Colloquia Theologica Ottoniana

ISSN: 1731-0555     eISSN: 2353-2998    OAI    DOI: 10.18276/cto.2019.2-02
CC BY-SA   Open Access   DOAJ  CEEOL  ERIH PLUS

Lista wydań / 2/2019
Ingerencje władz państwowych w sprawowanie kultu publicznego na przykładzie działań zielonogórskiej administracji wyznaniowej wobec Kościoła gorzowskiego w latach 1945-1972

Autorzy: Dariusz Mazurkiewicz ORCID
Uniwersytet Szczeciński
Słowa kluczowe: Urząd do Spraw Wyznań Kościół gorzowski kult publiczny wolność sumienia i wyznania
Data publikacji całości:2019-12
Liczba stron:21 (35-55)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstrakt

Po II wojnie światowej władze państwowe Polski Ludowej w planowy sposób odeszły od zasady neutralności światopoglądowej państwa. W jej miejsce pojawiła się teza głosząca konieczność daleko posuniętej interwencji w sprawy sumienia i wyznania obywateli. Skutkiem tego władze komunistyczne starały się ingerować zarówno w ludzkie sumienia, jak i utrudniać realizację prawa do publicznego wyznawania wiary. Szczególną rolę w polityce wyznaniowej państwa odgrywał powołany w 1950 roku Urząd do Spraw Wyznań. Jego prawdziwym zadaniem było nadzorowanie i zwalczanie Kościoła katolickiego oraz innych wyznań. Nie prowadził on w zasadzie samodzielnej polityki, ale wykonywał zadania wyznaczone przez biuro polityczne KC PZPR. Z kolei w województwach politykę wyznaniową realizowały wydziały do spraw wyznań. Wydział w Zielonej Górze, spośród wielu akcji wymierzonych w funkcjonowanie Kościoła gorzowskiego, ingerował w sprawowanie kultu publicznego. Jego działania polegały na utrudnianiu przeprowadzania pielgrzymek, nabożeństw i uroczystości. Apogeum wrogich wobec Kościoła działań wydziału przypadło na czas peregrynacji obrazu Matki Bożej Częstochowskiej i milenium chrztu Polski, kiedy to wszelkimi możliwymi, a przy tym niejednokrotnie bezprawnymi metodami, pracownicy administracji wyznaniowej starali się uniemożliwiać udział wiernych w nabożeństwach. Stosowane represje wobec duchowieństwa i wiernych świeckich nie przyniosły jednak spodziewanych efektów. Nie udało się wyrugować z przestrzeni publicznej uzewnętrznionych form religijności, co więcej, próby ingerencji w wykonywanie kultu publicznego nie tylko nie skutkowały ateizacją społeczeństwa, ale powodowały jeszcze liczniejszy udział wiernych w uroczystościach religijnych.
Pobierz plik

Plik artykułu

Bibliografia

1.Archiwum Akt Nowych w Warszawie, akta Urzędu do Spraw Wyznań, sygn. 37/169, 78/93a, 125/576.
2.Archiwum Państwowe w Zielonej Górze, akta Wydziału do Spraw Wyznań, sygn. 2898, 2900, 2901, 2935, 2936, 2937, 2940, 2941, 2942, 2947, 2951, 2952, 2953, 3221.
3.Dekret Rady Ministrów z dnia 18 sierpnia 1949 r. o zmianie niektórych przepisów o zgromadzeniach, Dz.U. z 1949 r., nr 49, poz. 369.
4.Dekret Rady Ministrów z dnia 5 sierpnia 1949 r. o ochronie wolności sumienia i wyznania, Dz.U. z 1949 r., nr 45, poz. 334.
5.Raina P., Kościół w PRL. Kościół katolicki a państwo w świetle dokumentów 1945–1989, t. 1: Lata 1945–1959, Poznań 1994.
6.Raina P., Kościół w PRL. Kościół katolicki a państwo w świetle dokumentów 1945–1989, t. 2: Lata 1960–1975, Poznań 1995.
7.Ustawa z dnia 17 marca 1921 r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, Dz.U. z 1921 r., nr 44, poz. 267.
8.Ustawa z dnia 29 marca 1962 r. o zgromadzeniach, Dz.U. z 1962 r., nr 20, poz. 89.
9.Chojnacki G., „Oto Partia: siła ludów i sumienie” – komunistyczna wizja (de)formacji sumienia, „Studia Paradyskie” 28 (2018), s. 145–157.
10.Dudek A., Gryz R., Komuniści i Kościół w Polsce (1945–1989), Kraków 2006.
11.Dudek A., Kościół katolicki w Polsce w 1956 roku, „Polska 1944/45–1989. Studia i Materiały” 3 (1997), s. 103–117.
12.Dudek A., O działaniach antykościelnych władz PRL w latach 1958–1966, „Chrześcijanin w Świecie” 24 (1994) 1, s. 191–204.
13.Misztal H., Mezglewski A., Zakres kompetencji, styl działania i cele Urzędu do Spraw Wyznań, w: Prawo i polityka wyznaniowa w Polsce Ludowej. Materiały II Ogólnopolskiego Sympozjum Prawa Wyznaniowego (Kazimierz Dolny 26–28 października 2004), red. A. Mezglewski, P. Stanisz, M. Ordon, Lublin 2005, s. 33–70.
14.Rymar D., Gorzów Wielkopolski w latach 1945–1998. Przemiany społeczno-polityczne, Szczecin–Gorzów 2005.
15.Sikorski J., Długa droga do przełomu. Państwo a Kościół rzymskokatolicki w województwie zielonogórskim w roku 1956, „Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny” 12 (2005), s. 105–121.
16.Śmierzchalski-Wachocz D., Partia komunistyczna wobec Kościoła i przejawów wiary katolickiej w swoich szeregach na przykładzie Środkowego Nadodrza w latach 1945–1989, Ząbki 2007.
17.Wejman G., Organizacja Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim w latach 1956–1972, w: Dzieje Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim, t. 2: 1956–1972, red. M. Siedziako, Z. Stanuch, G. Wejman, Szczecin–Warszawa 2017, s. 141–174.