Efekt humorystyczny w dowcipach werbalnych z perspektywy lingwistyki kognitywnej. Rozważania teoretyczne i analiza empiryczna


ISBN: 978-83-7972-644-8    ISBN (online): 978-83-7972-645-5    ISSN: 0860-2751    OAI    DOI: 10.18276/978-83-7972-645-5
CC BY-SA   Open Access 

Issue archive / T. (MCCCLXI) 1287

Year of publication:2023
Dziedzina:Dziedzina nauk humanistycznych
Dyscyplina:językoznawstwo
Authors: Dinara Barral Temes
Uniwersytet Szczeciński

Information

Electronic version of the publication available under CC BY-SA 4.0 license after 12 months from the date of release: January 2024

Abstract

Humor accompanies the entire history of civilization development. The process of humor reception is at the center of interest of antique philosophers, medieval thinkers, Renaissance humanists, and modern researchers.
This work presents cognitive mechanisms of how the humorous effect is created based on the selected jokes originating from Polish-, German-, Russian- and English-language online sources and the analysis of differences and similarities in the ways of their comprehension and reception by Polish, German and Russian students.
The first chapter presents the current state of research on the phenomenon of humor from the perspectives of such areas as philosophy, psychology, sociology, pedagogy, and linguistics, particularly taking into account the cognitive and linguistic work. It also characterizes the existing research procedures, methodologies, and tendencies, such as gender studies, the impact of gender-related stereotypes, black humor reception, or ‘one-liner’ jokes. Whereas the research discussed in the available literature on the subject focuses on the data from one or more languages, the research which is the subject matter of this work is based on the data collected from native speakers of one of the three languages (Polish, German or Russian), therefore representatives of three nationalities.
Hierarchy of life values, stereotypes, and autostereotypes existing in the national community may affect the process of reception of jokes by the representatives of Poland, Germany, and Russia. Therefore, the second chapter presents the axiological hierarchy characterizing life priorities of Poles, Germans, and Russians based on the statistical data from these three countries. This chapter demonstrates stereotypes and autostereotypes of Poles, Germans and Russians, which might affect the very process of reception of hilarious materials by representatives of the given nationality.
The third chapter presents the main assumptions and theories of cognitive linguistics which are a methodological foundation for the analysis of the joke reception processes undertaken in this research work. The starting point for the analysis was the principles of cognitive grammar explaining the processes of understanding the meanings based on the conceptualization processes and matrices of cognitive domains (Langacker 1987, 1991), theory of conceptual metaphors (Lakoff and Johnson 1980) and its extension, the theory of conceptual integration resulting from the amalgamation process (Fauconnier 1985, Fauconnier and Turner 1998, 2002), as well as the general theory of verbal humor based on script opposition (Raskin 1985, Attardo and Raskin 1991, Raskin and Attardo 1994). The problem of the creation of the hilarious effect in jokes explained on the basis of the above-mentioned theoretical principles is discussed in chapter 4. This chapter also contains 20 diagrams illustrating the blending process in each single joke.
An essential part of the work is chapter 5, which presents the results of an empirical study. A total number of 90 persons (30 Poles, 30 Germans, and 30 Russians) participated in the study. The research material is the set of 20 jokes originating from Polish-, German-, Russian- and English-language online sources; the same as discussed earlier, in chapter 4, considering the mechanisms of humorous effect creation. Based on the data acquired in the questionnaire, regarding the level of comprehension, acceptance, and appeal of jokes on the basis of indications made by the persons subjected to the study on reference scales and their verbal comments attached by them to the granted assessments, analyzed were the methods of understanding and reception of particular jokes in the individual and group dimension and with reference to all the study participants. Given the wide variety of numeric and verbal evaluations, it proved necessary to categorize the comments in the context of numeric assessment, which provided an interesting illustration of methods of jokes interpretation. It also allowed establishing the hierarchy of jokes with regard to the degree of assessment made by particular groups of respondents, with reference to each of 4 sub-groups of investigated jokes and the global hierarchy of jokes. The analysis also took into consideration factors such as gender, foreign language skills, as well as the roles of stereotypes, autostereotypes, and values accepted by the particular nationalities.
The study revealed that the decision regarding the assessment of the joke, regardless of the group of respondents (Polish-, German- and Russian-language) is mainly related to the closeness of comic situations presented in the jokes to the realities of lives of the examined group, in this case, philology students. There was not a clear correlation between the assessment of jokes and preferred and non-preferred joke topics provided by the respondents, as well as the kind of jokes, such as ‘black humor’ jokes. The main factor crucial for the evaluation of the given joke proved to be its content, structure, and punch line it contains.
Summing up, whether the reaction to the jokes is positive or negative is related to such factors as understanding the verbal content (knowledge of vocabulary, proper names, awareness of described phenomena, expertise, and experience, as well the source of the joke), the closeness of the content to the everyday realities and life values of the recipient, and the presence of stereotypes or autostereotypes not accepted in the national community.

Bibliography

1.Abdel-Raheem, A. (2017): Decoding images: Toward a theory of pictorial framing. “Discourse and Society” 28 (4), 327–352.
2.Anusiewicz, J., Dąbrowska, A., Fleischer, M. (2000): Językowy obraz świata i kultura. Projekt koncepcji badawczej. W: A. Dąbrowska, J. Anusiewicz (red.): „Acta Universitatis Wratislaviensis” 2218. Język a Kultura. T. 13. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 11–44.
3.Ashmore, R.D., Del Boca, F.K. (1981): Conceptual approaches to stereotypes and stereotyping. W: D.L. Hamilton (red.): Cognitive processes in stereotyping and intergroup behavior. Hillsdale: Lawrence Erlbaum Associates Publishers, 341–370.
4.Asmolovskaya, Y. (2020): Conceptual Blending in Jokes. München: GRIN Verlag.
5.Assmann, A. (2015): Wprowadzenie do kulturoznawstwa: podstawowe terminy, problemy, pytania. Tłum. A. Artwińska, K. Różańska. Poznań: Wydawnictwo Nauka i Innowacje.
6.Attardo, S. (1994): Linguistic theories of humor. Berlin: Mouton de Gruyter.
7.Attardo, S. (1998): The analysis of humorous narratives. “Humor” 11 (3), 231–260.
8.Attardo, S. (2001): Humorous Texts: A Semantic and Pragmatic Analysis. New York–Berlin: Mouton de Gruyter.
9.Attardo, S. (2014): Encyclopedia of humor studies. Thousand Oaks: SAGE Publications.
10.Attardo, S., Raskin, V. (1991): Script theory revisited: Joke similarity and joke representation model. “Humor: International Journal of Humor Research” 4 (3–4), 293–347.
11.Attardo, S., Chabanne, J. (1992): Jokes as a text type. “Humor: International Journal of Humor Research” 5, 165–176.
12.Attardo, S., Baltes, P., Petray, M.J. (1994): The linear organisation of jokes: analysis of two thousand texts. W: Th. Ford (red.): “Humor: International Journal of Humor Research” 5, 27–54.
13.Avdagić, K. (2020): Black humour processing in the light of the conceptual integration theory and the benign violation theory. “Explorations in English Language and Linguistics” 7 (1), 70–93.
14.Awad, G.H., Martinez, M.S. (2011): Review of the psychology of prejudice and discrimination. “Cultural Diversity and Ethnic Minority Psychology” 17 (2), 225–226.
15.Badli, T.S.T., Dzulkifli, M.A. (2013): The effect of humour and mood on memory recall. “Procedia – Social and Behavioral Sciences” 97, 252–257.
16.Bartmiński, J. (1998): Podstawy lingwistycznych badań nad stereotypem – na przykładzie stereotypu matki. W: J. Anusiewicz, J. Bartmiński (red.): Język a Kultura. T. 12. Stereotyp jako przedmiot lingwistyki. Teoria, metodologia, analizy empiryczne. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 63–83.
17.Bartmiński, J., Tokarski, R. (1986): Językowy obraz świata a spójność tekstu. W: T. Dobrzyńska (red.): Teorie tekstu. Zbiór studiów. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum, 65–81.
18.Baur, R.S., Ossenberg, S., Zarudko, M. (2013): Deutsche und russische Stereotypen im Vergleich: Zur Erforschung von nationalen Bildern in unseren Köpfen. W: K. Schneider-Wiejowski, B. Kellermeier-Rehbein, J. Haselhuber (red.): Vielfalt, Variation und Stellung der deutschen Sprache. Berlin: de Gruyter, 549–562.
19.Benedyktowicz, Z. (2000): Portrety „obcego”. Od stereotypu do symbolu. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
20.Bergson, H. (1902): Śmiech: studyum o komizmie. Lwów: Wydawnictwo Księgarni H. Altenberga. https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/96/Smiech-studyum_o_komizmie. pdf.
21.Bernabéu, E.L. (2019): The role of humor discourse in the construction of gender identity. “Pragmalinguistica” 27 (27), 112–132.
22.Bernales, H., Castillo, K., Cuadra, C., Gómez, L., Martínez, A., Michea, B., Ramos, M., Rojas, J., Paloma, S. (2017): Dimensions in the conceptual integration of jokes: or how a dissertation got lost in generic space. Santiago: Universidad de Chile Facultad de Filosofía y Humanidades Departamento de Lingüística.
23.Blair, C. (2002): School readiness: Integrating cognition and emotion in a neurobiological conceptualization of children’s functioning at school entry. “American Psychologist” 57 (2), 111– 127.
24.Błaszak, M. (2016): Stereotypy w dowcipach macedońskich. Poznań Linguistic Forum, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu 32, 137–146.
25.Bodenhausen, G.V., Sherman, J.W. (2000): Attention and stereotyping: Cognitive constraints on the construction of meaningful social impressions. “European Review of Social Psychology” 11 (1), 145–175.
26.Bodziany, M. (2010): Stereotypy narodowościowe w profilach stereotypowej percepcji żołnierzy wielonarodowych jednostek wojskowych. „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk Lądowych” 3 (157), 398–418.
27.Bogatowa, О.А. (2004): Гармонизация межэтнических отношений в региональном соци- уме. Саранск: Историко-социологически институт Мордовского государственного уни- верситета им. Н.П. Огарева.
28.Boniecka, B. (2009): Children’s phraseology. “Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska” 27, 17–30.
29.Boriew, W. (1955) [1989]: Трагическое и комическое в жизни и искусстве. Москва: Искус- ство.
30.Braniecka, A., Parnowska, D., Radomska, A. (2012): Poczucie humoru u pacjentów z depresją – przegląd badań. „Psychiatria Polska” 46 (6), 1007–1018.
31.Brzezowska, M. (2014): Autostereotyp Polaków w wybranych podręcznikach języka polskiego dla cudzoziemców. „Postscriptum Polonistyczne” 1 (13), 47–62.
32.Brzozowska, D. (2000): O dowcipach polskich i angielskich. Aspekty językowo-kulturowe. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
33.Brzozowska, D. (2012): Family in Polish jokes. “Investigationes Linguisticae” 11, 53–72.
34.Bulzak, A. (2016): Wzajemne relacje pomiędzy poczuciem humoru, stresem i wypaleniem zawodowym na przykładzie badań w grupie nauczycieli. „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Humanitas. Pedagogika” 13, 209–223.
35.Buttler, D. (2001) [1968/1974]: Polski dowcip językowy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
36.Bystroń, J.S. (1935) [1939/1995]: Megalomanja narodowa. Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze „RÓJ”.
37.Cantor, J.R., Zillmann, D. (1976): A disposition theory of humour and mirth. W: A.J. Chapman, H.C. Foot (red.): Humor and laughter: Theory, research, and applications. New York: Transaction Publishers Piscataway, 93–115.
38.Chan, Y.C., Hsu, W.C. (2018): Dissociation between the processing of humorous and monetary rewards in the ‘motivation’ and ‘hedonic’ brains. “Scientific Reports” 8 (1), 1–11.
39.Chłopicki, W. (1995): O humorze poważnie. Kraków: Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
40.Cichmińska, M., Topolewska, M. (2011): Conceptual blending in “House M. D.”. „Acta Neophilologica” 13, 37–47.
41.Clarke, A. (2008): The Pattern Recognition Theory of Humour. Cumbria, UK: Pyrrhic House.
42.Coulson, S., Oakley, T. (2005): Blending and coded meaning: Literal and figurative meaning in cognitive semantics. “Journal of Pragmatics” 37 (10), 1510–1536.
43.Croft, W. (2004): Syntactic theories and syntactic methodology: a reply to Seuren. “Journal of Linguistics” 40, 637–654.
44.Croizet, J.C., Claire, T. (1998): Extending the concept of stereotype and threat to social class: The intellectual underperformance of students from low socioeconomic backgrounds. “Personality and Social Psychology Bulletin” 24 (6), 588–594.
45.Delabastita, D., Geeraerts, D., Gibbs, R.W., Rabatel, A., Schmitz-Emans, M., Wilson, D. (2015): The dynamics of wordplay. Berlin: De Gruyter.
46.Dudzikowa, M. (1994): Uszlachetnienie humoru uczniowskiego. „News – Nowości Oświaty 1993–1994” 12 (1), 8–10.
47.Dziemidok, B. (1961): O głównych formach komizmu. „Annales Universitatis Mariae Curie- -Skłodowska: Nauki Filozoficzne i Humanistyczne” 16, 57–91.
48.Eastman, M. (1936) [1921]: The sense of humor. Ann Arbor: Octagon Books.
49.Eysenck, H.J. (1973): Conditioning, introversion-extraversion and the strength of the nervous system. W: H.J. Eysenck (red.): Eysenck on extraversion. London: Crosby Lockwood Staples, 131–137.
50.Fauconnier, G. (1985): Mental spaces. Aspects of meaning construction in natural languages. Cambridge: Cambrige University Press.
51.Fauconnier, G. (1997): Mappings in thought and language. Cambridge: Cambridge University Press.
52.Fauconnier, G., Turner, M. (2002) [1998]: The way we think: Conceptual blending and the minds hidden complexities. New York: Basic Books.
53.Fillmore, Ch. (1975): An alternative to checklist theories of meaning. “Proceedings of the First Annual Meeting of the Berkeley Linguistics Society” (1975), 123–131.
54.Fiske, A.T. (2000): Stereotyping, prejudice, and discrimination at the seam between the centuries: evolution, culture, mind, and brain. “European Journal of Social Psychology” 30 (3), 299–322.
55.Fleonowa, O.L. (2003): Лингвостилистические и семиотические особенности американ- ской литературы черного юмора. Москва: МГУ им. М.В. Ломоносова.
56.Frahm, T. (2008): Verneigung vor dem Säbel. Gibt es einen bulgarischen Humor? W: T. Hoffmann, M.Ch. Lercher, A. Middeke, K. Tittel (red.): Humor – Grenzüberschreitende Spielarten eines kulturellen Phänomens. Göttingen: V&R Unipress, 21–34.
57.Freud, S. (1928): Humour. “International Journal of Psychoanalysis” 9, 1–6.
58.Frolowa, O.N. (2008): National stereotypes of the Russians and the Germans. “Вестник ЧГПУ” 10, 245–253.
59.Galarowicz, J. (1997): Fenomenologiczna etyka wartości. Kraków: Wydawnictwo Naukowe PAT.
60.Garczyński, S. (1989): Anatomia komizmu. Poznań: Krajowa Agencja Wydawnicza.
61.Garrison, D.R., Anderson, T., Archer, W. (2000): Critical inquiry in a text-based environment: Computer conferencing in higher education. “The Internet and Higher Education” 2 (2), 87–105.
62.Gilbert, K.E., Kuhn, H. (1972): A history of esthetics. New York: Dover.
63.Gill, D., Stone, R. (2010): Fairness and desert in tournaments. “Games and Economic Behavior” 69 (2), 346–364.
64.Goethe, J.W. (1984): Aforyzmy. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
65.Graesser, A.C., Long, D.L., Mio, J.S. (1989): What are the cognitive and conceptual components of humorous text? “Poetics” 18 (1–2), 143–163.
66.Gregory, J.C. (1924): The Nature of laughter. Sussex: Psychology Press.
67.Greimas, A.J. (1966): Sémantique structurale: recherche et méthode. Paris: Larousse.
68.Greń, Z. (2001): Stereotypy jako fenomeny językowe. W: M. Kofta, A. Jasińska-Kania (red.): Stereotypy i uprzedzenia. Uwarunkowania psychologiczne i kulturowe. Warszawa: Scholar, 67–79.
69.Greven, C. (2008): A hierarchical integration of dispositional determinants of general health in students: The Big Five, trait emotional intelligence and humour styles. “Personality and Individual Differences” 44 (7), 1562–1573.
70.Grice, H. (1975): Logic and conversation. Syntax and semantics. W: P. Cole (red.): Three speech acts. New York: Academic Press, 113–127.
71.Gruner, C.R. (1997) [1978]: Understanding laughter: The working of wit and humor. Chicago: Nelson-Hall.
72.Grzegorczykowa, R. (1998): O rozumieniu prototypu i stereotypu we współczesnych teoriach semantycznych. W: J. Anusiewicz, J. Bartmiński (red.): Język a Kultura. T. 12. Stereotyp jako przedmiot lingwistyki. Teoria, metodologia, analizy empiryczne. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 109–115.
73.Hehl, F.J., Ruch, W. (1985): The location of sense of humor within comprehensive personality spaces: An exploratory study. “Personality and Individual Differences” 6, 703–715.
74.Heinemann, M. (2005): Sprache als Kulturträger: deutsch-polnische Sprachbeziehungen. W: F. Grucza, H.-J. Schwenk, M. Olpińska (red.): Germanistische Erfahrungen und Perspektiven der Interkulturalität. Materialien der Jahrestagung des Verbandes Polnischer Germanisten 22.–24. April 2006. Kraków. Warszawa: Euro-Edukacja, 162–172.
75.Hempelmann, Ch., Attardo, S. (2011): Resolutions and their incongruities: Further thoughts on logical mechanisms. “Humor: International Journal of Humor Research” 24 (2), 125–149.
76.Hernández Cortés, C. (2014): Tópicos y estereotipos españoles del siglo XXI en el aula de ELE, Máster en Español como Lengua Extranjera. Oviedo: Universidad de Oviedo.
77.Herrero-Ruiz, J. (2019): Metaphor and metonymy in jokes evidence from Cognitive Linguistics and frame-shifting theory. “Revista Española de Lingüística Aplicada” 32 (2), 650–684.
78.Hetzron, R. (1991): On the structure of punchlines. “Humor: International Journal of Humor Research” 4 (1), 61–108.
79.Hoffmann, S., Schwarz, U., Dalicho, L., Hutter, K. (2014): Humor in cross-cultural advertising: A content analysis and test of effectiveness in German and Spanish Print Advertisements. “Procedia – Social and Behavioral Sciences” 148 (25), 94–101.
80.Hofstede, G., Hofstede, G.J. (2007): Kultury i organizacje. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
81.Hoke, H. (1965): More jokes. New York: Franklin Watts.
82.Hornowska, E., Charytonik, J. (2011): Polska adaptacja kwestionariusza stylów humoru (HSQ) R. Martina, P. Puhlik-Doris, G. Larsena, J. Gray i K. Weir. „Studia Psychologiczne” 49 (4), 5–22.
83.Hościłowicz, M. (2015): To nie są żarty! – dowcip jako narzędzie wykorzystywane na lekcji języka obcego. „Linguodidactica” 190, 79–90.
84.Huang, L., Gino, F., Galinsky, A.D. (2015): The highest form of intelligence: Sarcasm increases creativity for both expressers and recipients. “Organizational Behavior and Human Decision Processes” 131, 162–177.
85.Huddleston, R. (1988): English grammar: An outline. Cambridge: Cambridge University Press.
86.Hurford, J., Heasley, B. (2001): Semantics: a course book. Cambrige: Cambridge University Press.
87.Hurley, M.M., Dennett, D.C., Reginald, B., Adams, Jr. (2011): Filozofia dowcipu. Humor jako siła napędowa umysłu. Kraków: Copernicus Center Press.
88.Jabłońska-Hood, J. (2015): A conceptual blending theory of humour. Selected British comedy productions in focus. W: B. Lewandowska-Tomaszczyk, Ł. Bogucki (red.): “Łódź Studies in Language” 36. Frankfurt: Peter Lang GmbH.
89.Jergović, M. (2017): Psy nad jeziorem. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
90.Johnson, A.J., Mistry, K. (2011): The effect of joke-origin-induced expectancy on cognitive humor. “Humor” 26 (2), 321–341.
91.Kang, X., Gao, W. (2019): The cognitive mechanism of humor – Based on Conceptual Blending Theory and Relevance Theory. “Sino-US English Teaching” 16 (7), 293–299.
92.Kant, I. (1922) [1781]: Kritik der Urteilskraft. Leipzig: Felix Meiner.
93.Kao, J.T., Levy, R., Goodman, N.D. (2016): A computational model of linguistic humor in puns. “Cognitive Science” 40, 1270–1285.
94.Karłyk-Ćwik, A. (2016): Humor jako płaszczyzna oporu wobec negatywnych doświadczeń wspomagająca proces resocjalizacji. „Profilaktyka Społeczna i Resocjalizacja” 31 (32), 53–72.
95.Khrustalev, D. (2011): Происхождение „русского медведя”. „Russian Studies in Literature” 1 (107), 137–152.
96.Kirsh, G.A., Kuiper, N.A. (1996): Individualism and relatedness themes in the context of depression, gender, and a self-schema model of emotion. “Canadian Psychology” 43 (2), 76–90.
97.Kirsh, G.A., Kuipier, N.A. (2003): Positive and negative aspects of sense of humor: Associations with the constructs of individualism and relatedness. “Humor: International Journal of Humor Research” 16, 33–62.
98.Kleiber, G. (2003) [1984]: Semantyka prototypu. Kategorie i znaczenie leksykalne. Tłum. B. Ligara. Kraków: Universitas.
99.Klinowska, A. (2004): Konstrukcja kwestionariusza do pomiaru poczucia humoru (Poczucie Humoru – Kwestionariusz Typów). Praca magisterska pod kierunkiem A. Radomskiej. Warszawa: Uniwersytet Warszawski. http://docplayer.pl/43462361-1.html (dostęp 19.03.2020).
100.Koestler, A. (1967) [1961/1964]: The act of creation: A study of the conscious and unconscious in science and art. New York: International Universities Press.
101.Köhler, G. (1996): Sources of variance in current sense of humor inventories: How much substance, how much method variance? W: Th. Ford (red.): “Humor: International Journal of Humor Research” 9, 363–397.
102.Krzyżanowski, J. (1949): Komizm w literaturze. Studia z dziejów kultury polskiej. Warszawa: Gebethner i Wolff.
103.Kubilus, K. (2019): Mam kota na punkcie psa. Warszawa: Białe Pióro.
104.Kurcz, I. (1994): Zmienność i nieuchronność stereotypów: Studium na temat roli stereotypów w reprezentacji umysłowej świata społecznego. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
105.Kyratzis, S. (2020): Laughing metaphorically: Metaphor and humour in discourse. Logroño: Universidad de La Rioja.
106.Lakoff, G. (1987): Women, fire, and dangerous things. What categories reveal about the Mind. Chicago: University of Chicago Press.
107.Lakoff, G., Johnson, M. (1980): Metaphors we live by. Chicago: University of Chicago Press.
108.Lakoff, G., Johnson, M. (2010) [1988]: Metafory w naszym życiu. Tłum. T.P. Krzeszowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
109.Langacker, R.W. (1987): Foundations of Cognitive Grammar: Theoretical prerequisites. Redwood City: Stanford University Press.
110.Langacker, R.W. (1991): Concept, image, and symbol. The cognitive basis of grammar. Berlin: Mouton de Gruyter.
111.Langacker, R.W. (2001) [1995]: Wykłady z gramatyki kognitywnej. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
112.Langacker, R.W. (2009): Gramatyka kognitywna. Wprowadzenie. Kraków: Universitas.
113.Laudy, O. (2011): Decent and Very Funny Jokes. Amazon: Kindle Edition.
114.Leal, P. (1993): Learn English with a smile. “Actas de las Jornadas Pedagogicas para la Enseñanza del Inglís” 9, 316–323.
115.Lefcourt, H.M., Martin, R.A. (1986): Humor and life stress. Antidote to adversity. New York: Springer.
116.Lew, R. (1996): Exploitation of linguistic ambiguity in Polish and English jokes. “Papers and Studies in Contrastive Linguistics” 31, 127–133.
117.Libura, A. (2007): Amalgamaty kognitywne: powstanie i rozwój koncepcji integracji pojęciowej. W: A. Libura (red.): Amalgamaty kognitywne w sztuce. Kraków: Universitas, 11– 66.
118.Likert, R. (1932): A technique for the measurement of attitudes. “Archives of Psychology” 140, 1–55.
119.Lippmann, W. (1922): Public opinion. New York: MacMillan Co.
120.Macrae, C.N., Milne, A.B., Bodenhausen, G.V. (1994): The dissection of selection in person perception: Inhibitory processes in social stereotyping. “Journal of Personality and Social Psychology” 69, 397–407.
121.Maison, D. (1997): Jak powstają stereotypy narodowe. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Wydziału Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego.
122.Marciszuk, P. (1983): Nowa gnoza Arthura Koestlera. „Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej” 29, 159–202.
123.Marinković, K., Baldwin, S., Courtney, M.G., Witzel, T., Dale, A.M., Halgren, E. (2011): Right hemisphere has the last laugh. Neural dynamics of joke appreciation. “Cognitive, Affective & Behavioral Neuroscience” 11 (1), 113–130.
124.Martin, R.A. (2003): Sense of humor. Positive psychological assessment. W: S.J. Lopez, C.R. Snyder (red.): A handbook of models and measures. Washington DC: APA Publishing, 313–426.
125.Martin, R.A. (2007): The psychology of humor: An integrative approach. Burlington: Elsevier Academic Press.
126.Martin, R.A., Lefcourt, M.L. (1983): Sense of humor as moderator of the relation between stressors and moods. “Journal of Personality and Social Psychology” 45, 1313–1324.
127.Maslo, A. (2018): Parsing satirical humor: A model of cognitive-linguistic satire analysis. “Književni jezik” 30, 231–253.
128.Maslow, A.H. (1954): Motivation and personality. New York: Harper and Row.
129.Maurice, K. (1988): Laugh while learning another language: Techniques that are functional and funny. “English Teaching Forum” 26 (2), 20–24.
130.McCrae, R.R., Costa, P.T., Jr. (1997): Personality trait structure as a human universal. “American Psychologist” 52, 509–516.
131.Mills, Ch.W. (1961): Elita władzy. Tłum. I. Rafalski. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza.
132.Milowskaja, N.D. (2011): Немецкий языковой бытовой анекдот как специфический тип юмористического дискурса. Иваново: ИГАСУ.
133.Minsky, M. (1974): A framework for representing knowledge. W: P. Winston (red.): The psychology of computer vision. New York: MIT Press, 211–277.
134.Misztal, M. (1990): Life in jokes. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
135.Monro, H. (1951): Theories of humor. W: L. Behrens, L.J. Rosen (red.): Writing and reading across the curriculum. Glenview: Scott, Foresman and Company, 349–355.
136.Motyl, K. (2012): Humor jako kategoria badawcza w pedagogice. W: A. Gofron, A. Kozerska (red.): Podstawy edukacji. Propozycje metodologiczne 5. Kraków: Impuls, 209–223.
137.Niewiara, A. (2010): Polskie stereotypy narodowe w świetle badań diachronicznych. „LingVaria: Półrocznik Wydziału Polonistyki UJ poświęcony zagadnieniom języka i językoznawstwa” 2 (10), 171–183.
138.Nowakowska-Kempna, I. (1995): Konceptualizacja uczuć w języku polskim: prolegomena. Warszawa: Wyższa Szkoła Pedagogiczna, Towarzystwo Wiedzy Powszechnej w Warszawie.
139.Ochwat, P. (2015): Zjawisko humoru a nowoczesne technologie komunikacyjne. Analiza źródeł tworzenia i kanałów przekazu treści humorystycznych. „Kultura – Media – Teologia” 22, 33–52.
140.Olejnik, U. (2019): Style poczucia humoru nauczycieli według modelu Roda Martina. Badania pilotażowe. „Lubelski Rocznik Pedagogiczny” 38 (30), 189–205.
141.Oleś, P. (2000): Kontrowersje wokół „Wielkiej Piątki”. „Czasopismo Psychologiczne” 6 (1–2), 7–18.
142.Olszak, M. (2017): Wpływ stereotypów na relacje społeczne (podział, mechanizmy powstawania i funkcje stereotypów). „Pedagogika Filozoficzna on-line”, 91–99. http://pedagogia-filozoficzna. eu/wp-content/uploads/2017/12-10-Olszak-91-99-pf_06.pdf (dostęp 13.02.2021).
143.Piaget, J. (1966): Narodziny inteligencji dziecka. Warszawa: PWN.
144.Platt, T. (2008): Emotional responses to ridicule and teasing: Should gelotophobics react differently? “Humor: International Journal of Humor Research” 21 (2), 105–128.
145.Plessner, H. (1988): Pytanie o conditio humana. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
146.Pluta, J. (2014): Stereotyp Amerykanina: preferencja określonych wartości a społeczne spostrzeganie cudzoziemca. „Opuscula Sociologica” 4 (10), 59–70.
147.Quasthoff, U. (1998): Stereotype in Alltagsargumentationen. Ein Beitrag zur Dynamisierung der Stereotypenforschung. W: M. Heinemann (red.): Sprachliche und soziale Stereotype. Frankfurt: Lang, 47–72.
148.Radomska, A. (1994): Humor a płeć. Przegląd badań ze szczególnym uwzględnieniem okresu średniego i późnego dzieciństwa. „Kwartalnik Polskiej Psychologii Rozwojowej” 2 (2), 16–30.
149.Radomska, A. (2000): Odbiór komizmu przez dzieci w różnym wieku a poziom funkcjonowania intelektualnego i styl poznawczy. Warszawa: Instytut Psychologii UW.
150.Radomska, A. (2003a): Cenny zmysł humoru. „Charaktery” 11, 39–41.
151.Radomska, A. (2003b): Poczucie humoru jako cecha osobowości wspomagająca rozwój. W: B. Kaja (red.): Wspomaganie rozwoju – psychostymulacja i psychokorekcja. T. 5. Bydgoszcz: Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej, 83–100.
152.Rappoport, L. (2005): Punchlines: The case for racial, ethnic, and gender humor. Westport: Praeger.
153.Raskin, V. (1985): Semantic mechanisms of humor. Dordrecht: D. Reidel Pub. Co.
154.Raskin, V., Attardo, S. (1998) [1994]: Non-literalness and non-bona-fide in language. An approach to formal and computational treatments of humor. “Pragmatics and Cognition” 2 (1), 31–69.
155.Repšiene, R., Anglickienė, L. (2012): Identity and stereotypes: Humor manifestations. “Folklore (Estonia)” 50, 9–28.
156.Ritchie, G. (2005): The linguistic analysis of jokes. London: Routledge.
157.Ritchie, G. (2018): The comprehension of jokes. Abingdon: Routledge.
158.Rosch, E. (1973a): On the internal structure of perceptual and semantic categories. W: T.E. Moore (red.): Cognitive development and the acquisition of language. New York: Academic Press, 111–143.
159.Rosch, E. (1973b): Natural categories. “Cognitive Psychology” 4 (3), 328–350.
160.Rosch, E. (1975): Cognitive representations of semantic categories. “Journal of Experimental Psychology: General” 104 (3), 192–233.
161.Rosch, E. (1977): Human categorization. W: N. Warren (red.): “Advances in Cross-cultural Psychology” 1. London: Academic Press, 1–49.
162.Roth, H. (2010) [1996]: Harriet Roth’s deliciously healthy Jewish cooking: 350 new low-fat, low-cholesterol, low-sodium recipes for holidays and every day. New York: Dutton Adult.
163.Ruch, W. (1998) [1988]: Sensation seeking and the enjoyment of structure and content of humour: Stability of findings across four samples. “Personality and Individual Differences” 9 (5), 861–871.
164.Ruch, W. (2001): The perception of humor. W: A.W. Kaszniak (red.): Emotion, qualia, and consciousness. Tokio: Word Scientific Publisher, 410–425.
165.Ruch, W. (2008): Psychology of humor. W: V. Raskin (red.): The primer of humor research. Berlin: Mouton de Gruyter, 17–100.
166.Ruch, W., Attardo, S., Raskin, V. (1993): Toward an empirical verification of the general theory of verbal humor. “Humor: International Journal of Humor Research” 6 (2), 123–136.
167.Ruch, W., Forabosco, G. (1996): A cross-cultural study of humor appreciation Italy and Germany. W: Th. Ford (red.): “Humor: International Journal of Humor Research” 9, 1–18.
168.Rusek, A. (2012): Wielowymiarowość humoru. „Innowacje Psychologiczne” 1 (1), 117– 127.
169.Rynkiewicz, J. (2012): Kognitywne spojrzenie na poczucie humoru. „Via Mentis” 1 (1), 85–98.
170.Ryś, M. (2006): Oddziaływania wychowawcze rodziców, nauczycieli, wychowawców zgodne z personalistyczną koncepcją człowieka. W: M. Drożdż (red.): Człowiek między losem a wyborem. Tarnów: Wydawnictwo Biblos, 481–496.
171.Samson, A.C., Zysset, S., Huber, O. (2008): Cognitive humor processing: different logical mechanisms in nonverbal cartoons – an fMRI study. “Comparative Study Soc Neurosci” 3 (2), 125–140.
172.Sartre, J.P. (1964): The Words. New York: Fawcett Publications.
173.Sawicka, G. (1998): Funkcja stereotypu w nominacji językowej. W: J. Anusiewicz, J. Bartmiński (red.): Język a Kultura. T. 12. Stereotyp jako przedmiot lingwistyki. Teoria, metodologia, analizy empiryczne. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 146–153.
174.Schaff, A. (1981): Stereotyp a działanie ludzkie. Warszawa: Książka i Wiedza.
175.Schank, R., Abelson, R. (1977): Scripts, plans, goals, and understanding. New York: Lawrence Erlbaum.
176.Scheler, M. (1913): Zur Phänomenologie und Theorie der Sympathiegefühle und von Liebe und Hass. Mit einem Anhang. Über den Grund zur Annahme der Existenz des fremden Ich. Halle an der Saale: Max Niemeyer.
177.Schmidt, B.C. (2005): Competing realist conceptions of power. “Millennium Journal of International Studies” 33 (3), 61–87.
178.Schmitz, J.R. (2002): Humor as a pedagogical tool in foreign language and translation courses. W: Th. Ford (red.): “Humor” 15, 83–113.
179.Sherzer, J. (1985): Puns and jokes. W: T. van Dijk (red.): “Handbook of Discourse Analysis” 3, 213–220.
180.Shulz, J. (1976): A cognitive-developmental analysis of humour. W: A. Chapman, H. Foot (red.): Humour and laughter: Theory, research and applications. London: Wiley, 11–36.
181.Sikorska-Bujnowicz, K. (2016): Zum Ausländermotiv im deutschen Witz. Gezeigt am Beispiel der Türkenwitze. „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Germanica“ 12, 89–105.
182.Simonides, D. (1984): Bery to nie tylko gruszki czyli rzecz o humorze śląskim. Opole: Wydawnictwo Instytutu Śląskiego w Opolu.
183.Skowronek, K. (2007): Naming the nation: A critical analysis of names in polish political discourse. “Political Communication” 18, 51–66.
184.Sławiński, J. (1988): Słownik terminów literackich. Wrocław: PAN, Ossolineum.
185.Smuts, A. (2003) [2018]: On humour. “The Journal of Aesthetics and Art Criticism” 61 (4), 414–416.
186.Spencer, H. (1883) [1860]: Fizjologia śmiechu. Szkice filozoficzne. Cz. 2. Warszawa: Księgarnia G. Centnerszwera.
187.Sperber, D., Wilson, D. (1995): Relevance: Communication and cognition. Second Edition. Oxford: Blackwell.
188.Stadelmann, V. (2012): Language, cognition, interaction: Conceptual blending as discursive practice. Inaugural-Dissertation zur Erlangung des Doktorgrades der Philosophie des Fachbereichs 05 der Justus-Liebig-Universität Gießen. Gießen: Justus-Liebig-Universität Gießen.
189.Svebak, S. (1974): Revised questionnaire on the sense of humor. “Scandinavian Journal of Psychology” 15, 328–331.
190.Szameitat, D.P., Alter, K., Szameitat, A.J., Darwin, C.J., Wildgruber, D., Dietrich, S., Sterr, A. (2009): Differentiation of emotions in laughter at the behavioral level. “Emotion” 9 (3), 397–405.
191.Szpociński, A. (2011): Antoniny Kłoskowskiej koncepcja kultury narodowej jako źródło inspiracji. „Kultura i Społeczeństwo” 55 (2–3), 73–83.
192.Szymczak, M. (1998): Słownik języka polskiego. T. 1–2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
193.Tabakowska, E. (1990): Językoznawstwo kognitywne a poetyka przekładu. „Teksty Drugie: teoria literatury, krytyka, interpretacja” 3, 97–114.
194.Tabakowska, E. (2001): Językoznawstwo kognitywne a poetyka przekładu. Kraków: Universitas.
195.Tambor, J. (2008): Stereotyp i prototyp – znaczenia terminów. „Postscriptum Polonistyczne” 1 (1), 23–29
196.Tatarkiewicz, W. (1985): O szczęściu. Wyd. 8. Warszawa: PWN.
197.Taylor, J.R. (1995): Language and the cognitive construal. Berlin: de Gruyter.
198.Tazbir, J. (1996): Reformacja, kontrreformacja, tolerancja. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie.
199.Thorson, J.A., Powell, F.C. (1993): Relationships of death anxiety and sense of humor. “Psychological Reports” 72, 1364–1366.
200.Tibbals, G. (2006): The Mammoth Book of Jokes. London: Little, Brown Book Group.
201.Tokarz, A. (2004): Stymulowanie motywacji sprzyjającej twórczej aktywności w szkole. W: W. Limont (red.): Teoria i praktyka w edukacji uczniów zdolnych. Kraków: Impuls, 63–94.
202.Tomanek, P. (2006): Zabawy przyjemne i pożyteczne. O roli dowcipu w kulturze. W: M. Szymczak (red.): „Kultura i Społeczeństwo” 51 (1). Warszawa: Komitet Socjologii PAN oraz Instytut Studiów Politycznych PAN, 27–49.
203.Tomaszek, K. (2018): Humor, wartości i jakość życia – wyniki badań studentów. „Przegląd Badań Edukacyjnych” 26 (1), 65–85.
204.Tomczuk-Wasilewska, J. (2009): Psychologia humoru. Lublin: Wydawnictwo KUL.
205.Tomczuk-Wasilewska, J. (2010): Przegląd narzędzi do pomiaru poczucia humoru. „Roczniki Psychologiczne” 13 (2), 73–100.
206.Trzebińska, E. (1994): O naturze stereotypów społecznych i możliwości ich modyfikowania. W: M. Jarymowicz (red.): Poza egocentryczną perspektywą widzenia siebie i świata. Warszawa: Instytut Psychologii PAN, 215–230.
207.Trzynadlowski, J. (1952): Komizm. „Prace Polonistyczne”. Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe. Vandaele, J. (2002): Introduction. (Re-)Constructing humour: Meanings and means. “The Translator” 8 (2), 149–172.
208.Verschuur, H., Wirtgen, P., Bok, W., Busse, K.G. (2007): Taal & Cultuur. Duitsland en de Duitsers! Düsseldorf: GEB-Geschäftsstelle für EU-Projekte und berufliche Qualifizierung.
209.Walczak, B. (2013): Regionalne słowniki niemieckie. W: J. Migdał, A. Piotrowska-Wojaczyk (red.): Cum reverentia, gratia, amicitia... Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Bogdanowi Walczakowi. T. 3. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 189–196.
210.Wieczorkowska-Nejtardt, G. (1997): Czy kobiety czują się gorsze od mężczyzn w matematyce? W: R. Siemieńska (red.): Portrety kobiet i mężczyzn w środkach masowego przekazu oraz podręcznikach szkolnych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, 15–32.
211.Wierzbicka, A. (1991): Cross-cultural pragmatics. The semantics of human interaction. Berlin– New York: Mouton de Gruyter.
212.Wierżynskaja, I.W. (2012): Лингвокультурологический анализ британской и американской юмористической фэнтези: на материале произведений Т. Пратчетта и Ш. Теппер. Че- лябинск: ГБОУ ВПО.
213.Willinger, U., Hergovich, A., Schmoeger, M. Deckert, M. (2017): Cognitive and emotional demands of black humour processing: the role of intelligence, aggressiveness and mood. “Cognitive Processing” 18, 159–167.
214.Winiewski, M. (2010): Neurotyczność i ekstrawersja jako predyktory nastroju. „Studia Psychologiczne” 46 (2), 5–18.
215.Wójcik, M. (2008): Efektywność specyficznych i niespecyficznych sposobów zmiany negatywnych stereotypów etnicznych. Praca doktorska. Katowice: Uniwersytet Śląski.
216.Yip, J.A., Martin, R.A. (2006): Sense of humor, emotional intelligence, and social competence. “Journal of Research in Personality” 40 (6), 1202–1208.
217.Zabalbeascoa, P. (1996): Translating jokes for dubbed television comedy. “The Translator” 2 (2), 251–254.
218.Zalewska, K. (2013): Stereotypy męskości i kobiecości a zachowania agresywne mężczyzn chorujących na schizofrenię. Rozprawa doktorska. https://sbc.org.pl/dlibra/publication/102294/ edition/96286 (dostęp 12.09.2019).
219.Zarzycka, G. (2008): Stereotypy Polski i Polaków w świetle badań ankietowych. „Postscriptum Polonistyczne” 1 (1), 171–195.
220.Ziv, A. (1984): Personality and sense of humor. New York: Springer.
221.Źródła internetowe
222.https://de.statista.com/statistik/daten/studie/170820/umfrage (dostęp 6.01.2021).
223.https://dowcipy.jeja.pl/11350,co-robi-recznik-w-japonskiej.html (dostęp 2.03.2018).
224.https://dowcipy.jeja.pl/szukaj.html?q=grizzly (dostęp 4.12.2015).
225.https://fom.ru/TSennosti/10994 (dostęp 17.01.2021).
226.https://framenet.icsi.berkeley.edu/fndrupal/framenet_search (dostęp 10.10.–20.10.2022).
227.https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2017/K_041_17.PDF (dostęp 13.08.2020).
228.https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2015/K_126_15.PDF (dostęp 17.09.2020).
229.https://www.empik.com/mam-kota-na-punkcie-psa-kubilus-karolina,p1223268378, ksiazka-p (dostęp 21.02.2019).
230.https://www.wie-sagt-man-noch.de/synonyme/schenkelklopfer+für+beinlose.html (dostęp 10.11.2019).