ISBN: 978-83-7972-977-7
ISBN (online): 978-83-7972-978-4
ISSN: 0860-2751
OAI
DOI: 10.18276/978-83-7972-978-4
Issue archive / T. (MCDLXII) 1388
| Year: | 2025 |
| Field: | Field of Social Sciences |
| Discipline: | management and quality sciences |
| Keywords: | water resources European Green Deal EU Blue Deal degrowth |
| Authors: |
Izabela
Bludnik
Uniwersytet Szczeciński |
Information
Electronic version of the publication available under CC BY-SA 4.0 license after 12 months from the date of release: August 2025
Printed version of the publication can be purchased in the store of the University of Szczecin Press: wn.usz.edu.pl/sklep/
Abstract
Protection of water resources in Poland in the context of the EU climate policy and attitudes of Poles
Water is one of the most precious natural resources, without which life on Earth could not exist. Due to its fundamental importance, increasingly limited availability, making it difficult to meet all economic, social and environmental needs, and the lack of possibility of substitution, water is referred to as the “blue gold of the 21st century.” The monograph takes a closer look at the issue of water conservation in Poland from the perspective of, first, the direction in which EU and Polish legal regulations and policies for improving the condition of water ecosystems are evolving, and second, the expectations and preferences of Poles regarding the necessity, scope and means of such conservation. The monograph indicates that the quantitative and qualitative state of water resources in Poland requires decisive corrective measures. However, they cannot rely on the implementation of the climate policy pushed by the EU, which is based on degrowth, i.e. deliberate inhibition of socio-economic growth and development.
Bibliography
| 1. | Opracowania zwarte |
| 2. | Bajkiewicz-Grabowska, E. (2024). Hydrologia ogólna. Warszawa: WN PWN. |
| 3. | Balcerzak, W., Bąk, J. (2008). Alternatywne sposoby pozyskiwania wody. W: J. Jeż-Walkowiak, M. Sozański (red.), Zaopatrzenie w wodę, jakość i ochrona wód (Water supply and water quality) (s. 353–360). Materiały konferencyjne XX Jubileuszowej-Krajowej, VIII Międzynarodowej Konferencji Naukowo-Technicznej. Poznań: PZITS, O. Wielkopolski. Pobrane z: https://water.put.poznan.pl/images/fullpapers/2008/UZDATNIANIE_WOD/353_ WODA_2008_T1.pdf (dostęp: 1.02.2025). |
| 4. | Bartoszewicz, A. (2024). Skutki ideologii Europejskiego Zielonego Ładu w polityce społeczno- -gospodarczej. W: A. Bartoszewicz (red.), Drapieżny Zielony (nie) Ład (s. 12–26). Opracowanie eksperckie i badanie społeczne przygotowane na zlecenie Komisji Krajowej NSZZ Solidarność. Pobrane z: https://preczzzielonymladem.pl/raport/ (dostęp: 1.02.2025(ż). |
| 5. | Bludnik, I., Pondel, H. (2021). Finansjalizacja środowiska przyrodniczego – problemy i wyzwania. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. |
| 6. | Borek, R., Furdyna, A. (2020). Usługi ekosystemowe w ochronie wód słodkich. W: R. Borek, A. Furdyna, A. Makowska, J. Perzyna, M. Staniszewska, J. Zwolińska (red.), Ekspertyza. Woda w rolnictwie (s. 168–177). Warszawa: Polski Klub Ekologiczny Koło Miejskie w Gliwicach. Pobrane z: https://koalicjazywaziemia.pl/wp-content/uploads/2020/11/ Ekspertyza_Woda-w-rolnictwie.pdf (dostęp: 1.02.2025). |
| 7. | Cebula, M. (2020). Zmiana prawa w celu lepszej ochrony wód dla rolnictwa w Polsce. W: R. Borek, A. Furdyna, A. Makowska, J. Perzyna, M. Staniszewska, J. Zwolińska (red.), Ekspertyza. Woda w rolnictwie (s. 152–158). Warszawa: Polski Klub Ekologiczny Koło Miejskie w Gliwicach. Pobrane z: https://koalicjazywaziemia.pl/wp-content/ uploads/2020/11/Ekspertyza_Woda-w-rolnictwie.pdf (dostęp: 1.02.2025). |
| 8. | Chorowski, M., Malecha, Z. (2024). Granice implementacji technologii energetycznych postulowanych przez Europejski Zielony Ład. W: A. Bartoszewicz (red.), Drapieżny Zielony (nie) Ład (s. 88–104). Opracowanie eksperckie i badanie społeczne przygotowane na zlecenie Komisji Krajowej NSZZ Solidarność. Pobrane z: https://preczzzielonymladem. pl/raport/ (dostęp: 1.02.2025). |
| 9. | Czermański, E. (2019). Morska żegluga kontenerowa a zrównoważony rozwój transportu. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego. |
| 10. | Czermański, E., Oniszczuk-Jastrząbek, A., Pawłowska, B. (2021). Polityka morska Unii Europejskiej w zakresie zrównoważonego rozwoju obszarów morskich. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego. |
| 11. | Epstein, G.A. (2005). Financialization and the world economy. Cheltenham, Northampton, MA: Edward Elgar. |
| 12. | Farooqi, Z.U.R., Sabir, M., Qadeer, A., Naeem, A., Murtaza, G., Yousaf, H. (2022). Understanding the causes of climatic change in the environment. W: S.A. Bandh (red.), Climate Change. The Social and Scientific Construct (s. 37–47). Cham: Springer Nature Switzerland AG. DOI: 10.1007/978-3-030-86290-9_3. |
| 13. | Furdyna, A. (2020). Rolnictwo a zasoby wód. Kilka faktów na temat wody na lądzie w odniesieniu do gospodarki rolnej. W: R. Borek, A. Furdyna, A. Makowska, J. Perzyna, M. Staniszewska, J. Zwolińska (red.), Ekspertyza. Woda w rolnictwie (s. 62–67). Warszawa: Polski Klub Ekologiczny Koło Miejskie w Gliwicach. Pobrane z: https://koalicjazywaziemia.pl/ wp-content/uploads/2020/11/Ekspertyza_Woda-w-rolnictwie.pdf (dostęp: 1.02.2025). |
| 14. | Gromiec, M. (2021). Ochrona zasobów wodnych przed zanieczyszczeniem. Wybrane problemy i rozwiązania. Monografie Komitetu Inżynierii Środowiska, nr 172. Warszawa: Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk. |
| 15. | IPCC. (2021). Podsumowanie dla Decydentów. W: H.-O. Pörtner, D.C. Roberts, M. Tignor, E.S. Poloczanska, K. Mintenbeck, A. Alegría, M. Craig, S. Langsdorf, S. Löschke, V. Möller, A. Okem, B. Rama (red.), Zmiana klimatu 2022: Zagrożenia, adaptacja i wrażliwość. Podsumowanie dla decydentów. Wkład II Grupy Roboczej do 6 Raportu Podsumowującego Międzyrządowego Panelu ds. Zmiany Klimatu (s. 3–33). Cambridge: Cambridge University Press. DOI: 10.1017/9781009325844.001. Pobrane z: https://www.ipcc.ch/report/ar6/ wg2/downloads/outreach/Raport_IPCC_cz2_29_11_22_OST.pdf (dostęp: 1.02.2025). |
| 16. | IPCC. (2023). Summary for Policymakers. W: Core Writing Team, H. Lee, J. Romero (red.), Climate Change 2023: Synthesis Report. Contribution of Working Groups I, II and III to the Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change (s. 1–34). Geneva: IPCC. DOI: 10.59327/IPCC/AR6-9789291691647.001. Pobrane z: https://www. ipcc.ch/report/ar6/syr/downloads/report/IPCC_AR6_SYR_SPM.pdf (dostęp: 1.02.2025). |
| 17. | Izydorczyk, K. (2022). Zasoby wodne i ich dostępność. W: T. Piechota (red.), Ochrona zasobów wodnych i racjonalne gospodarowanie wodą w rolnictwie w kontekście zmian klimatu (s. 15–20). Warszawa: Fundacja na rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa. Pobrane z: https://ksow.pl/files/Bazy/Biblioteka/files/Ochrona_zasobow_wodnych_i_racjonalne_ gospodarowanie_woda_w_rolnictwie_w_kontekscie_zmian_klimatu_WWW. pdf (dostęp: 1.02.2025). |
| 18. | Jokiel, P., Marszelewski, W., Pociask-Karteczka, J. (2017). Hydrologia Polski. Warszawa: WN PWN. |
| 19. | Karaczun, Z.M. (2020). Polskie rolnictwo wobec skutków zmiany klimatu. W: R. Borek, A. Furdyna, A. Makowska, J. Perzyna, M. Staniszewska, J. Zwolińska (red.), Ekspertyza. Woda w rolnictwie (s. 12–15). Warszawa: Polski Klub Ekologiczny Koło Miejskie w Gliwicach. Pobrane z: https://koalicjazywaziemia.pl/wp-content/uploads/2020/11/ Ekspertyza_Woda-w-rolnictwie.pdf (dostęp: 1.02.2025). |
| 20. | Kindler, J. (2014). Zasoby wodne dziś i jutro a perspektywy wyżywienia świata. W: B. Galwas, B. Wyżnikiewicz (red.), Czy kryzys światowych zasobów? (s. 199–211). Warszawa: Komitet Prognoz „Polska 2000 Plus” przy Prezydium PAN. Pobrane z: https://publikacje. pan.pl/chapter/117342/zasoby-wodne-dzis-i-jutro-a-perspektywy-wyzywienia-swiata (dostęp: 1.02.2025). |
| 21. | Konieczny, R., Rataj, C. (2020). Zasoby wodne i zapotrzebowanie na wodę – sytuacja Polski na tle innych krajów. W: R. Borek, A. Furdyna, A. Makowska, J. Perzyna, M. Staniszewska, J. Zwolińska (red.), Ekspertyza. Woda w rolnictwie (s. 16–22). Warszawa: Polski Klub Ekologiczny Koło Miejskie w Gliwicach. Pobrane z: https://koalicjazywaziemia.pl/ wp-content/uploads/2020/11/Ekspertyza_Woda-w-rolnictwie.pdf (dostęp: 1.02.2025). |
| 22. | Kowalczak, P. (2024). Zmiany klimatu. Polityka, ideologia, nauka, fakty. Warszawa: Veritatis Splendor. |
| 23. | Król, M.A. (2018). Gospodarowanie zasobami wodnymi na obszarach wiejskich a prawna ochrona Morza Bałtyckiego przed eutrofizacją. W: D. Łobos-Kotowska, P. Gała, M. Stańko (red.), Współczesne problemy prawa rolnego i cywilnego. Księga jubileuszowa Profesor Teresy Kurowskiej (s. 213–235). Warszawa: Fundacja FAPA. Pobrane z: http://www.fapa. org.pl/publikacjePDF/Wsp%C3%B3%C5%82czesne%20problemy%20prawa%20rolnego% 20i%20cywilnego.%20Ksi%C4%99ga%20jubileuszowa%20Profesor%20Teresy%20 Kurowskiej.pdf (dostęp: 1.02.2025). |
| 24. | Lipiński, D. (2024). Czy Unia Europejska przetrwa rok 2024? Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo. |
| 25. | Łubkowska, B. (2016). Rola wody w życiu człowieka i środowisku. W: M. Podgórska (red.), Żywienie a środowisko (s. 20–37). Gdańsk: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Zarządzania w Gdańsku. Pobrane z: https://www.wsz.pl/wp-content/uploads/2022/12/ZYWIENIE- -A-SRODOWISKO-EBOOK.pdf (dostęp: 1.02.2025). |
| 26. | Majewski, W. (2017). Woda w inżynierii środowiska. Monografie Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej Państwowego Instytutu Badawczego. Warszawa: Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Państwowy Instytut Badawczy. |
| 27. | Modzelewski, W., Wawrzonkiewicz, K. (2024). Skutki podatkowe i fiskalne wdrożenia zmian prawnych w związku z implementacją Europejskiego Zielonego Ładu i Europejskiego paktu klimatycznego – próba oceny. W: A. Bartoszewicz (red.), Drapieżny Zielony (nie) Ład (s. 58–72). Opracowanie eksperckie i badanie społeczne przygotowane na zlecenie Komisji Krajowej NSZZ Solidarność. Pobrane z: https://preczzzielonymladem. pl/raport/ (dostęp: 1.02.2025). |
| 28. | Musiałek, P. (2022). Polityka klimatyczna nową tożsamością UE. W: M. Wojtyło, P. Musiałek (red.), Europejski Zielony Ład. Stan realizacji, wyzwania, nadzieje (s. 24–34). Kraków: Centrum Analiz Klubu Jagiellońskiego. Pobrane z: https://klubjagiellonski.pl/publikacje/ europejski-zielony-lad-stan-realizacji-wyzwania-nadzieje/ (dostęp: 1.02.2025). |
| 29. | Obłąkowska, K.A. (2024). Polacy o Europejskim Zielonym Ładzie i przyszłości Rzeczypospolitej Polskiej. W: A. Bartoszewicz (red.), Drapieżny Zielony (nie) Ład (s. 28–49). |
| 30. | Opracowanie eksperckie i badanie społeczne przygotowane na zlecenie Komisji Krajowej NSZZ Solidarność. Pobrane z: https://preczzzielonymladem.pl/raport/ (dostęp: 1.02.2025). |
| 31. | Prandecki, K. (2020). Emisja gazów cieplarnianych w Polsce – podstawowe kryterium działań naprawczych. W: K. Prandencki, M., Burchard-Dziubińska (red.), Zmiana klimatu – skutki dla polskiego społeczeństwa i gospodarki (s. 119–137). Warszawa: Komitet Prognoz „Polska 2000 Plus” przy Prezydium PAN. Pobrane z: https://publikacje.pan.pl/ chapter/119779/emisja-gazow-cieplarnianych-w-polsce-podstawowe-kryterium-dzialan- naprawczych-br (dostęp: 1.02.2025). |
| 32. | Rosińska, A. (2022). Emerging pollutants wyzwaniem dla gospodarki wodno-ściekowej. Częstochowa: Wydawnictwo Politechniki Częstochowskiej. |
| 33. | Schellenberger, M. (2021). Apokalipsy nie będzie! Dlaczego klimatyczny alarmizm szkodzi nam wszystkim. Stare Groszki: Wydawnictwo CiS. |
| 34. | Soja, R. (2002). Hydrologiczne aspekty antropopresji w polskich Karpatach. Prace Geograficzne nr 186. Warszawa: Polska Akademia Nauk, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyńskiego. |
| 35. | Staniszewska, M. (2020). Oddziaływanie użytkowania rolniczego na stan ekologiczny wód. W: R. Borek, A. Furdyna, A. Makowska, J. Perzyna, M. Staniszewska, J. Zwolińska (red.), Ekspertyza. Woda w rolnictwie (s. 102–107). Warszawa: Polski Klub Ekologiczny Koło Miejskie w Gliwicach. Pobrane z: https://koalicjazywaziemia.pl/wp-content/ uploads/2020/11/Ekspertyza_Woda-w-rolnictwie.pdf (dostęp: 1.02.2025). |
| 36. | Walczykiewicz, T. (2020). Wpływ działalności antropogenicznej na system klimatyczny i jego konsekwencje – w oczekiwaniu na VI Raport Międzyrządowego Panelu do spraw Zmiany Klimatu. W: K. Prandecki, M., Burchard-Dziubińska (red.), Zmiana klimatu – skutki dla polskiego społeczeństwa i gospodarki (s. 99–118). Warszawa: Komitet Prognoz „Polska 2000 Plus” przy Prezydium PAN. Pobrane z: https://publikacje.pan.pl/chapter/119778/ wplyw-dzialalnosci-antropogenicznej-na-system-klimatyczny-i-jego-konsekwencje-w- -oczekiwaniu-na-vi-raport-miedzyrzadowego-panelu-do-spraw-zmiany-klimatu-br (dostęp: 1.02.2025). |
| 37. | Wrzesiński, D., Graf, R., Perz, A. (red.). (2021). Naturalne i antropogeniczne zmiany obiegu wody. Ilościowe i jakościowe badania wód. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe. Zaucha, J. (2018). Gospodarowanie przestrzenią morską. Warszawa/Sopot: Wydawnictwo Akademickie SEDNO. Pobrane z: https://wydawnictwosedno.pl/wp-content/ uploads/2018/10/Gospodarowanie-przestrzenia-morska.pdf (20.04.2025). |
| 38. | Żylicz, T. (2014). Czy ochrona środowiska musi tyle kosztować?. W: B. Galwas, B. Wyżnikiewicz (red.), Czy kryzys światowych zasobów? (s. 37–44). Warszawa: Komitet Prognoz „Polska 2000 Plus” przy Prezydium PAN. Pobrane z: https://publikacje.pan.pl/Content/ 117334/PDF/07_Czy_kryzys_swiatowych_zasobow.pdf (dostęp: 1.02.2025). |
| 39. | Artykuły naukowe |
| 40. | Abbott, B.W., Bishop, K., Zarnetske, J.P., i in. (2019a). A water cycle for the Anthropocene. Hydrological Processes, 33, 1–7. DOI: 10.1002/hyp.13544. |
| 41. | Abbott, B.W., Bishop, K. Zarnetske, J.P., i in. (2019b). Human domination of the global water cycle absent from depictions and perceptions. Nature Geoscience, 12, 533–540. DOI: 10.1038/s41561-019-0374-y. |
| 42. | Ahlers, R., Merme, V. (2016). Financialization, water governance, and uneven development. WIREs Water, 3 (6), 766–774. DOI: 10.1002/wat2.1166. |
| 43. | Anwar, M.A., Zhang, Q., Asmi, F., i in. (2022). Global perspectives on environmental Kuznets curve: A bibliometric review. Gondwana Research, 103, March, 135–145. DOI: 10.1016/j.gr.2021.11.010. |
| 44. | Balco, G., Brown, N., Nichols, K., i in. (2023). Reversible ice sheet thinning in the Amundsen Sea Embayment during the Late Holocene. The Cryosphere, 17 (4), 1787–1801. DOI: 10.5194/tc-17-1787-2023. |
| 45. | Chen, X., Chen, T., He, B., i in. (2024). The global greening continues despite increased drought stress since 2000. The Global Ecology and Conservation, 49, 1–9. DOI: 10.1016/j.gecco.2023.e02791. |
| 46. | Cook, J., Oreskes, N., Doran, P.T., i in. (2016). Consensus on consensus: A synthesis of consensus estimates on human-caused global warming. Environmental Research Letters, 11, 1–7. DOI: 10.1088/1748-9326/11/4/048002. |
| 47. | Dentelski, D., Damari, R., Marmor, Y., i in. (2023). Ninety-nine percent? Re-examining the consensus on the anthropogenic contribution to climate change. Climate, 11 (11), 1–8. DOI: 10.3390/cli11110215. |
| 48. | Dietzel, A., Bode, M., Connolly, S.R., i in. (2021). The population sizes and global extinction risk of reef-building coral species at biogeographic scales. Nature Ecology & Evolution, 5, 663–669. DOI: 10.1038/s41559-021-01393-4. |
| 49. | Dunlap, A., Laratte, L. (2022). European Green Deal necropolitics: Exploring ‘green’ energy transition, degrowth & infrastructural colonization. Political Geography, 97, 1–17. DOI: 10.1016/j.polgeo.2022.102640. |
| 50. | Duvat, V.K.E. (2019). A global assessment of atoll island planform changes over the past decades. Wiley Interdisciplinary Revies: Climate Change, 10 (1), 1–16. DOI: 10.1002/wcc.557. |
| 51. | Gleeson, T., Wang-Erlandsson, L., Porkka, i in. (2020). Illuminating water cycle modification and Earth system resilience in the Anthropocene. Water Resources Research, 56, 1–24. DOI: 10.1029/2019WR024957. |
| 52. | Granato-Souza, D., Stahle, D.W. (2023). Drought and flood extremes on the Amazon River and in Northeast Brazil, 1790–1900. Journal of Climate, 36 (20), 7213–7229. DOI: 10.1175/JCLI-D-23-0146.1. |
| 53. | Gryz, J., Gromadzki, S. (2023). Przeciwdziałanie suszy w systemie bezpieczeństwa narodowego Polski. Model rozwiązań w zakresie retencji i ochrony zasobów wody. Bezpieczeństwo Narodowe, 42, 195–221. DOI: 10.59800/bn/170907. |
| 54. | Gutry-Korycka, M., Sadurski, A., Kundzewicz, Z.W., i in. (2014). Zasoby wodne a ich wykorzystanie. Nauka, 1, 77–98. Pobrane z: https://www.nauka-pan.pl/index.php/ nauka/article/view/69/66 (dostęp: 1.02.2025). |
| 55. | Hegerl, G.C., Brönnimann, S., Cowan, T., i in. (2019). Causes of climate change over the historical record. Environmental Research Letters, 14 (12), 1–25. DOI: 10.1088/1748-9326/ab4557. |
| 56. | Hickel, J. (2021). What does degrowth mean? A few points of clarification. Globalizations, 18 (7), 1105–1111. DOI: 10.1080/14747731.2020.1812222. |
| 57. | Kuczyński, W., Żuchowicki, W. (2010). Ocena aktualnej sytuacji w zaopatrzeniu w wodę w Polsce na tle sytuacji w świecie. Rocznik Ochrona Środowiska, 12, 419–465. Pobrane z: https://yadda.icm.edu.pl/baztech/element/bwmeta1.element.baztech-article-BPW9- 0014-0093 (dostęp: 1.02.2025). |
| 58. | Kundzewicz, Z.W., Juda-Rezler, K. (2010a). Zagrożenia związane ze zmianami klimatu. Nauka, 4, 69–76. Pobrane z: https://nauka-pan.pl/index.php/nauka/article/view/302 (dostęp: 1.02.2025). |
| 59. | Kundzewicz, Z., Zalewski, M., Kędziora, A., i in. (2010b). Zagrożenia związane z wodą. Nauka, 4, 87–96. Pobrane z: https://nauka-pan.pl/index.php/nauka/article/view/304/299 (dostęp: 1.02.2025). |
| 60. | Li, Y., Li, Z.-L., Wu, H., i in. (2023). Biophysical impacts of Earth greening can substantially mitigate regional land surface temperature warming. Nature Communications, 14 (121), 1–12. DOI: 10.1038/s41467-023-35799-4. |
| 61. | Lohmann, L. (2012). Financialization, commodification and carbon: The contradictions of neoliberal climate policy. Socialist Register: The crisis and the left, 48, 85–107. Pobrane z: https://socialistregister.com/index.php/srv/article/view/15647/12771 (dostęp: 1.02.2025). |
| 62. | Lomborg, B. (2020). Welfare in the 21st century: Increasing development, reducing inequality, the impact of climate change, and the cost of climate policies. Technological Forecasting and Social Change, 156, 1–35. DOI: 10.1016/j.techfore.2020.119981. |
| 63. | Luciano, E. (2023). The shape of Anthropocene: The early contribution of the water sciences. The Anthropocene Review, 10 (3), 732–749. DOI: 10.1177/20530196221140143. |
| 64. | Lynas, M., Houlton, B.Z., Perry, S. (2021). Greater than 99% consensus on human caused climate change in peer-reviewed scientific literature. Environmental Research Letters, 16 (11), 1–7. DOI: 10.1088/1748-9326/ac2966. |
| 65. | Małecka, I., Staszewski, Z. (2015). Woda czynnikiem życia każdego organizmu. Zeszyty Naukowe. Inżynieria Lądowa i Wodna w Kształtowaniu Środowiska, 13, 101–107. Pobrane z: https://yadda.icm.edu.pl/baztech/element/bwmeta1.element.baztech-38a6d952-7bf- 1-43d7-9860-ae9e328f9ef6 (dostęp: 1.02.2025). |
| 66. | Małecki, Z.J., Gołębiak, P. (2012). Zasoby wodne Polski i świata. Zeszyty Naukowe. Inżynieria Lądowa i Wodna w Kształtowaniu Środowiska, 7, 50–56. Pobrane z: https://yadda.icm.edu. pl/baztech/element/bwmeta1.element.baztech-79a99fe6-f787-49d3-b0c8-80db9aa34bc8 (dostęp: 1.02.2025). |
| 67. | Morlighem, M., Goldberg, D., Barnes, J.M., i in. (2024). The West Antarctic Ice Sheet may not be vulnerable to marine ice cliff instability during the 21st century. Science Advances, 10 (34), 1–6. DOI: 10.1126/sciadv.ado7794. |
| 68. | Onoja, U.S., Dibua, U.M.E., Enete, A.A. (2011). Climate change: Causes, effects and mitigation measures – A review. Global Journal of Pure and Applied Sciences, 17 (4), 469–479. Pobrane z: https://www.ajol.info/index.php/gjpas/article/view/78849 (dostęp: 1.02.2025). |
| 69. | Osuch, M., Romanowicz, R. (2014). Ocena wpływu zmian klimatu na zasoby wodne – wyniki z projektu KLIMADA. Monografie Komitetu Gospodarki Wodnej PAN, 20, 201–213. DOI: 10.13140/2.1.5192.7841. |
| 70. | Osuntuyi, B.V., Lean, H.H. (2022). Economic growth, energy consumption and environmental degradation nexus in heterogenous countries: Does education matter?. Environmental Sciences Europe, 34 (48), 1–16. DOI: 10.1186/s12302-022-00624-0. |
| 71. | Peña-Angulo, D., Vincente-Serrano, S.M., Domínguez-Castro, F., i in. (2020). Long-term precipitation in Southwestern Europe reveals no clear trend attributable to anthropogenic forcing. Environmental Research Letters, 15 (9), 1–11. DOI: 10.1088/1748-9326/ab9c4f. |
| 72. | Powell, J. (2019). Scientists reach 100% consensus on anthropogenic global warming. Bulletin of Science, Technology & Society, 37 (4), 183–184. DOI: 10.1177/0270467619886266. |
| 73. | Rószczka, K. (2007). Prawna ochrona wód w procesie produkcji rolnej. Przegląd Prawa Rolnego, 2, 77–92. Pobrane z: https://repozytorium.amu.edu.pl/items/96c72713-1ac- 9-40a9-be11-ba80044e610a (dostęp: 1.02.2025). |
| 74. | Schneider-Mayerson, M., Ling, L.K. (2020). Eco-reproductive concerns in the age of climate change. Climatic Change, 163, 1007–1023. DOI: 10.1007/s10584-020-02923-y. |
| 75. | Smoliński, P.R., Januszewicz, J., Pawłowska, B., i in. (2024). Nuclear energy acceptance in Poland: From societal attitudes to effective policy strategies – Network modeling approach. PLoS ONE, 19 (8), 1–19. DOI: 10.1371/journal.pone.0305115. |
| 76. | Spencer, R.W., Christy, J.R. (2023). Effective climate sensitivity distributions from a 1D model of global ocean and land temperature trends, 1970–2021. Theoretical and Applied Climatology, 155, 299–308. DOI: 10.1007/s00704-023-04634-7. |
| 77. | Stern, D.I., Kaufmann, R.K. (2014). Anthropogenic and natural causes of climate change. Climatic Change, 122, 257–269. DOI: 10.1007/s10584-013-1007-x. |
| 78. | Wang, Q., Wang, X., Li, R., i in. (2024). Reinvestigating the environmental Kuznets curve (EKC) of carbon emissions and ecological footprint in 147 countries: A matter of trade protectionism. Humanities and Social Sciences Communications, 11 (160), 1–17. DOI: 10.1057/s41599-024-02639-9. |
| 79. | Wharton, J.H., Renoult, M., Gebbie, G., i in. (2024). Deeper and stronger North Atlantic Gyre during the Last Glacial Maximum. Nature, 632, 95–100. DOI: 10.1038/s41586-024-07655-y. |
| 80. | Willcock, S., Cooper, G.S., Addy, J., i in. (2023). Earlier collapse of Anthropocene ecosystems driven by multiple faster and noisier drivers. Nature Sustainability, 6, 1331–1342. DOI: 10.1038/s41893-023-01157-x. |
| 81. | Wiśniowska, E. (2015). Najlepsze dostępne techniki (BAT) jako instrument ochrony środowiska. Inżynieria i Ochrona Środowiska, 18 (3), 385–397. Pobrane z: https://yadda. icm.edu.pl/baztech/element/bwmeta1.element.baztech-f8d4cf17-77b0-4830-880a- -a8923386a47d (dostęp: 1.02.2025). |
| 82. | Yang, D., Yang, Y., Xia, J. (2021). Hydrological cycle and water resources in a changing world: A review. Geography and Sustainability, 2 (2), 115–122. DOI: 10.1016/j.geosus.2021.05.003. |
| 83. | Zhang, G.J., Cai, M., Hu, A. (2013). Energy consumption and the unexplained winter warming over Northern Asia and North America. Nature Climate Change, 3 (5), 466–470. DOI: 10.1038/nclimate1803. |
| 84. | Zhang, Y., Li, H., Li, D., i in. (2023). Evolutionary dynamics of island shoreline in the context of climate change: Insights from extensive empirical evidence. International Journal of Digital Earth, 17 (1), 1–26. DOI: 10.1080/17538947.2024.2329816. |
| 85. | Zhao, J., Madni, G.R. (2021). The impact of economic and political reforms on environmental performance in developing countries. PLoS One, 16 (10), 1–12. DOI: 10.1371/journal.pone.0257631. |
| 86. | Akty prawne i inne dokumenty |
| 87. | Dyrektywa (1991a). Dyrektywa Rady 91/271/EWG z dn. 21 maja 1991 r. dotycząca oczyszczania ścieków komunalnych (Dz. U. L 135 z 30.5.1991). Pobrane z: https://eur-lex. europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:01991L0271-20140101&from=ES (dostęp: 1.02.2025). |
| 88. | Dyrektywa (1991b). Dyrektywa Rady 91/676/EWG z dn. 12 grudnia 1991 r. dotycząca ochrony wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego (Dz. U. L 375 z 31.12.1991). Pobrane z: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/ PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:31991L0676 (dostęp: 1.02.2025). |
| 89. | Dyrektywa (1998). Dyrektywa Rady 98/83/WE z dn. 3 listopada 1998 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. L 330 z 5.12.1998). Pobrane z: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:31998L0083 (dostęp: 1.02.2025). |
| 90. | Dyrektywa (2000). Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 roku ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej (Dz. U. L 327 z 22.12.2000). Pobrane z: https://eur-lex.europa.eu/ LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CONSLEG:2000L0060:20090625:PL:HTML#tocId6 (dostęp: 1.02.2025). |
| 91. | Dyrektywa (2005). Dyrektywa 2005/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 września 2005 roku w sprawie zanieczyszczenia pochodzącego ze statków oraz wprowadzenia sankcji w przypadku naruszenia prawa (Dz.U. L 255 z 30.9.2005). Pobrane z: https://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2005:255:0011:0021: PL:PDF (dostęp: 1.02.2025). |
| 92. | Dyrektywa (2006a). Dyrektywa 2006/7/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 lutego 2006 roku dotycząca zarządzania jakością wody w kąpieliskach i uchylająca dyrektywę 76/160/EWG (Dz. U. L 64 z 4.3.2006). Pobrane z: https://eur-lex.europa.eu/ legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32006L0007 (dostęp: 1.02.2025). |
| 93. | Dyrektywa (2006b). Dyrektywa 2006/118/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 roku w sprawie ochrony wód podziemnych przed zanieczyszczeniem i pogorszeniem ich stanu (Dz. U. L 372 z 27.12.2006). Pobrane z: https://eur-lex.europa. eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32006L0118 (dostęp: 1.02.2025). |
| 94. | Dyrektywa (2007). Dyrektywa 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 roku w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim (Tekst mający znaczenie dla EOG) (Dz. U. L 288 z 6.11.2007). Pobrane z: https://eur-lex. europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32007L0060 (dostęp: 1.02.2025). |
| 95. | Dyrektywa (2008a). Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/56/WE z dnia 17 czerwca 2008 roku ustanawiająca ramy działań Wspólnoty w dziedzinie polityki środowiska morskiego (dyrektywa ramowa w sprawie strategii morskiej) (Tekst mający znaczenie dla EOG) (Dz. U. L 164 z 25.6.2008). Pobrane z: https://eur-lex.europa.eu/ legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32008L0056 (dostęp: 1.02.2025). |
| 96. | Dyrektywa (2008b). Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/105/WE z dnia 16 grudnia 2008 roku w sprawie środowiskowych norm jakości w dziedzinie polityki wodnej, zmieniająca i w następstwie uchylająca dyrektywy Rady 82/176/EWG, 83/513/ EWG, 84/156/EWG, 84/491/EWG i 86/280/EWG oraz zmieniająca dyrektywę 2000/60/ WE Parlamentu Europejskiego i Rady (Dz. U. L 348 z 24.12.2008). Pobrane z: https:// eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32008L0105 (dostęp: 1.02.2025). |
| 97. | Dyrektywa (2014). Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2015/89/UE z dnia 23 lipca 2014 roku ustanawiająca ramy planowania przestrzennego obszarów morskich (Dz. U. L 257 z 28.8.2014). Pobrane z: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=- CELEX:32014L0089 (20.04.2025). |
| 98. | Dyrektywa (2020). Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/2184 z dnia 16 grudnia 2020 roku w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (wersja przekształcona) (Tekst mający znaczenie dla EOG) (Dz. U. L 435 z 23.12.2020). Pobrane z: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32020L2184 (dostęp: 1.02.2025). |
| 99. | Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (2023a). Deklaracja w sprawie Niebieskiego Ładu UE. Pobrane z: https://www.eesc.europa.eu/sites/default/files/2024-01/qe-04-23- 852-pl-n.pdf (dostęp: 1.02.2025). |
| 100. | Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (2023b). Opinia ogólna “Apel o Niebieski Ład UE” (opinia z inicjatywy własnej). Pobrane z: https://www.prawo.pl/akty/dz-u-ue- c-2024-878,72269196.html (dostęp: 1.02.2025). |
| 101. | Komisja Europejska (b.d.). Europejski Zielony Ład. Pobrane z: https://commission.europa.eu/ strategy-and-policy/priorities-2019-2024/european-green-deal_pl (dostęp: 1.02.2025). |
| 102. | Komunikat Komisji (2019). Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiej, Rady, Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, Europejski Zielony Ład, COM/2019/640 final. Pobrane z: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/ PL/TXT/?uri=COM:2019:640:FIN (dostęp: 1.02.2025). |
| 103. | Komunikat Komisji (2020a). Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, Nowy plan działania UE dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym na rzecz czystszej i bardziej konkurencyjnej Europy, COM/2020/98 final. Pobrane z: https://eur-lex.europa.eu/ legal-content/PL/TXT/?uri=COM:2020:98:FIN (dostęp: 1.02.2025). |
| 104. | Komunikat Komisji (2020b). Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, Unijna strategia na rzecz bioróżnorodności 2030 Przywracanie przyrody do naszego życia, COM/2020/380 final. Pobrane z: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=- celex%3A52020DC0380 (dostęp: 1.02.2025). |
| 105. | Komunikat Komisji (2021). Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów w sprawie nowego podejścia do zrównoważonej niebieskiej gospodarki w UE Przekształcenie niebieskiej gospodarki UE w celu zapewnienia zrównoważonej przyszłości, COM/2021/240 final. Pobrane z: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=COM:2021:240:FIN (dostęp: 1.02.2025). |
| 106. | Komunikat Komisji (2024a). Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, Zabezpieczenie naszej przyszłości. Cel klimatyczny na 2040 r. i droga ku neutralności klimatycznej do 2050 r. jako fundamenty zrównoważonego, sprawiedliwego i dostatniego społeczeństwa. Pobrane z: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/HTML/?uri=CELEX: 52024DC0063 (dostęp: 1.02.2025). |
| 107. | Komunikat Komisji (2024b). Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, Zarządzanie ryzykiem klimatycznym – ochrona obywateli i dobrobytu. Pobrane z: https://eur-lex. europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A52024DC0091 (dostęp: 1.02.2025). |
| 108. | Konstytucja (1997). Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. 1997 nr 78 poz. 483). Pobrane z: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu19970780483 (dostęp: 1.02.2025). |
| 109. | Rada Ministrów (2024). Uzasadnienie projektu rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie Programu ochrony wód morskich. Pobrane z: https://legislacja.rcl.gov.pl/docs//3/1237 4750/12992908/12992909/dokument631625.pdf (dostęp: 1.02.2025). |
| 110. | Rozporządzenie ME (2024). Rozporządzenie Ministra Edukacji z dnia 28 czerwca 2024 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego dla liceum ogólnokształcącego, technikum oraz branżowej szkoły II stopnia (Dz. U. 2024 poz. 1019). Pobrane z: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails. xsp?id=WDU20240001019 (dostęp: 1.02.2025). |
| 111. | Rozporządzenie PE (2020). Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/741 z dnia 25 maja 2020 r. w sprawie minimalnych wymogów dotyczących ponownego wykorzystania wody (Tekst mający znaczenie dla EOG) (Dz. U. L 177 z 5.6.2020). Pobrane z: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32020R0741 (dostęp: 1.02.2025). |
| 112. | Rozporządzenie RM (2017). Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 grudnia 2017 r. w sprawie przyjęcia Krajowego programu ochrony wód morskich (Dz. U. 2017 poz. 2469). Pobrane z: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20170002469 (dostęp: 1.02.2025). |
| 113. | Sprawozdanie Komisji (2020). Sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady z wdrażania dyrektywy ramowej w sprawie strategii morskiej (dyrektywy 2008/56/WE). Pobrane z: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?qid=1593613439738&uri=- CELEX:52020DC0259 (dostęp: 1.02.2025). |
| 114. | Sprawozdanie Komisji (2021). Sprawozdanie Komisji dla Rady i Parlamentu Europejskiego w sprawie wdrożenia dyrektywy Rady 91/676/EWG dotyczącej ochrony wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego na podstawie sprawozdań Państw Członkowskich za lata 2016-2019. Pobrane z: https://eur-lex.europa. eu/legal-content/EN/TXT/?uri=COM%3A2021%3A1000%3AFIN&qid=1633953687154 (dostęp: 1.02.2025). |
| 115. | Uchwała RM (2019). Uchwała nr 67 Rady Ministrów z dnia 16 lipca 2019 r. w sprawie przyjęcia „Polityki ekologicznej państwa 2030 – strategii rozwoju w obszarze środowiska i gospodarki wodnej” (M. P. z dnia 6 września 2019 r. poz. 794). Pobrane z: https://isap. sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WMP20190000794 (dostęp: 1.02.2025). |
| 116. | Uchwała RM (2023). Uchwała nr 193 Rady Ministrów z dnia 17 października 2023 r. w sprawie przyjęcia aktualizacji Strategii zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa 2030. Pobrane z: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WMP20230001214 (dostęp: 1.02.2025). |
| 117. | Pozostałe zasoby internetowe |
| 118. | 10 proc. emisji gazów cieplarnianych ma źródło w marnotrawstwie pożywienia. (2022). Pobrane z: https://klimat.rp.pl/klimat/art37443691-10-proc-emisji-gazow-cieplarnianych- ma-zrodlo-w-marnotrawstwie-pozywienia (dostęp: 1.02.2025). |
| 119. | 90 proc. do kiedy? KE proponuje nowy unijny cel redukcji emisji CO2. (2024). Pobrane z: https://www.bankier.pl/wiadomosc/90-proc-do-kiedy-KE-proponuje-nowy-unijny- -cel-redukcji-emisji-CO2-8691092.html (dostęp: 1.02.2025). |
| 120. | Armstrong, M. (2022). Water conflicts are on the rise. Pobrane z: https://www.statista.com/ chart/27272/water-conflicts/ (dostęp: 1.02.2025). |
| 121. | Azotany. Ochrona wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego. (b.d.). Pobrane z: https://environment.ec.europa.eu/topics/water/nitrates_en (dostęp: 1.02.2025). |
| 122. | Bank Pekao. (2021). Wpływ pakietu Fit for 55 na polską gospodarkę. Pobrane z: https:// www.pekao.com.pl/dam/jcr:4e058ebf-005f-4333-8753-0b6bddefb7e8/Pekao%20 -%20Wp%C5%82yw%20Fit%20for%2055%20na%20polsk%C4%85%20gospodark% C4%99%20-%20final.pdf (dostęp: 1.02.2025). |
| 123. | Banki Żywności. (2023). Nie marnuj jedzenia 2023. Pobrane z: https://bankizywnosci.pl/ swiatowy-dzien-zywnosci-2023/ (dostęp: 1.02.2025). |
| 124. | Beek van de, J.H., Roodenburg, H., Hartog, J., Kreffer, G.W. (2021–2023). Borderless welfare state. The consequences of immigration for public finances. Amsterdam: University of Amsterdam, Amsterdam School of Economics. Pobrane z: https://demo-demo.nl/ wp-content/uploads/2023/06/Borderless_Welfare_State-2.pdf (dostęp: 1.02.2025). |
| 125. | Berger, J., Strohner, L. (2023). Ökonomische und fiskalische Effekte der Asyl- und Vertriebenen- migration. Wien: EcoAustria – Institut für Wirtschaftsforschung, Österreichischer Integrations Fonds. Pobrane z: https://ecoaustria.ac.at/wp-content/uploads/2024/01/ FB_EcoAustria_2023-09-13.pdf (dostęp: 1.02.2025). |
| 126. | Bieńkowska, Z., Drygas, P., Sadura, P. (2021). Nie nasza wina, nie nasz problem. Katastrofa klimatyczna w oczach Polek i Polaków podczas pandemii. Warszawa: Heinrich Böll Stiftung – Warszawa Polska, Fundacja Pole Dialogu, Krytyka Polityczna, Instytut Studiów Zaawansowanych. Pobrane z: https://kampania17celow.pl/wp-content/uploads/2021/05/ raport-nie-nasza-wina.pdf (dostęp: 1.02.2025). |
| 127. | BIG InfoMonitor: młodzi Polacy coraz częściej wynajmują zamiast kupować produkty i usługi. (2024). Pobrane z: https://bank.pl/big-infomonitor-mlodzi-polacy-coraz-czesciej-wynajmuja- zamiast-kupowac-produkty-i-uslugi/ (dostęp: 1.02.2025). |
| 128. | Biologia. (2024). Zmiana podstawy programowej – zaczynamy prekonsultacje. Pobrane z: https://www.gov.pl/web/edukacja/zmiana-podstawy-programowej—zaczynamy-prekonsultacje (dostęp: 1.02.2025). |
| 129. | Blue Deal (Niebieski Ład). (b.d.). Pobrane z: https://www.gov.pl/web/retencja/bluedeal (dostęp: 1.02.2025). |
| 130. | Błażejczyk, K., Kuchcik, M., Milewski, P., Szmyd, J., Dudek, W., Błażejczyk, A., Kręcisz, B. (2014). Miejska wyspa ciepła w Warszawie. Informator. Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN. Pobrane z: https://www.igipz.pan.pl/tl_files/ igipz/ZGiK/projekty/UHI/2014/mwc_w_warszawie_informator.pdf (dostęp: 1.02.2025). |
| 131. | Bojanowicz, R. (2023). Lokalne wojny o wodę we Francji. Susze coraz mocniej odbijają się na produkcji rolnej. Pobrane z: https://forsal.pl/biznes/rolnictwo/artykuly/9016072,lokalne- wojny-o-wode-we-francji-susze-coraz-mocniej-odbijaja-sie-na-p.html (dostęp: 1.02.2025). |
| 132. | Bray, D., Storch von, H. (2016). The Bray and von Storch 5th International Survey of Climate Scientists 2015/2016. HZG Report 2016–2. Geesthacht: Helmholtz-Zentrum. Pobrane z: https://www.researchgate.net/publication/316170360_The_Bray_and_von_Storch_ 5th_International_Survey_of_Climate_Scientists_20152016 (dostęp: 1.02.2025). |
| 133. | Buk, W., Izdebski, M. (2024). Analiza wpływu ETS2 na koszty życia Polaków. Pobrane z: https://ets2koszty.pl/wp-content/uploads/2024/06/Analiza-wplywu-ETS2-na-koszty- zycia-Polakow_raport.pdf (dostęp: 1.02.2025). |
| 134. | CAKE. (2022). Polska net-zero 2050. Mapa drogowa osiągnięcia wspólnotowych celów polityki klimatycznej dla Polski do 2050 r. Centrum Analiz Klimatyczno-Energetycznych, Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami – Instytut Ochrony Środowiska PIB. DOI: 10.13140/RG.2.2.14188.08321. |
| 135. | Chateau, J., Miho, A., Borowiecki, M. (2023). Economic effects of the EU’s ‘Fit for 55’ climate mitigation policies: A computable general equilibrium analysis. OECD Economics Department Working Papers, 1775. DOI.ORG/10.1787/f1a8cfa2-en. |
| 136. | Cingari, P. (2024). ECB’s Lagarde highlights critical need for private capital to boost innovation in Europe. Pobrane z: https://www.euronews.com/business/2024/04/18/ecbs-lagarde- -urges-private-capital-to-boost-energy-transition-and-innovation-in-europe (dostęp: 1.02.2025). |
| 137. | CIRE. (2022). Polska najbardziej uzależnionym od węgla państwem Unii Europejskiej. Centrum Informacji o Rynku Energii. Pobrane z: https://www.cire.pl/artykuly/materialy- -problemowe/polska-najbardziej-uzaleznionym-od-wegla-panstwem-unii-europejskiej (dostęp: 1.02.2025). |
| 138. | Curmei, M.-M., Kurrer, C. (2023). Ochrona wód i gospodarka wodna. Pobrane z: https:// www.europarl.europa.eu/factsheets/pl/sheet/74/ochrona-wod-i-gospodarka-wodna (dostęp: 1.02.2025). |
| 139. | Czerniak, A., Tomaszewski, R., Ścierska, K. (2022). Jak Europejski Ład zmieni konkurencyjność polskich firm. Polityka Insight, Fundacja Przyjazny Kraj. Pobrane z: http://przyjaznykraj. pl/wp-content/uploads/2022/09/Raport_Europejski_Zielony_Lad_Firmy_Fundacja_ Przyjazny_Kraj_Polityka_Insight.pdf (dostęp: 1.02.2025). |
| 140. | Czy przez suszę zabraknie wody pitnej? Ekspert odpowiada. (2019). Pobrane z: https://www. pgi.gov.pl/aktualnosci/display/11567-czy-przez-upaly-i-susze-zabraknie-wody-pitnej- -ekspert-odpowiada.html (dostęp: 1.02.2025). |
| 141. | Dennison, S., Engström, M. (2023). Ends of the earth: How EU climate action can weather the coming election storm. European Council on Foreign Relations. Pobrane z: https:// ecfr.eu/publication/ends-of-the-earth-how-eu-climate-action-can-weather-the-coming- election-storm/ (dostęp: 1.02.2025). |
| 142. | Domański: Istotne jest przekształcenie oszczędności Polaków w inwestycje. (2024). Pobrane z: https://ecoekonomia.pl/2024/02/07/domanski-istotne-jest-przeksztalcenie-oszczednosci- polakow-w-inwestycje/ (dostęp: 1.02.2025). |
| 143. | Dopłaty do e-rowerów. Rozpoczynamy konsultacje nowego programu. (2024). Pobrane z: https://www.gov.pl/web/nfosigw/doplaty-do-e-rowerow-rozpoczynamy-konsultacje- nowego-programu (dostęp: 1.02.2025). |
| 144. | Draghi, M. (2024). The future of European competitiveness. Part A & Part B. European Commission. Pobrane z: https://commission.europa.eu/topics/strengthening-european- competitiveness/eu-competitiveness-looking-ahead_en (dostęp: 1.02.2025). |
| 145. | Dyrektywa budynkowa znów rozpala sieć. Polacy boją się kosztów zmian. (2024). Pobrane z: https://www.money.pl/gospodarka/dyrektywa-budynkowa-znow-rozpala-siec-polacy- boja-sie-kosztow-zmian-7048359617674144a.html (dostęp: 1.02.2025). |
| 146. | EEA. (2018). Woda to życie. Europejska Agencja Środowiska, Sygnały EEA. Pobrane z: https://www.eea.europa.eu/www/pl/publications/sygnaly-eea-2018-woda-to-zycie (dostęp: 1.02.2025). |
| 147. | EEA. (2021). Water resources across Europe – Confronting water stress: An updated assessment. European Environment Agency Report, 12. Pobrane z: https://www.eea.europa.eu/ publications/water-resources-across-europe-confronting (dostęp: 1.02.2025). |
| 148. | EEA. (2024). European climate risk assessment. European Environment Agency Report, 01. Pobrane z: https://www.eea.europa.eu/publications/european-climate-risk-assessment (dostęp: 1.02.2025). |
| 149. | Eksperci: W Polsce nie zabraknie wody. (2012). Pobrane z: https://naukawpolsce.pl/aktualnosci/ news%2C392021%2Ceksperci-w-polsce-nie-zabraknie-wody.html (dostęp: 1.02.2025). |
| 150. | Elektromobilność. O programie. (b.d.). Pobrane z: https://www.gov.pl/web/elektromobilnosc/ o-programie (dostęp: 1.02.2025). |
| 151. | EPI. (2022). 2022 EPI Results. Pobrane z: https://epi.yale.edu/epi-results/2022/component/ epi (dostęp: 1.02.2025). |
| 152. | Europejski filar praw socjalnych. (2017). Pobrane z: https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/ publication/ce37482a-d0ca-11e7-a7df-01aa75ed71a1/language-pl/format-PDF/ source-62666461 (dostęp: 1.02.2025). |
| 153. | Europejski Instytut Innowacji i Technologii (EIT). (b.d.). Pobrane z: https://european-union. europa.eu/institutions-law-budget/institutions-and-bodies/search-all-eu-institutions- -and-bodies/european-institute-innovation-and-technology-eit_pl (dostęp: 1.02.2025). |
| 154. | Europe’s groundwater – A key resource under pressure. (2022). European Environment Agency Briefing. Pobrane z: https://www.eea.europa.eu/publications/europes-groundwater (dostęp: 1.02.2025). |
| 155. | Everett, T., Ishwaran, M., Ansaloni, G.P., Rubin, A. (2010). Economic growth and the environment. Defra Evidence and Analysis Series, 2. Pobrane z: https://assets.publishing.service. gov.uk/media/5a799f30ed915d0422069d36/pb13390-economic-growth-100305.pdf (dostęp: 1.02.2025). |
| 156. | Fakty i liczby dotyczące Unii Europejskiej. (b.d.). Pobrane z: https://european-union.europa.eu/ principles-countries-history/facts-and-figures-european-union_pl (dostęp: 1.02.2025). |
| 157. | FAO. (2012). Coping with water scarcity. An action framework for agriculture and food security. FAO Water Reports, 38. Rome: FAO. Pobrane z: https://www.fao.org/3/i3015e/ i3015e.pdf (dostęp: 1.02.2025). |
| 158. | Fodrowska, K. (2023). Elektrownie wodne w Polsce. Pobrane z: https://enerad.pl/wiedza/ elektrownie-wodne-w-polsce/ (dostęp: 1.02.2025). |
| 159. | Fundusz Modernizacyjny. Rozwój infrastruktury elektroenergetycznej na potrzeby rozwoju stacji ładowania pojazdów elektrycznych. Nabór III. (b.d.). Pobrane z: https://www.gov. pl/web/funduszmodernizacyjny/rozwoj-infrastruktury-elektroenergetycznej-na-potrzeby- rozwoju-stacji-ladowania-pojazdow-elektrycznych-nabor-iii (dostęp: 1.02.2025). |
| 160. | Geloso, V. (2023). Why economic growth is good for the environment. MEI – Ideas for a More Prosperous Society. Pobrane z: https://www.iedm.org/why-economicgrowth- is-good-for-the-environment/ Germany’s deindustrialization closer than ever after Russia boycott. (2024). Pobrane z: https:// english.almayadeen.net/news/Economy/germany-s-deindustrialization-closer-than-ever- after-russia (dostęp: 1.02.2025). |
| 161. | Gleick, P. H. (2022). Pacific Institute Water Conflict Chronology Updated. Pobrane z: https:// pacinst.org/water-conflicts-continue-to-worsen-worldwide/ (dostęp: 1.02.2025). |
| 162. | Głowacki, K. (b.d.). Wojna o wodę. Woda przyczyną konfliktów zbrojnych. Pobrane z: https:// www.ekologia.pl/srodowisko/specjalne/wojna-o-wode-woda-przyczyna-konfliktow- -zbrojnych,13488.html (dostęp: 1.02.2025). |
| 163. | Gołębiowski, T. (2023). ESG: tanio nie będzie. Pobrane z: https://crn.pl/artykuly/esg-tanio- -nie-bedzie/ (dostęp: 1.02.2025). |
| 164. | Gospodarczyk, P. (2024). Prąd z węgla z Polski do Ukrainy. Komentują ruch Tuska „Cwana zagrywka”. Pobrane z: https://www.money.pl/gospodarka/prad-z-wegla-z-polski-do- -ukrainy-komentuja-ruch-tuska-cwana-zagrywka-7046933322353568a.html (dostęp: 1.02.2025). |
| 165. | Gospodarka ściekowa. (2022). Pobrane z: https://www.gov.pl/web/infrastruktura/gospodarka- sciekowa (dostęp: 1.02.2025). |
| 166. | Gospodarstwa opiekuńcze. Jesień życia w rytmie natury. (b.d.). Pobrane z: https://www.gov. pl/web/rolnictwo/gospodarstwa-opiekuncze (dostęp: 1.02.2025). |
| 167. | „Gotowi na 55”. (b.d.). Pobrane z: https://www.consilium.europa.eu/pl/policies/fit-for-55/#0 (dostęp: 1.02.2025). |
| 168. | Górski, R. (2023). Wojny o wodę – rozmowa z dr. hab. inż. Piotrem Kowalczakiem. Pobrane z: https://instytutsprawobywatelskich.pl/wojna-o-wode/ (dostęp: 1.02.2025). |
| 169. | GUS. (2020). Raport 2020. Polska na drodze zrównoważonego rozwoju. Pobrane z: https:// raportsdg.stat.gov.pl/2020/cel6.html (dostęp: 1.02.2025). |
| 170. | GUS. (2022). Ochrona środowiska. Analizy statystyczne. Pobrane z: https://stat.gov.pl/ obszary-tematyczne/srodowisko-energia/srodowisko/ochrona-srodowiska-2022,1,23. html (dostęp: 1.02.2025). |
| 171. | Gutowski, P., Głowacki, K. (2023). Raport krajowy. Badanie wpływu EU ETS2 na dobrobyt gospodarstw domowych w Polsce w kontekście ubóstwa energetycznego i transportowego – rekomendacje do planu społeczno-klimatycznego. Warszawa: Wise Europa – Fundacja Warszawski Instytut Studiów Ekonomicznych i Europejskich. Pobrane z: https://wise- -europa.eu/wp-content/uploads/2024/05/RAPORT-KRAJOWY-online-3.pdf (dostęp: 1.02.2025). |
| 172. | Hammond, A. (2021). True environmentalists should prioritize economic prosperity. Pobrane z: https://humanprogress.org/true-environmentalists-should-prioritize-economic-prosperity/ (dostęp: 1.02.2025). |
| 173. | Hepburn, C., Bowen, A. (2012). Prosperity with growth: Economic growth, climate change and environmental limits. Centre for Climate Change Economics and Policy, Working Paper, 109. Pobrane z: https://www.lse.ac.uk/granthaminstitute/wp-content/ uploads/2014/02/WP93-prosperity-with-growth-climate-change.pdf (dostęp: 1.02.2025). |
| 174. | IMGW-PIB. (b.d.). Komunikat Biura Prasowego IMGW-PIB. Pobrane z: https://www.imgw. pl/sites/default/files/2022-09/imgw_0901-globalna-pogoda-pozostanie-w-uscisku- -dziewczynki_calosc.pdf (dostęp: 1.02.2025). |
| 175. | Institut Rousseau. (2024). Road to Net Zero. Bridging the green investment gap. Pobrane z: https://drive.google.com/file/d/1cDQmQB0iezwthxiaoM83VxbllhrNz-0O/view (dostęp: 1.02.2025). |
| 176. | IOŚ-PIB. (2020). Czym jest „ślad wodny”? Jak go ograniczyć?. Pobrane z: https://klimada2. ios.gov.pl/slad-wodny/ (dostęp: 1.02.2025). |
| 177. | IUGS. (2024). The Anthropocene: IUGS-ICS statement. Pobrane z: https://www.iugs.org/_files/ ugd/f1fc07_ebe2e2b94c35491c8efe570cd2c5a1bf.pdf?index=true (dostęp: 1.02.2025). |
| 178. | Jakubczak, D. (2024). Wody gruntowe nikną w szokującym tempie. Pobrane z: https://www. dw.com/pl/wody-gruntowe-nikn%C4%85-w-szokuj%C4%85cym-tempie/a-68101909 (dostęp: 1.02.2025). |
| 179. | Jayachandran, S. (2021). How economic development influences the environment. NBER Working Paper Series, 29191. |
| 180. | Jednolita część wód podziemnych. (b.d.). Pobrane z: https://www.teraz-srodowisko.pl/ slownik-ochrona-srodowiska/definicja/jednolita-czesc-wod-podziemnych.html (dostęp: 1.02.2025). |
| 181. | Jeśli zielona transformacja ma się udać, potrzeba 700 mld euro rocznie. Media dotarły do projektu raportu KE. (2023). Pobrane z: https://forsal.pl/biznes/ekologia/artykuly/8747074,- jesli-zielona-transformacja-ma-sie-udac-potrzeba-700-mld-euro-rocznie.html (dostęp: 1.02.2025). |
| 182. | Jurszo, R. (2021). Słynny „Lodowiec zagłady” topnieje. Najpóźniej za dziesięć lat się rozpadnie. Pobrane z: https://wyborcza.pl/7,177851,27938499,lodowiec-zaglady-topnieje-najpozniej- za-dziesiec-lat-sie.html (dostęp: 1.02.2025). |
| 183. | Już wiemy, że płacimy. Świadomość podatkowa Polaków 2024. (2024). Warsaw Enterprise Institute. Pobrane z: https://wei.org.pl/wp-content/uploads/2024/07/Juz-wiemy-ze-placimy. pdf (dostęp: 1.02.2025). |
| 184. | Koalicja Ratujmy Rzeki. (2024). Sugerowane zmiany w sektorze gospodarki wodnej (Dokument roboczy, wersja 20 lutego 2024 r.). Pobrane z: http://www.ratujmyrzeki.pl/dokumenty/ Reforma_Gospodarki_Wodnej_KRR2024.pdf (dostęp: 1.02.2025). |
| 185. | Komisja proponuje ograniczenie biurokracji i uproszczenie otoczenia biznesowego. (2025). Pobrane z: https://commission.europa.eu/news/commission-proposes-cut-red-tape- -and-simplify-business-environment-2025-02-26_en (20.04.2025). |
| 186. | Komunikat IMGW-PIB o aktualnej i prognozowanej sytuacji synoptycznej i hydrologicznej. (2024). Pobrane z: https://cmm.imgw.pl/?p=42699 (dostęp: 1.02.2025). |
| 187. | Konkrety dla Odry. Systemowe działania w ramach ochrony przed zakwitami „złotej algi”. (2023). Pobrane z: https://www.gov.pl/web/odra/konkrety-dla-odry-systemowe-dzialania- w-ramach-ochrony-przed-zakwitami-zlotej-algi (dostęp: 1.02.2025). |
| 188. | Koperski, P. (2024). Informacja Ministra Infrastruktury o skutkach stosowania ustawy – Prawo wodne wraz ze stanowiskiem Komisji Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej (druki nr 86 i 149). Wypowiedzi na posiedzeniach Sejmu, posiedzenie nr 5 w dniu 07.02.2024 (1. dzień obrad). Pobrane z: https://www.sejm.gov.pl/Sejm10.nsf/wypowiedz. xsp?posiedzenie=5&dzien=1&wyp=109&view=5&SessionID=FC8ED41175668368AE 463566D898832691984048 (dostęp: 1.02.2025). |
| 189. | Hennig-Kloska: Koszt instalacji odsalającej wody kopalniane może sięgnąć 1,5 mld zł. (2024). Pobrane z: https://zielonagospodarka.pl/hennig-kloska-koszt-instalacji-odsalajacej- -wody-kopalniane-moze-siegnac-15-mld-zl-17477 (dostęp: 1.02.2025). |
| 190. | Kozieł, H. (2024). Ameryka coraz bardziej ucieka Unii Europejskiej. Pobrane z: https://www. parkiet.com/gospodarka-swiatowa/art40310531-ameryka-coraz-bardziej-ucieka-unii- -europejskiej (dostęp: 1.02.2025). |
| 191. | Krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych. (2019). Pobrane z: https://www.wody. gov.pl/nasze-dzialania/krajowy-program-oczyszczania-sciekow-komunalnych (dostęp: 1.02.2025). |
| 192. | Krajowy Program Żeglugowy do roku 2030. (2023). Pobrane z: https://www.gov.pl/web/ infrastruktura/krajowy-program-zeglugowy-do-roku-2030 (dostęp: 1.02.2025). |
| 193. | Krzywiecki, J. (2024). Wielka inwestycja pod znakiem zapytania. „Powrót do średniowiecza”. (2024). Pobrane z: https://wydarzenia.interia.pl/tylko-w-interii/news-wielka-inwestycja- pod-znakiem-zapytania-powrot-do-sredniowie,nId,7359484 (dostęp: 1.02.2025). |
| 194. | Kudłacz, M., Kutek, K. (red.) (2023). Water City Index 2023. Ranking efektywności wykorzystania zasobów wody w polskich miastach. Fundacja Gospodarki i Administracji Publicznej, Open Eyes Economy Summit, Arcadis. Pobrane z: https://www.arcadis. com/pl-pl/knowledge-hub/perspectives/europe/poland/2023/water-city-index (dostęp: 1.02.2025). |
| 195. | Kuzma, S., Saccoccia, L., Chertock, M. (2023). 25 Countries, housing one-quarter of the population, face extremely high water stress. Pobrane z: https://www.wri.org/insights/highest- water-stressed-countries (dostęp: 1.02.2025). |
| 196. | Lagarde, C., Birol, F., Hoyer, W. (2023). Nadszedł czas, by gospodarkę europejską przygotować do zmiany klimatu. Pobrane z: https://www.ecb.europa.eu/press/blog/date/2023/html/ ecb.blog231124~2277034ee2.pl.html (dostęp: 1.02.2025). |
| 197. | Leyen von der, U. (2024). Wybór Europy. Wytyczne polityczne na następną kadencję Komisji Europejskiej 2024–2029. Strasburg, 18 lipca 2024 r. Pobrane z: https://commission.europa. eu/document/download/e6cd4328-673c-4e7a-8683-f63ffb2cf648_pl?filename=Political% 20Guidelines%202024-2029_PL.pdf (dostęp: 1.02.2025). |
| 198. | Lis, M. (2024). Powódź przesądzi o przyszłości Wód Polskich? Ocena ruszyła jeszcze przed wielką wodą. Pobrane z: https://businessinsider.com.pl/wiadomosci/powodz-przesadzi- o-przyszlosci-wod-polskich-ocena-ruszyla-jeszcze-przed-wielka-woda/qqyd7nb (dostęp: 1.02.2025). |
| 199. | Maciążek, P. (2024). Piotr Maciążek: Koniec ery wolnego handlu. Nadchodzi zielony protekcjonizm i rywalizacja mocarstw. Pobrrane z: https://www.rp.pl/opinie-ekonomiczne/ art40557861-piotr-maciazek-koniec-ery-wolnego-handlu-nadchodzi-zielony-protekcjonizm- i-rywalizacja-mocarstw (dostęp: 1.02.2025). |
| 200. | Madej, M. (2023). Czy grożą nam wyższe rachunki nie tylko za energię, ale także za… wodę? Czy „produkcja” wody drożeje i może jej zabraknąć? Co zmieni Blue Deal?. Pobrane z: https://subiektywnieofinansach.pl/niedobory-wody-coraz-wyzsze-oplaty-co-moze- -nas-czekac-blue-deal/ (dostęp: 1.02.2025). |
| 201. | Melke, M. (2023). Czy w Polsce zabraknie wody? Z czego wynika problem. Pobrane z: https:// www.polon.pl/energia-i-klimat/susza-w-polsce-problem-administracyjny-nie-technologiczny/ (dostęp: 1.02.2025). |
| 202. | Michalak, A. (2024). Susza w Hiszpanii. Uwielbiany przez turystów region sprowadza wodę statkami. Pobrane z: https://klimat.rp.pl/susza/art39847091-susza-w-hiszpanii-uwielbiany- przez-turystow-region-sprowadza-wode-statkami (dostęp: 1.02.2025). |
| 203. | Miejskie wyspy ciepła. (2023). Polska Agencja Kosmiczna (POLSA). Pobrane z: https:// nsisplatforma.polsa.gov.pl/baza-wiedzy/produkty-satelitarne/miejskie-wyspy- -ciep%C5%82a (dostęp: 1.02.2025). |
| 204. | Miłosz, M. (2024). Na uzbrojenie polskiej armii zapożyczyliśmy się też w Szwecji. Pobrane z: https://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/kraj/artykuly/9409156,na-uzbrojenie-polskiej- armii-zapozyczylismy-sie-tez-w-szwecji.html (dostęp: 1.02.2025). |
| 205. | Mimo powracającej suszy wody pitnej w Polsce nie zabraknie. W razie konieczności można odsalać ją z Bałtyku. (2021). Pobrane z: https://zielonagospodarka.pl/mimo-powracajacej- suszy-wody-pitnej-w-polsce-nie-zabraknie-w-razie-koniecznosci-mozna-odsalac- ja-z-baltyku-1478 (dostęp: 1.02.2025). |
| 206. | Misje w programie Horyzont Europa. (b.d.). Pobrane z: https://www.kpk.gov.pl/horyzont- -europa/misje-ue (dostęp: 1.02.2025). |
| 207. | Molga, T. (2023). „Czeski Turów” wyssie wodę z Polski? Wyszło na jaw, że polscy naukowcy jednak ostrzegali. Pobrane z: https://wiadomosci.wp.pl/czeski-turow-wyssie-wode-z- -polski-wyszlo-na-jaw-ze-polscy-naukowcy-jednak-ostrzegali-6960283424619136a (dostęp: 1.02.2025). |
| 208. | Mountford, H., Jaeger, J. (2017). America doesn’t have to choose between the economy and the climate. World Resources Institute. Pobrane z: https://www.wri.org/insights/ america-doesnt-have-choose-between-economy-and-climate (dostęp: 1.02.2025). |
| 209. | „Nawet dobrze dla klimatu”. Załamanie w sprzedaży. Minister zaskoczyła. (2024). Pobrane z: https://www.money.pl/gospodarka/polacy-kupuja-mniej-ubran-minister-zaskoczyla- to-nawet-dobrze-dla-klimatu-7084536952195648a.html (dostęp: 1.02.2025). |
| 210. | Niebieski Ład, czyli europejska rewolucja w ochronie zasobów wodnych. (2023). Centrum Informacji o Rynku Energii. Pobrane z: https://www.cire.pl/artykuly/materialy-problemowe/ niebieski-lad-czyli-europejska-rewolucja-w-ochronie-zasobow-wodnych (dostęp: 1.02.2025). |
| 211. | Niebieski Ład wart 389 mld euro. (2023). Pobrane z: https://www.miasta.pl/aktualnosci/ niebieski-lad-wart-389-mld-euro (dostęp: 1.02.2025). |
| 212. | NIK. (2021). Zabezpieczenie wód powierzchniowych i podziemnych przed zanieczyszczeniem ściekami komunalnymi pochodzącymi z obszarów nieskanalizowanych. Informacja o wynikach kontroli. Najwyższa Izba Kontroli, Delegatura w Katowicach. Pobrane z: https:// www.nik.gov.pl/kontrole/P/21/066/ (dostęp: 1.02.2025). |
| 213. | NIK. (2022). Gospodarowanie zasobami wodnymi przez przedsiębiorstwa wodociągowe w gminach wiejskich. Informacja o wynikach kontroli. Najwyższa Izba Kontroli, Delegatura w Zielonej Górze. Pobrane z: https://www.nik.gov.pl/kontrole/P/21/102/ (dostęp: 1.02.2025). |
| 214. | NIK. (2023a). Działania podmiotów publicznych w związku z kryzysem ekologicznym na rzece Odrze. Najwyższa Izba Kontroli, Delegatura w Opolu. Pobrane z: https://www.nik. gov.pl/kontrole/D/22/505/ (dostęp: 1.02.2025). |
| 215. | NIK. (2023b). Realizacja Programu kształtowania zasobów wodnych na terenach rolniczych. Najwyższa Izba Kontroli, Departament Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Pobrane z: https:// www.nik.gov.pl/aktualnosci/rolnictwo-zasoby-wodne.html (dostęp: 1.02.2025). |
| 216. | Niskie stany wód w polskich rzekach – niepokojące skutki suszy. (2024). Pobrane z: https:// obserwator.imgw.pl/2024/09/10/niskie-stany-wod-w-polskich-rzekach-niepokojace- -skutki-suszy/ (dostęp: 1.02.2025). |
| 217. | Nocuń, K. (2024). Prof. Zaleski: musimy wrócić do idei budowy zbiorników w Kotlinie Kłodzkiej. Pobrane z: https://naukawpolsce.pl/aktualnosci/news%2C104616%2Cprof- zaleski-musimy-wrocic-do-idei-budowy-zbiornikow-w-kotlinie-klodzkiej (dostęp: 1.02.2025). |
| 218. | Nowelizacja prawa wodnego wkrótce wejdzie w życie. (2022). Pobrane z: https://www.gov. pl/web/infrastruktura/nowelizacja-prawa-wodnego-wkrotce-wejdzie-w-zycie (dostęp: 1.02.2025). |
| 219. | Ochrona wód morskich. (b.d.). Pobrane z: https://www.gov.pl/web/infrastruktura/ochrona- -wod-morskich (dostęp: 1.02.2025). |
| 220. | Odra 2024: międzyresortowy zespół ds. Odry analizuje możliwości renaturyzacji rzeki. (2024). Pobrane z: https://www.gov.pl/web/odra/odra-2024-miedzyresortowy-zespol-ds-odry- -analizuje-mozliwosci-renaturyzacji-rzeki (dostęp: 1.02.2025). |
| 221. | OECD. (2022). States of Fragility 2022. Paris: OECD Publishing. Pobrane z: https://www. oecd.org/en/publications/states-of-fragility-2022_c7fedf5e-en.html (20.04.2025). |
| 222. | Olko, D. (2023). Pod ciężarem ESG. Koszty raportowania ESG dla małych i średnich firm w Polsce. Warsaw Enterprise Institute. Raport, kwiecień. Pobrane z: https://wei.org.pl/ wp-content/uploads/2023/04/Pod-ciezarem-ESG.pdf (dostęp: 1.02.2025). |
| 223. | Oxfam. (2023a). Climate equality: A planet for the 99%. Campaign Report, November. Pobrane z: https://policy-practice.oxfam.org/resources/climate-equality-a-planet-for- -the-99-621551/ (dostęp: 1.02.2025). |
| 224. | Oxfam. (2023b). Water dilemmas. The cascading impacts of water insecurity in a heating world. Briefing Paper, August. Pobrane z: https://www.oxfamwash.org/en/response-types/ water-security (dostęp: 1.02.2025). |
| 225. | PAH. (2017). Prawo do wody. Pobrane z: https://www.pah.org.pl/app/uploads/2017/10/2017_ kampania_studnia_dla_poludnia_publikacja_prawo_do_wody.pdf (dostęp: 1.02.2025). |
| 226. | Pakt stabilności i wzrostu. (2024). Pobrane z: https://www.consilium.europa.eu/pl/policies/ european-semester/european-semester-key-rules-and-documents/#pact (dostęp: 1.02.2025). |
| 227. | Parlament Europejski akceptuje 257 zmian traktatów unijnych. Rezygnacja z prawa weta w 65 obszarach, obowiązkowe euro i inne zmiany. (2023). Pobrane z: https://samorzad.infor. pl/wiadomosci/6376447,parlament-europejski-akceptuje-267-zmian-traktatow-unijnych- rezygnacja-z-prawa-weta-w-65-obszarach-obowiazkowe-euro-i-inne-zmiany. html (dostęp: 1.02.2025). |
| 228. | Partyka, M. (2024). Alert europejski: Po budynkach i transporcie nadeszła pora na rolnictwo. Czy powstanie ETS3 a redukcje emisji mocniej uderzą w rolników?. Pobrane z: https:// strefainwestorow.pl/w-zielonej-strefie/srodowisko/legislacja-ets3-rolnictwo (dostęp: 1.02.2025). |
| 229. | Pavlinec, A. (2024). Konflikty o zasoby wodne będą się nasilać – alarmuje Komisja Europejska. Pobrane z: https://wodnesprawy.pl/konflikty-o-zasoby-wodne-beda-sie-nasilac-alarmuje/ (dostęp: 1.02.2025). |
| 230. | Perzyński, M. (2021). Perzyński: Będzie coraz więcej wojen o wodę. Na szczęście również wiedzy o tym, jak im zapobiegać. Pobrane z: https://biznesalert.pl/perzynski-wojen-o- -wode-bedzie-coraz-wiecej-na-szczescie-rowniez-wiedzy-jak-im-zapobiegac/ (dostęp: 1.02.2025). |
| 231. | PGWWP. (b.d.). Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie – Podstawowe informacje. Pobrane z: https://www.gov.pl/web/wody-polskie/podstawowe-informacje (dostęp: 1.02.2025). |
| 232. | Pisani-Ferry, J. (2021). Climate policy is macroeconomic policy, and the implications will be significant. PIIE Policy Brief, 20, August. Pobrane z: https://www.piie.com/sites/default/ files/documents/pb21-20.pdf (dostęp: 1.02.2025). |
| 233. | Plan odbudowy dla Europy. (b.d.). Pobrane z: https://commission.europa.eu/strategy-and- -policy/recovery-plan-europe_pl (dostęp: 1.02.2025). |
| 234. | Plany gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy (PGW). (b.d.). Pobrane z: https:// www.gov.pl/web/susza/plany-gospodarowania-wodami-na-obszarach-dorzeczy-pgw (dostęp: 1.02.2025). |
| 235. | Podatek od deszczu – co to jest i kogo dotyczy?. (2023). Pobrane z: https://businessinsider. com.pl/prawo/podatki/czym-jest-podatek-od-deszczu-i-kto-musi-go-zaplacic/lejy3lq (dostęp: 1.02.2025). |
| 236. | Podgórski, J. (2022). Ile będzie nas kosztował Zielony Ład?. Pobrane z: https://fpg24.pl/ ile-bedzie-nas-kosztowal-zielony-lad/ (dostęp: 1.02.2025). |
| 237. | Podjęcie decyzji w sprawie opracowania studium wykonalności warzelni soli. (2023). KGHM Polska Miedź. Pobrane z: https://kghm.com/pl/podjecie-decyzji-w-sprawie-opracowania- studium-wykonalnosci-warzelni-soli (dostęp: 1.02.2025). |
| 238. | Polityka ekologiczna państwa 2030 – strategia rozwoju w obszarze środowiska i gospodarki wodnej. (2020). Pobrane z: https://bip.mos.gov.pl/strategie-plany-programy/polityka- -ekologiczna-panstwa/polityka-ekologiczna-panstwa-2030-strategia-rozwoju-w-obszarze- srodowiska-i-gospodarki-wodnej/ (dostęp: 1.02.2025). |
| 239. | Powodzie na ziemi kłodzkiej. (b.d.). Pobrane z: http://dolnoslaskosc.pl/kalendarium,powodzie- na-ziemi-klodzkiej,1040.html (dostęp: 1.02.2025). |
| 240. | Prezes Wód Polskich: planujemy wypełnić zbiornik Racibórz Dolny 166 mln m sześć. wody. Pobrane z: https://www.pap.pl/aktualnosci/prezes-wod-polskich-planujemy-wypelnic- -zbiornik-raciborz-dolny-166-mln-m-szesc-wody-1 (dostęp: 1.02.2025). |
| 241. | Program azotanowy. (b.d.). Pobrane z: https://www.gov.pl/web/infrastruktura/program-azotanowy (dostęp: 1.02.2025). |
| 242. | Projekt ustawy budżetowej na rok 2025. (2024). Pobrane z: https://www.gov.pl/web/premier/ projekt-ustawy-budzetowej-na-rok-20218 (dostęp: 1.02.2025). |
| 243. | Przyczyny malejących zasobów czystej wody na ziemi. (2009). Pobrane z: https://www.ppr.pl/ ekologia/rolnictwo-ekologiczne/przyczyny-malejacych-zasobow-czystej-wody- naziemi- 153831 (dostęp: 1.02.2025). |
| 244. | Putin opłacał ekologów, by zablokować Zachód. „Przekazał 82 mln euro”. (2022). Pobrane z: https://www.money.pl/gospodarka/putin-oplacal-ekologow-by-zablokowac- zachodprzekazal- 82-mln-euro-6751344305978304a.html (dostęp: 1.02.2025). |
| 245. | Rabij, M. (2024). Pięć procent PKB na wojsko? Tego nie unikniemy. Pobrane z: https:// www.tygodnikpowszechny.pl/piec-procent-pkb-na-wojsko-tego-nie-unikniemy-186476 (dostęp: 1.02.2025). |
| 246. | Ramowa dyrektywa wodna Unii Europejskiej (b.d.). Pobrane z: https://publications.europa. eu/resource/cellar/ff6b28fe-b407-4164-8106-366d2bc02343.0006.02/DOC_1 (dostęp: 1.02.2025). |
| 247. | Razem zatrzymajmy suszę! (2022). Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Łodzi. Pobrane z: https://www.lodzkie.pl/srodowisko/publikacje-eko/ razem-zatrzymajmy-susz%C4%99 (dostęp: 1.02.2025). |
| 248. | Rączka, J., Skąpski, K., Tyc, T. (2021). Zasoby wodne w Polsce – ochrona i wykorzystanie. Fundacja Przyjazny Kraj, Raport. Pobrane z: http://przyjaznykraj.pl/wp-content/ uploads/2021/06/Fundacja_Przyjazny_Kraj_Raport_Zasoby-wodne-w-Polsce_ 29062021.pdf (dostęp: 1.02.2025). |
| 249. | Regionalna perspektywa walki z suszą i niedoborami wody. (2024). IX Europejski Kongres Samorządów w Mikołajkach, 5 marca 2024. Pobrane z: https://www.forum-ekonomiczne. pl/regionalna-perspektywa-walki-z-susza-i-niedoborami-wody/ (dostęp: 1.02.2025). |
| 250. | Retencja. Zatrzymaj wodę! Analiza kosztów i korzyści. Program przeciwdziałania niedoborowi wody na lata 2023–2027 z perspektywą do roku 2030. (2021). Pobrane z: https://www.gov. pl/web/infrastruktura/projekt-programu-przeciwdzialania-niedoborowi-wody-ppnw— na-lata-2021-2027-z-perspektywa-do-roku-2030—-raport-z-konsultacji-spolecznych (dostęp: 1.02.2025). |
| 251. | Retencja. Zatrzymaj wodę! Program przeciwdziałania niedoborowi wody na lata 2023–2027 z perspektywą do roku 2030. (2023). Załącznik do uchwały nr 152 Rady Ministrów z dn. 22 sierpnia 2023 r. (M. P. poz. 1119). Pobrane z: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/ download.xsp/WMP20230001119/O/M20231119.pdf (dostęp: 1.02.2025). |
| 252. | Rok od katastrofy na Odrze – zasolenie i ścieki bez zmian. (2023). Pobrane z: https://ecoekonomia. pl/2023/07/27/mija-rok-od-katastrofy-na-odrze/ (dostęp: 1.02.2025). |
| 253. | Róża Thun: Nie będę walczyć z dyrektywą budynkową. (2024). Wywiad udzielony Radiu Zet, 22.05.2024 (od 16:30 minuty). Pobrane z: https://player.radiozet.pl/Podcasty/ Popoludniowy-Gosc-Radia-ZET/Roza-Thun-Nie-bede-walczyc-z-dyrektywa-budynkowa (dostęp: 1.02.2025). |
| 254. | Rytelewska-Chilczuk, N. (2017). Rynek opakowań zużywa miliardy litrów wody. Pobrane z: https://www.teraz-srodowisko.pl/aktualnosci/rynek-opakowan-zuzywa-miliardy-litrow- wody-3180.html (dostęp: 1.02.2025). |
| 255. | Rząd wprowadzi podatek wojenny? Trwają „ciche” rozmowy. (2024). Pobrane z: https:// businessinsider.com.pl/prawo/podatki/rzad-wprowadzi-podatek-wojenny-trwaja-ciche- -rozmowy/g5wbdw1 (dostęp: 1.02.2025). |
| 256. | Rząd UE nakłada surowe zasady na własnych rolników dotyczące sposobu produkcji, w które to rolnicy sami muszą inwestować, a jednocześnie są karani rabatami i ograniczeniami, gdy nie mogą ich spełnić. (2024). Pobrane z: https://instytutrolny.pl/inwestycje-gospodarka- polityka/ue-przyspiesza-negocjacje-z-mercosur-miliony-na-stole.html (dostęp: 1.02.2025). |
| 257. | Sadura, P. (2023). Nowy negacjonizm klimatyczny. Jak populizm kształtuje nasze myślenie o walce ze zmianami klimatu. Fundacja Pole Dialogu, European Climate Foundation. Pobrane z: https://poledialogu.org.pl/wp-content/uploads/2023/09/Nowy-Negacjonizm- Klimatyczny_raport_PL.pdf (dostęp: 1.02.2025). |
| 258. | Seufert, P., Herre, R., Monslave, S., Guttal, S. (2020). Rogue capitalism and the financialization of territories and nature. FIAN International, Transnational Institute, Focus on the Global South. Pobrane z: https://www.fian.org/en/publication/article/rogue-capitalism-and- -the-financialization-of-territories-and-nature-2621 (dostęp: 1.02.2025). |
| 259. | SIPRI. (2024). Global military spending surges amid war, rising tensions and insecurity. Stockholm International Peace Research Institute. Pobrane z: https://www.sipri.org/ media/press-release/2024/global-military-spending-surges-amid-war-rising-tensions- and-insecurity (dostęp: 1.02.2025). |
| 260. | SodaStream. (2022). Czy w Polsce zabraknie wody?. Pobrane z: https://sodastream.pl/blogs/ explore/czy-polska-pustynnieje-tak-czy-grozi-nam-brak-wody (dostęp: 1.02.2025). |
| 261. | Spencer, R.W. (2023). New UAH climate model provides data-driven answer to major goal of climate research. The University of Alabama in Huntsville. Pobrane z: https://www. uah.edu/news/news/new-uah-climate-model-provides-data-driven-answer-to-major- -goal-of-climate-research (dostęp: 1.02.2025). |
| 262. | Strategia „Global Gateway”. (2024). Pobrane z: https://www.consilium.europa.eu/pl/policies/ global-gateway/ (dostęp: 1.02.2025). |
| 263. | Strategiczny dialog na temat przyszłości rolnictwa w UE. (b.d.). Pobrane z: https://commission. europa.eu/strategy-and-policy/priorities-2019-2024/european-green-deal/agriculture- -and-green-deal/strategic-dialogue-future-eu-agriculture_pl (dostęp: 1.02.2025). |
| 264. | Stróżyk, J. (2019). Kiedy wojna o wodę?. Centrum Analiz MISO. Pobrane z: https://camiso. org.pl/publikacje/raporty/publikacja/article/kiedy-wojna-o-wode/ (dostęp: 1.02.2025). |
| 265. | Sultana, F., Loftus, A. (2012). Prawo do wody. W perspektywie politycznej, gospodarczej i społecznej. Polska Akcja Humanitarna. Pobrane z: https://www.pah.org.pl/app/uploads/ 2017/09/2017_F.Sultana_A.Loftus_Prawo_do_wody.pdf (dostęp: 1.02.2025). |
| 266. | Szarfenberg, R. (2024). Poverty Watch 2024. Monitoring ubóstwa i polityki społecznej przeciw ubóstwu w Polsce 2023–2024. Europejska Sieć Przeciwdziałania Ubóstwu. Pobrane z: https://www.eapn.org.pl/poverty-watch/ (dostęp: 1.02.2025). |
| 267. | Ścieki miejskie. Zapewnienie prawidłowego postępowania ze ściekami komunalnymi w celu ochrony środowiska i zdrowia ludzkiego. (b.d.). Pobrane z: https://environment.ec.europa. eu/topics/water/urban-wastewater_en#revision (dostęp: 1.02.2025). |
| 268. | Ślad wodny. Woda w niebezpieczeństwie. (2020). Fundacja Zielony Ład. Pobrane z: https:// www.fundacjazielonylad.pl/slad-wodny-woda-w-niebezpieczenstwie/ (dostęp: 1.02.2025). |
| 269. | Środowisko morskie. Polityki UE mające na celu ochronę oceanów, mórz i wybrzeży Europy. (b.d.). Pobrane z: https://environment.ec.europa.eu/topics/marine-environment_en (dostęp: 1.02.2025). |
| 270. | Świgoń, I. (b.d.). Podatek od deszczu – kogo obowiązuje opłata?. Zachodniopomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Barzkowicach. Pobrane z: https://zodr.pl/zinet/ podatek-od-deszczu-kogo-obowiazuje-oplata/ (dostęp: 1.02.2025). |
| 271. | Świsłowski, K. (2024). Wysoki rachunek za transformację. Koszty dla Polski liczone w bilionach euro. Pobrane z: https://energetyka24.com/oze/analizy-i-komentarze/wysoki-rachunek- za-transformacje-koszty-dla-polski-liczone-w-bilionach-euro (dostęp: 1.02.2025). |
| 272. | Tokarczyk, T., Walczykiewicz, T., Szalińska, W., i in. (b.d.). Zasoby wodne w procesie zrównoważonego zarządzania. ToGetAir. Polski Multimedialny Raport Klimatyczny. Pobrane z: https://raport.togetair.eu/woda/susza-marnotrawstwo-wody-i-ekstremalne- -zjawiska-pogodowe/zasoby-wodne-w-procesie-zrownowazonego-zarzadzania (dostęp: 1.02.2025). |
| 273. | Ulanowski, T. (2024). Naukowcy odwołują alarm dotyczący lodowca Thwaitesa na Antarktydzie. Pobrane z: https://wyborcza.pl/7,75400,31243021,naukowcy-odwoluja-alarm- -dotyczacy-lodowca-thwaitesa-na-antarktydzie.html (dostęp: 1.02.2025). |
| 274. | UNICEF. (2022). Woda i globalny kryzys klimatyczny: 10 rzeczy, o których musisz wiedzieć. Pobrane z: https://unicef.pl/co-robimy/aktualnosci/news/woda-i-globalny-kryzys-klimatyczny- 10-rzeczy-o-ktorych-musisz-wiedziec (dostęp: 1.02.2025). |
| 275. | Unijny mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2. (2022). Parlament Europejski, Posiedzenie plenarne – druga sesja czerwcowa w 2022 r. Pobrane z: https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/ATAG/2022/729462/ EPRS_ATA(2022)729462_PL.pdf (dostęp: 1.02.2025). |
| 276. | Waszkiewicz, M. (2019). Prawie 2,5 tys. mieszkańców Kotliny Kłodzkiej do wysiedlenia? W miejscu kilku wiosek mogą powstać poldery przeciwpowodziowe. Pobrane z: https:// www.tokfm.pl/Tokfm/7,103085,24787597,prawie-2-5-tys-mieszkancow-kotliny- -klodzkiej-do-wysiedlenia.html (dostęp: 1.02.2025). |
| 277. | Weise, Z. (2024). Brussels warns of water conflict danger in EU. Pobrane z: https://www. politico.eu/article/water-fights-will-come-if-europe-doesnt-act-climate-brussels-warn/ (dostęp: 1.02.2025). |
| 278. | Wg Zielińskiej nowela ustawy o rewitalizacji Odry musi wejść w tym roku. (2024). Pobrane z: https://www.teraz-srodowisko.pl/aktualnosci/wg-zielinskiej-nowela-ustawy-o-rewitalizacji- odry-musi-wejsc-w-tym-roku-15124.html (dostęp: 1.02.2025). |
| 279. | WEF. (2024). The Global Risks Report 2024. 19th Edition. Insight Report. Geneva: World Economic Forum. Pobrane z: https://www3.weforum.org/docs/WEF_The_Global_ Risks_Report_2024.pdf (20.04.2025). |
| 280. | WHO. (2023). Global water, sanitation and hygiene: annual report 2022. Geneva: World Health Organization. Pobrane z: https://www.who.int/publications/i/item/9789240076297 (dostęp: 1.02.2025). |
| 281. | WMO. (2023). State of global water resources 2022. World Meteorological Organization, Report, 1333. Pobrane z: https://library.wmo.int/records/item/68473-state-of-global- -water-resources-report-2022 (dostęp: 1.02.2025). |
| 282. | Woda bezwzględnie potrzebna. NIK o Programie kształtowania zasobów wodnych na terenach rolniczych. (2024). Najwyższa Izba Kontroli. Pobrane z: https://www.nik.gov.pl/ aktualnosci/rolnictwo-zasoby-wodne.html (dostęp: 1.02.2025). |
| 283. | Wody na Ziemi. (b.d.). Pobrane z: https://zpe.gov.pl/a/wody-na-ziemi/D6N5CaGf8 (dostęp: 1.02.2025). |
| 284. | Wody pitnej nam nie braknie. STOP SUSZY 2020. (2020). Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie. Pobrane z: https://www.wody.gov.pl/aktualnosci/1017-wody-pitnej-nam- -nie-braknie (dostęp: 1.02.2025). |
| 285. | Wpływ Europejskiego Zielonego Ładu na polskie rolnictwo. (2021). Polityka Insight, Polskie Stowarzyszenie Ochrony Roślin, Polskie Stowarzyszenie Obsługi Rolnictwa, YARA. Pobrane z: https://www.politykainsight.pl/_resource/multimedium/20299055 (dostęp: 1.02.2025). |
| 286. | Wyniki wyborów. Posiedzenie inauguracyjne – 2024.07.23. (2024). Pobrane z: https://results. elections.europa.eu/pl/polska/ (dostęp: 1.02.2025). |
| 287. | Zhong, R. (2024). A surprising climate find. Pobrane z: https://www.nytimes.com/2024/06/27/ briefing/maldives-atolls-climate-change.html (dostęp: 1.02.2025). |
| 288. | Zielińska, U., Aniśko, T., Tracz, M. (2020). Interpelacja nr 13152 do ministra klimatu środowiska, ministra infrastruktury w sprawie planów budowy zbiornika Wielowieś Klasztorna na rzece Prośnie. Pobrane z: https://www.sejm.gov.pl/Sejm9.nsf/InterpelacjaTresc. xsp?key=BUSBAN (dostęp: 1.02.2025). |
| 289. | Zielony nie wystarczy. Potrzebny jest europejski Niebieski Ład. Chodzi o wodę. (2023). Pobrane z: https://www.portalsamorzadowy.pl/gospodarka-komunalna/zielony-nie-wystarczy- potrzebny-jest-europejski-niebieski-lad-chodzi-o-wode,473325.html (dostęp: 1.02.2025). |
| 290. | Zmiany w Prawie wodnym w zakresie gospodarki wodno-ściekowej. (2022). Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie. Pobrane z: https://www.wody.gov.pl/aktualnosci/ 2859-zmiany-w-prawie-wodnym-w-zakresie-gospodarki-wodno-sciekowej (dostęp: 1.02.2025). |
| 291. | ZPKWŚ. (b.d.). Zasoby i obieg wody w przyrodzie. Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego. Pobrane z: https://www.zpk.com.pl/images/news/EE_2020/B%C4%99dzin/CHRO%C5%83MY_ZASOBY_WODY/ZASOBY_I_OBIEG_WODY_W_PRZYRODZIE. pdf (dostęp: 1.02.2025). |
| 292. | Zrównoważony rozwój. (b.d.). Pobrane z: https://www.gov.pl/web/rozwoj-technologia/ zrownowazony-rozwoj (dostęp: 1.02.2025). |
| 293. | Strony internetowe |
| 294. | https://commission.europa.eu/law/application-eu-law_pl |
| 295. | https://globalcarbonbudget.org/carbonbudget2023/ |
| 296. | https://highseasalliance.org/treaty-ratification/ |
| 297. | https://opr.ca.gov/facts/list-of-scientific-organizations.html |
| 298. | https://pacinst.org/water-conflicts-continue-to-worsen-worldwide/ |
| 299. | https://right2water.eu/ |
| 300. | https://statista.com/chart/27272/water-conflicts/ |