konwencja w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego, Konwencja w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego, ustawa o ochronie przyrody, ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Mimo to konieczne jest wprowadzenie przepisów dedykowanych ochronie ducha miejsca, przede wszystkim wprowadzenie obligatoryjnych badań i sposobów jego ochrony do planów zagospodarowania przestrzennego (przede wszystkim miejscowych), strategii rozwoju gmin, gminnych programów opieki nad zabytkami oraz planów ochrony parków kulturowych, a także wprowadzenie regulacji służących ochronie widoku z zabytku i na zabytek. Niektóre polskie akty prawa miejscowego już odnoszą się do ochrony genius loci, jednak jego uwzględnienie przez decydentów ma na razie charakter dobrowolny. W celu zwiększenie skuteczności ochrony ducha miejsca należy zwrócić uwagę decydentów i interesariuszy dziedzictwa na konieczność zachowania i rozwijania tego fenomenu jako spoiwa dziedzictwa materialnego i niematerialnego. Opracowanie zostało przygotowany w oparciu o metodę formalno-dogmatyczną oraz retrogresywną.

Pliki opcjonalne

02_gryz.l_tekst_artykulu.pdf
Artykuł w formacie pdf 		Pobierz
Pobierz plik

Plik artykułu

Bibliografia

1.Banaszkiewicz M., Tożsamość miejsca. Przypadek mieszkańców Sankt Petersburga, Politeja 2013, nr 4 (26), „https://doi.org/10.12797/Politeja.10.2013.26.22”.
2.Barańska K., O genius loci w muzeum regionalnym. Czego nam jeszcze trzeba w muzeach lokalnych światów?, Zeszyty Wiejskie 2020, z. 26, „https://doi.org/10.18778/1506-6541.26.12”.
3.Borysewicz P., „Duch miejsca trzeciego” – ogniskiem związków emocjonalnych mieszkańców z zamieszkiwanym przez nich środowiskiem zabudowy, (w:) Fenomen genius loci. Tożsamość miejsca w kontekście historycznym i współczesnym, red. B. Gutowski, Warszawa 2009.
4.Cross J. E., What is sense of place. Prepared for the 12th Headwater Conference, Western State College 2001, “http://hdl.handle.net/10217/180311”.
5.Eliade M., Sacrum i profanum, Warszawa 1999, tł. R. Reszke.
6.Folta M., Poliwalencja i polisemnia genius loci. Na przykładzie Wrocławia. Rozprawa doktorska, Warszawa 2022.
7.Kaczmarek A., Drzewa w przyrodzie, w mitach, w literaturze, w sztuce i zwyczajach, Sylwan 1986, nr 7, r. CXXX.
8.Gaweł Ł., Zarządzanie dziedzictwem kulturowym – wybrane zagadnienia, (w:) Ochrona i zarządzanie dziedzictwem kulturowym, red. Ł. Gaweł, W. Pokojska, A. Pudełko, Kraków 2016.
9.Grycel J., Duch miejsca odczytany na nowo, Czasopismo Techniczne. Architektura 2010, z. 7-A/2, r. 107.
10.Gutowski B., Genius loci wobec tożsamości miast współczesnych, (w:) Fenomen genius loci. Tożsamość miejsca w kontekście historycznym i współczesnym, red. B. Gutowski, Warszawa 2009.
11.Jałowiecki B., Magia miejsc, (w:) Fenomen genius loci. Tożsamość miejsca w kontekście historycznym i współczesnym, red. B. Gutowski, Warszawa 2009.
12.Jałowiecki B., Miejsce, przestrzeń, obszar, Przegląd Socjologiczny 2011, vol. 60, issue 2-3.
13.Jaszczak A. A., Denekas J., Kadelska M., Genius loci założeń ogrodowych w regionie Ostfriesland (Niemcy), Czasopismo Techniczne. Architektura 2010, z. A-5/13, r. 107.
14.Kadłuczka A., Kołodziejczyk K., Stala K., Panorama miasta zabytkowego: między nieuniknioną potrzebą rozwoju a imperatywem ochrony dziedzictwa kulturowego, Przestrzeń/Urbanistyka/Architektura 2022, nr 2, „https://doi.org./10.37705/PUA/2/2022/06”.
15.Karcz-Kaczmarek M., Aktualna administracyjnoprawna regulacja dotycząca ochrony widoku na obiekty zabytkowe, (w:) Prawo administracyjne w służbie jednostki i wspólnoty, red. Z. Duniewska, M. Karcz-Kaczmarek, P. Wilczyński, Warszawa 2022, „https://doi.org/10.14746/spp.2022.2.38.13”.
16.Kosiacka-Beck E., Szarejko-Worobiej D., Teoria a doświadczenie fenomenu krajobrazu, Kwartalnik Naukowy Uczelni Vistula 2019, nr 1(59).
17.Kosiński W., Zespół krajobrazowy Kazimierz Dolny – Janowiec. Ochrona genius loci wobec aktualnych zagrożeń, Czasopismo Techniczne. Architektura 2010, z. 5-A/13, r. 107.
18.Kowalski W., Piotrowska-Nosek K., Schreiber H., Zalasińska K., Słowo wstępne, (w:) Konwencje UNESCO w dziedzinie kultury. Komentarz, red. K. Zalasińska, Warszawa 2014.
19.Królikowski J. T., Chrześcijańska interpretacja ducha miejsca, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego 2011, nr 15.
20.Lanzas C. M., The Spatial Turn in the Heritage Field. A case study of the Arctic during the Crisis of Places. Rozprawa doktorska, Uppsala 2021-2023, „https://uu.diva-portal.org/smash/get/diva2:1806226/FULLTEXT01.pdf”.
21.Lin M., Nevzgodin I., Pereira Roders A., de Jonge W., The role of attributes defining intervention concepts in international doctrinal documents on built heritage, Journal of Cultural Heritage Management and Sustainable Development 2023, vol. ahead-of-print no. ahead-of-print, “https://doi.org/10.1108/JCHMSD-06-2023-0095”.
22.Ma Y., Fazamimah Mohd Ariffin N., Abdul Aziz F., He X., Liu Y., Feng Sh., Potential of Sense of Place in Cultural Heritage Conservation: A Systematic Review, Pertanika Journal of Social Science and Humanities 2023, vol. 31, issue 4, “https://doi.org/10.47836/pjssh.31.4.07”.
23.Maga-Jagielnicka R., Place miejskie – zjawiska kulturowe kształtujące tożsamość przestrzeni, (w:) Fenomen genius loci. Tożsamość miejsca w kontekście historycznym i współczesnym, red. B. Gutowski, Warszawa 2009.
24.Markeviciene J., The spirit of the place - the problem of (re)creating, Journal of Architecture and Urbanism 36(1), 2012, “https://doi.org/10.3846/20297955.2012.679789”.
25.Mirek Z., Ogród z perspektywy genius loci, Architektura. Czasopismo Techniczne 2010, z. 5-A/13, r. 107.
26.Mitkowska A., Łakomy K., Ochrona obiektów krajobrazowych i ogrodowych z uwzględnieniem tradycyjnych wartości kulturowo-przyrodniczych poprzez odczytanie i eksponowanie „genius loci”, (w:) Współczesne problemy teorii konserwatorskiej w Polsce, red. B. Szmygin, Warszawa-Lublin 2008.
27.Ploch A. J., Ochrona światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego na podstawie konwencji paryskiej z 1972 roku, Państwo Prawne 2016, nr 1 (6).
28.Pożarowszczyk M., Identyfikacja genius loci – krok w stronę piękna, Metropolitan. Przegląd Naukowy 2014, nr 1, „http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-3582148f-f9e0-4525-b8fe-b485600ca5d7”.
29.Przybylak Ł., Historia genius loci jako element historii ogrodów i ludzkości, Czasopismo Techniczne. Architektura 2010, z. 5-A/13, r. 107.
30.Pudełko A., Dziedzictwo kulturowe a rewitalizacja obszarów miejskich, (w:) Ochrona i zarządzanie dziedzictwem kulturowym, red. Ł. Gaweł, W. Pokojska, A. Pudełko, Kraków 2016.
31.Relph E., Sens of place, (w:) Ten Geographic Ideas that Have Changed the World, red. S. Hanson, Nowy Brunszwik–New Yersy 2001.
32.Ronchi A. T., Community involvement in built heritage conservation: the case study of the Birzeit Historic Centre Project, Palestine, (w:) Heritage Conservation and Social Engagement, red. R. F. Peters, I. L. F. den Boer, J. S. Johnson, S. Pancaldo, Londyn 2020, “https://doi.org/10.2307/j.ctv13xps1g.12”.
33.Ruman N. M., Tradycja i tożsamość na rzecz zrównoważonego rozwoju. Genius loci wielokulturowej ziemi pszczyńskiej w przestrzeni sacrum i profanum, Pszczyna 2017.
34.Rybicka E., Orłowska J., Miejsce i przestrzeń w kulturze, Magazyn Polskiej Akademii Nauk 2022, nr 2/70, „https://doi.org/10.24425/academiaPAN.2022.142522”.
35.Sajkowski R., Genius Augusti, (w:) Z antycznego świata: Religio, Cultus, Homines, red. W. Appel, P. Wojciechowski, Toruń 2000.
36.Schmidt J., Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, tłum. B. Sęk, Katowice 2006.
37.Solska M., Duch miejsca, a współczesna przestrzeń życia człowieka, (w:) Fenomen genius loci. Tożsamość miejsca w kontekście historycznym i współczesnym, red. B. Gutowski, Warszawa 2009.
38.Sosnowski L., Ogród obywatelski starożytnej Grecji, (w:) Ogrody – zwierciadła kultury, t. 2: Zachód, red. A. I. Wójcik, L. Sosnowski, Kraków 2008.
39.Sowińska-Heim J., Adaptation of post-industrial architectural heritage to new cultural functions: the examples of Genk and Łódź, (w:) Conservation–Adaptation. Keeping alive the spirit of the place. Adaptive reuse of heritage with symbolic value, red. D. Fiorani, L. Kealy, S. Musso, B. Plevoets, C. Houbart, K. van Cleempoel, Hasselt 2017.
40.Stoica R. I., Urban conservation in international charters: from Athens Charter to the Historic Urban Landscape Recommendation, Protection of cultural heritage 2021, nr 12, “https://doi.org/10.35784/odk.2789”.
41.Szafrańska M., Ogród w świetle księżyca, czyli genius loci a genius horti, (w:) Fenomen genius loci. Tożsamość miejsca w kontekście historycznym i współczesnym, red. B. Gutowski, Warszawa 2009.
42.Szczepankowski R., Organizacje międzynarodowe, (w:) Prawo międzynarodowe publiczne. Zarys problematyki, red. M. Kun-Buczko, Bytom 2011.
43.Szmygin B., Teoria i kryteria wartościowania dziedzictwa jako podstawa jego ochrony, Wiadomości Konserwatorskie 2015, nr 43.
44.Szmygin B., Fortuna-Marek A., Siwek A., Stare Miasto w Zamościu. Dobro Światowego Dziedzictwa UNESCO. Ocena wartości i plan zarządzania, Zamość 2018.
45.Tomaszewski A., Od sacrum do profanum. Od genius loci do miejsca znaczącego dla kultury, (w:) Współczesne problemy teorii konserwatorskiej w Polsce, red. B. Szmygin, Warszawa-Lublin 2008.
46.Torowska J., Edukacja na rzecz dziedzictwa kulturowego. Aspekty teoretyczne i praktyczne, Kraków 2008.
47.Vecco M., Genius loci as a meta-concept, Journal of Cultural Heritage 2020, nr 41, “https://doi.org/10.1016/j.culher.2019.07.001”.
48.Zachariasz A ., O różnym pojmowaniu genius loci w ogrodach, Czasopismo Techniczne. Architektura 2010, z. 5-A/13, r. 107.
49.Zalasińska K., Ochrona miejsc światowego dziedzictwa w prawie polskim – plan naprawczy, Ochrona Zabytków 2012, nr 3-4.