Flora naczyniowa południowej części Równiny Nowogardzkiej – studium fitogeograficzne


ISBN: 978-83-7972-852-7    ISBN (online): 978-83-7972-851-0    ISSN: 0860-2751    OAI    DOI: 10.18276/978-83-7972-851-0
CC BY-SA   Open Access 

Lista wydań / T. (MCDXIII) 1339

Rok wydania:2024
Dziedzina:Dziedzina nauk ścisłych i przyrodniczych
Dyscyplina:nauki biologiczne
Autorzy: Karolina Konopska

Andrzej Łysko ORCID
Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny

Agnieszka Popiela ORCID
Uniwersytet Szczeciński

Informacje

Wersja elektroniczna publikacji dostępna na licencji CC BY-SA 4.0 po 12 miesiącach od daty wprowadzenia do obrotu: styczeń 2025

Abstrakt

Obszar północno-zachodniej Polski, pod względem fitogeograficznym, scharakteryzowany został wybiórczo i miejscowo, co w głównej mierze jest konsekwencją późnego założenia uniwersytetu w tej części kraju i rozwijania nauk podstawowych. Wskazuje to na konieczność kontynuowania badań fitogeograficznych oraz dążenia do pełnego rozpoznania florystycznego północno-zachodniej Polski. Obszar południowej części Równiny Nowogardzkiej nie został do tej pory zbadany pod względem florystycznym i fitogeograficznym, co było ważną przesłanką skłaniającą do podjęcia niniejszego tematu badań. Głównym celem badań było poznanie stosunków fitogeograficznych południowej części obszaru Równiny Nowogardzkiej − poprzez zbadanie składu gatunkowego i rozmieszczenia flory naczyniowej zdefiniowanej jako ogół taksonów roślinnych występujących na określonym terytorium − której bogactwo gatunkowe wyrażone jest liczbą gatunków występujących spontanicznie na danym obszarze. Zamierzeniem autorów było ponadto sporządzenie wykazu flory naczyniowej i pełnej listy dat florystycznych dla poszczególnych jednostek kartogramu, sporządzenie map rozmieszczenia dla wykazanych gatunków, przeprowadzenie analiz fitogeograficznych, a także przedstawienie udziału gatunków rzadkich, chronionych i zagrożonych, co miało służyć ocenie zróżnicowania badanego terenu i określenia jego wartości florystycznej.

Flora roślin naczyniowych południowej części Równiny Nowogardzkiej liczy 900 gatunków, co stanowi 20,2% flory krajowej. 79,0 % flory to taksony rodzime, a 21,0% gatunki obce. Nie potwierdzono obecności 143 gatunków, znaleziono natomiast 77 nowe taksony. Wykazane gatunki należą do 115 rodzin zgrupowanych w 388 rodzajach. Przeważającym elementem analizowanej flory jest grupa gatunków rzadkich (26,8% flory).

Na badanym obszarze przeważają gatunki elementów: łącznikowego (43,5%), cyrkumborealnego (18,5%), eurosyberyjskiego (18,4) oraz środkowoeuropejsko-umiarkowanego (16,9%). Flora synantropijna to 21,0% flory ogółem, składa się z 20 gatunków apofitów oraz 169 antropofitów. W grupie archeofitów znalazło się 14 gatunków obecnych na liście archeofitów zagrożonych w Polsce. W grupie kenofitów stwierdzono obecność 22 gatunków inwazyjnych. Gatunki rzadkie stanowią 26,8% rodzimej flory opisywanego terenu. Największy udział mają tu taksony zaliczane do grupy gatunków leśnych (16%) oraz nawapiennych muraw kserotermicznych (18%). We florze południowej części Równiny Nowogardzkiej stwierdzono 44 gatunki wymienione w Polskiej czerwonej liście paprotników i roślin kwiatowych (75% nie potwierdzono) oraz 52 gatunki objęte w Polsce ochroną prawną (57,6% nie potwierdzono). Przyczyny tego stanu rzeczy upatrywać można w wybitnie rolniczym charakterze południowej części Równiny Nowogardzkiej. Konsekwencją intensywnego zagospodarowania rolniczego jest ustępowanie torfowisk i wilgotnych łąk. Zróżnicowane lasy przekształcane są w monokultury i ubogie lasy gospodarcze z udziałem gatunków obcych. Zachowaniu różnorodności biologicznej nie sprzyja zaobserwowana, postępująca fragmentacja siedlisk oraz uprawianie wielkoobszarowych pól przy jednoczesnym ograniczeniu zróżnicowania upraw.

Bibliografia

1.Bacieczko W. (1982). Wolffia arrhiza (L.) Wimm. na terenie Pomorza Szczecińskiego. Zeszyty Naukowe. Akademia Rolnicza w Szczecinie, 95. Rolnictwo, 29, 7–11.
2.Bacieczko W., Małycha E. (2004). Flora naczyniowa Maszewa na tle warunków siedliskowych i oddziaływań antropogenicznych. Acta Scientiarum Polonorum. Biologia, 3 (1), 3–26.
3.Banaś U., Wołejko L., Bacieczko W. (2000). Rzadkie i chronione gatunki roślin naczyniowych gminy i miasta Stargardu Szczecińskiego. Folia Universitatis Agriculturae Stetinensis, 213. Agricultura, 85, 23–42.
4.Bernstein A. (1887). Aus Pommern (Zusatz zu der Korrespondenz Jahrg. IV, p. 158). Deutsche botanische Monatsschrift, 5, 2–30.
5.Borówka R.K. (2002). Środowisko geograficzne. W: R. Borówka, S. Friedrich, T. Heese, J. Janowska, R. Kochanowska, M. Opęchowski, E. Stanecka, W. Zyska, Przyroda Pomorza Zachodniego (s. 6–105). Oficyna InPlus. Szczecin.
6.Bosiacka B. (2006). Chronione i regionalnie rzadkie gatunki roślin naczyniowych w śródpolnych oczkach wodnych na terenie północno-zachodniej Polski. Fragmenta Floristica et Geobotanica Polonica, 13 (2), 309–316.
7.Bosiacka B. (2008). Roślinność nitrofilnych okrajków wokół śródpolnych oczek wodnych w północno- zachodniej Polsce. Bad. Fizjogr. Pol. Zach. Seria B, 57, 7–26.
8.Bosiacka B., Pieńkowski P. (2004). Analiza przekształceń oczek wodnych oraz ocena walorów przyrodniczych śródpolnych zbiorników w centralnej części Równiny Nowogardzkiej. Woda–Środowisko–Obszary Wiejskie, 4 (11), 335–349.
9.Buth W. (1927). Die Schuppenwurz. Heimatbl. Naugard 5, 225–228.
10.Celiński F. (1962). Rośliny naczyniowe Puszczy Bukowej pod Szczecinem. PTPN. Prace Komisji Biologicznej, 29 (2), 3–190.
11.Ciaciura M., Wilhelm M. (2005). Rozmieszczenie Lathyrus palustris na Pomorzu Zachodnim. Bad. Fizjogr. Polski Zach. Seria B, 54, 105–112.
12.Czubiński Z. (1950). Zagadnienia geobotaniczne Pomorza. Bad. Fizjogr. Polski Zach., 2 (4), 439–658.
13.Ćwikliński E. (1974a). Rozmieszczenie i warunki siedliskowe owocującego bluszczu (Hedera helix L.) w województwie szczecińskim. Rocz. Dendrol. Vol. 28, 5–35.
14.Ćwikliński E. (1974b). Flora i zbiorowiska roślinne terenów kolejowych województwa szczecińskiego. Wyd. AR w Szczecinie. Rozprawy 40, 1–149.
15.Ćwikliński E. (1981). Notatki florystyczne z woj. szczecińskiego. Cz. III. Bad. Fizjogr. Polski Zach. Seria B, Biol., 32, 213–220.
16.Ćwikliński E. (1985). Rozmieszczenie i warunki siedliskowe Aegopodio-Petasitetum hybridi R.Tx. 1949 w województwie szczecińskim. Bad. Fizjogr. Polski Zach. Ser. B, 36, 135–142.
17.Ćwikliński E. (1988). Rośliny naczyniowe Wyspy Chrząszczewskiej. Wyższa Szkoła Rolniczo- Pedagogiczna w Siedlcach.
18.Ćwikliński E., Jasnowski M. (1997). Łąki pełnikowe Polygono bistortae-Trollietum europaei na Pomorzu Zachodnim. Ochr. Przyr., 54, 59–72.
19.Dajdok Z., Krzysztofiak A., Krzysztofiak L., Romański M., Śliwiński M. (2007). Rośliny inwazyjne w Wigierskim Parku Narodowym. Wigierski Park Narodowy, Krzywe.
20.Dajdok Z., Pawlaczyk P. (red.) (2009). Inwazyjne gatunki roślin ekosystemów mokradłowych Polski. Wyd. Klubu Przyrodników. Świebodzin.
21.Filipiak J., Raczyński M. (2000). Jeziora zachodniopomorskie. Zarys faktografii. Wydawnictwo Akademii Rolniczej w Szczecinie. Szczecin.
22.Flora Polska 1919–1980. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. 1 (1919). M. Raciborski, W. Szafer (red.). Nakładem Akademii Umiejętności. Kraków; 2 (1921). W. Szafer (red.). Nakładem Akademii Umiejętności, Kraków; 3 (1927). W. Szafer (red.). Nakładem Polskiej Akademii Umiejętności, Kraków; 4 (1930). W. Szafer (red.). Nakładem Polskiej Akademii Umiejętności, Kraków; 5 (1935). W. Szafer (red.). Nakładem Polskiej Akademii Umiejętności, Kraków; 6 (1947). W. Szafer (red.). Nakładem Polskiej Akademii Umiejętności, Kraków; 7 (1955). W. Szafer, B. Pawłowski (red.), PWN, Kraków–Warszawa; 8 (1959). W. Szafer, B. Pawłowski (red.), PWN, Warszawa; 9 (1960). W. Szafer, B. Pawłowski (red.), PWN, Kraków; 10 (1963). B. Pawłowski (red.), PWN, Warszawa– Kraków; 11 (1967). B. Pawłowski (red.), PWN, Warszawa–Kraków; 12 (1971). B. Pawłowski, A. Jasiewicz (red.), PWN, Warszawa–Kraków; 13 (1972). B. Pawłowski, A. Jasiewicz (red.), PWN, Warszawa–Kraków; 14 (1980). A. Jasiewicz (red.), PWN, Warszawa–Kraków.
23.Flora Polski 1985–1992. Rośliny naczyniowe 4 (1985). A. Jasiewicz (red.), PWN, Kraków– Warszawa; 5 (1987). A. Jasiewicz (red.), PWN, Kraków–Warszawa; 3 (1992). A. Jasiewicz (red.), Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN. Kraków.
24.Friedrich S. (1980). Ochrona biocenoz leśnych w województwie szczecińskim. Zeszyty Naukowe. Akademia Rolnicza w Szczecinie, 84. Rol. Ser. Przyr. 23, 83–93.
25.Fudali E. (1991). Zbiorowiska roślinne okrajka i potorfii torfowiska mszarnego „Wrzosiec” (Puszcza Goleniowska). Zeszyty Naukowe. Akademia Rolnicza w Szczecinie, 149. Rolnictwo, 51, 135–151.
26.Fudali E. (2009). Antropogeniczne zmiany w ekosystemach. Transformacje roślinności. Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego. Wrocław.
27.Fudali E., Popiela A. (1994). Przemiany roślinności okrajka i potorfii torfowiska mszarnego „Wrzosiec” (Puszcza Goleniowska). Przegląd Przyrodniczy, 5 (1), 3–17.
28.Gilewska S. (1986). Podział Polski na jednostki geomorfologiczne. Przegląd Geograficzny, 58 (1–2), 15–38.
29.Głazek T. (1961). Stanowisko pełnika europejskiego (Trollius europaeus L.) w powiecie Stargardzkim, województwo szczecińskie. Przyr. Pol. Zach., 5 (1–4), 108–109.
30.Hantz J., Boratyński A. (1982). Wiciokrzew pomorski – Lonicera periclymenum L. w Polsce. Arbor. Kórnickie, 27, 101–131.
31.Herbichowa M. (1988). Rhynchospora fusca (L.) Ait. W: Jasiewicz A. (red.). Materiały do poznania gatunków rzadkich i zagrożonych Polski. Cz. I. Fragm. Flor. Geobot., 33 (3–4), 473–482.
32.Homann G.G.J. (1828–1835). Flora von Pommern. I, II, III. Hendess Verlag. Cöslin.
33.Holzfuss E. (1921). Das Krampehltal und seine Pflanzenwelt. Abh. Ber. Pommersch. Naturf. Ges. 2, 113–115.
34.Holzfuss E. (1924). Die Rosen der Provinz Pommern, Abh. u. Berich. d. Pomm. Naturforsch. Ges. 4.
35.Holzfuss E. (1925). Die Familien der Orchideen in Pommern, Abh. u. Berich. d. Pomm. Naturforsch. Ges. 6.
36.Holzfuss E. (1931). Mitteilungen aus zwei pontischen Pflanzengebieten Mittelpommerns. Dohrniana 11, 91–96.
37.Holzfuss E. (1933). Die Farnpflanzen Pommerns, Dohrniana, 12, Stettin.
38.Holzfuss E. (1937). Beiträge zur Adventivflora von Pommern, Dohrniana, 16. Stettin.
39.Jankowski M. (1960). Plan właściwej sieci rezerwatów torfowiskowych na Pomorzu Szczecińskim. Przyr. Pol. Zach., 4 (1–4), 79–92.
40.Jasnowska J. (2009). Inwentaryzacja siedlisk przyrodniczych oraz weryfikacja form ochrony przyrody w powiecie goleniowskim. Biuro Konserwatora Przyrody. Szczecin (manuskrypt).
41.Jasnowska J., Jasnowski M. (1979). Erica tetralix L. na Pomorzu. Fragm. Flor. Geobot. 25, 269–279.
42.Jasnowska J., Kowalski W. (1998). Inwentaryzacja flory i roślinności w gminie Osina. Biuro Konserwatora Przyrody. Szczecin (manuskrypt).
43.Jasnowska J., Kowalski W. (1999). Inwentaryzacja flory i roślinności gminy Nowogard. Biuro Konserwatora Przyrody. Szczecin (manuskrypt).
44.Jasnowski M. (1962). Budowa i roślinność torfowisk Pomorza Szczecińskiego. Soc. Scien. Stet. 10, 1–339.
45.Jasnowski M. (1978). Projektowane rezerwaty w Województwie Szczecińskim. Wojewódzki Komitet Ochrony Przyrody. Wojewódzki Konserwator Przyrody. Szczecin (manuskrypt).
46.Jasnowski M., Jasnowska J., Markowski S. (1965). Rośliny naczyniowe torfowisk Pomorza Szczecińskiego. Uzupełnienie I. Fragm. Flor. Geobot., 11 (1), 13–22.
47.Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K. (2016). Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk.
48.Kochanowska R. (1971). Niektóre czynniki ekologiczne kształtujące roślinność łąk rdestowo- -ostrożeniowych (Cirsio-Polygonetum Tx.. 51) w woj. szczecińskim. Rocz. Nauk Rol., Ser. F, 78 (1), 49–64.
49.Kondracki J. (1998). Geografia fizyczna Polski. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa.
50.Konopska K. (2009). Wstępne wyniki badań flory roślin naczyniowych części mezoregionu Równina Nowogardzka w północno-zachodniej Polsce. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego 581. Acta Biologica, 16, 57–70.
51.Konopska K. (2011a). Invasive alien plant species of the southern part of the Nowogard Plain (NW Poland). Biodiversity Research and Conservation, 21, 31–38.
52.Konopska K. (2011b). Flora naczyniowa nieczynnego wyrobiska poeksploatacyjnego na południe od Maszewa (NW Polska). Bad. Fizjogr. Pol. Zach., Ser. B, 60, 165–174.
53.Kornaś J., Medwecka-Kornaś A. (2002). Geografia roślin. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa.
54.Kowalski W., Banaś U. (2001). Plan ochrony przyrody rezerwatu Ozy Kiczarowskie (manuskrypt).
55.Koźmiński C., Michalska B., Czarnecka M. (2007). Klimat województwa zachodniopomorskiego. Wydawnictwo Zapol. Szczecin.
56.Kujawa-Pawlaczyk J. (1997). Synantropizacja szaty roślinnej Drawieńskiego Parku Narodowego. Praca doktorska. Zakład Taksonomii Roślin. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (manuskrypt).
57.Kutyna I., Leśnik T., Młynkowiak E. (2000). Inwentaryzacja flory i roślinności gminy Maszewo. Biuro Konserwatora Przyrody. Szczecin (manuskrypt).
58.Libbert W. (1927). Beitrag zur Flora der Neumark. Verh. Bot. Ver. Prov. Brand., 69 (5), 37–56.
59.Libbert W. (1930). Zweiter Beitrag zur Flora der nördlischen Neumark. Verh. Bot. Ver. Prov. Brand., 72(2): 37- 56.
60.Libbert W. (1932–1933). Die Vegetationseinheiten der Neumarkischen Staubeckenlandschaft unter Bericksichtigung der angrenzenden Landschaften. Verh. Bot. Prov. Brand., 74 (2), 299–348.
61.Libbert W. (1938). Flora und Vegetation des neumarkischen Plönetales. Verh. Bot. Ver. Prov. Brand, 78, 72–137.
62.Libbert W. (1939). Vierter Beitrag zur Flora der nördlischen Neumark. Verh. Bot. Ver. Prov. Brand., 34, 34–54.
63.Matuszkiewicz J.M. (2008a). Potencjalna roślinność naturalna Polski. IGiPZ PAN. Warszawa.
64.Matuszkiewicz J.M. (2008b). Regionalizacja geobotaniczna Polski. IGiPZ PAN. Warszawa.
65.Matuszkiewicz W. (2002). Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa.
66.Miklaszewska K., Pągowska E. (2007). Problem roślinnych gatunków inwazyjnych w Polsce. Post. Ochr. Roślin, 47 (1), 84–87.
67.Mikołajski J. (1966). Geografia województwa szczecińskiego. Szczecińskie Towarzystwo Naukowe. Szczecin.
68.Mirek Z., Piękoś-Mirkowa H., Zając A., Zając M. (red.) (2002). Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Biodiversity of Poland Vol 1. Kraków.
69.Müller W. (1898). Flora von Pommern. Verlag von Johns. Burmeister. Stettin.
70.Müller W. (1911). Flora von Pommern. vi + (s. 1–376). Johns. Burmeister Buchhandlung. Stettin.
71.Myśliwy M. (2003). Flora roślin naczyniowych Barlinecko-Gorzowskiego Parku Krajobrazowego w warunkach antropogenicznych przemian środowiska przyrodniczego. Praca doktorska. Katedra Taksonomii Roślin i Fitogeografii, Uniwersytet Szczeciński (manuskrypt).
72.Piotrowska H. (1966). Rośliny naczyniowe wysp Wolina i południowo-wschodniego Uznamu. PTPN. Wydział Matematyczno-Przyrodniczy. Prace Kom. Biol., 30 (4), 1–283.
73.Popek R. (2002). Róże dziko rosnące Polski. Klucz-Atlas. Plantpress. Kraków.
74.Popiela A. (1996). Zbiorowiska z klasy Isoëto-Nanojuncetea na terenie Polski Zachodniej. Fragm. Flor. Geobot. Series Polonica, 3, 289–310.
75.Popiela A. (2004). Phytogeographical aspects of distribution of forest species in the Pomerania region (NW Poland). Bot. Jahr., 125 (2), 97–228.
76.Popiela A., Fudali E., Łysko A. (2011). Changes in the vegetation of „Wrzosiec” mire in 1991– 2009 (Western Pomerania). Biodiversity Research and Conservation, 21, 49–54.
77.Popiela A., Łysko A. (2017). Zachodniopomorski atlas rozmieszczenia roślin i grzybów ZARRiG. Rośliny naczyniowe. https://zarrig.pl (dostęp: 30.08.2023).
78.Popiela A., Prajs B. (1998). Inwentaryzacja flory i roślinności gminy Stara Dąbrowa. Biuro Konserwatora Przyrody. Szczecin (manuskrypt).
79.Rostański K. (1970). Rozmieszczenia gatunków rodzaju Valeriana L. w Polsce i na sąsiednich terytoriach ZSRR. Fragm. Flor. Geobot., 16 (2), 209–246.
80.Rothmaler W. (2002). Exkursionsflora von Deutschland, Band 3, Gefäßpflanzen: Atlasband. Gustav Fisher Verlag Jena. Stuttgart.
81.Rutkowski L. (2007). Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski Niżowej. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa.
82.Richling A., Solon J., Macias A., Balon J., Borzyszkowski J., Kistowski M. (red.) (2021).
83.Regionalna geografia fizyczna Polski. Bogucki Wydawnictwo Naukowe. Poznań.
84.Schulze M. (1894). Die Orchidaceen Deutschlands, Deutsch-Oesterreichs und der Schweiz. Gera-Untermhaus. Kôhler.
85.Seneta W., Dolatowski J. (2000). Dendrologia. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa.
86.Sienicka A., Kownas S. (1963). Parki wiejskie województwa szczecińskiego. Szczecińskie Towarzystwo Naukowe. Wydział Nauk Przyrodniczo-Rolniczych. Szczecin.
87.Sotek Z. (2010). Distribution patterns, history, and dynamics of peatland vascular plants in Pomerania (NW Poland). Biodiv. Res. Conserv., 18, 1–82.
88.Stachak A., Kubus M. (2001). Drzewa i krzewy miasta Maszewo. Folia Univ. Agric. Stetin. 221 (88), 257–268.
89.Stachak A., Kubus M., Nowak G. (2002). Drzewa i krzewy parków wiejskich w okolicy miast Stargard, Maszewo i Chociwel oraz środkowego biegu rzeki Iny. Rocz. Dendrol., 50, 73–96.
90.Startek B., Łysko A., Popiela A. (2020). Flora naczyniowa Pojezierza Myśliborskiego jako efekt przemian antropogenicznych regionu – studium fitogeograficzne. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Szczecin.
91.Stępień E. (2004). Flora roślin naczyniowych Cedyńskiego Parku Krajobrazowego i jej antropogeniczne przeobrażenia. Praca doktorska. Katedra Taksonomii Roślin i Fitogeografii. Uniwersytet Szczeciński (manuskrypt).
92.Sykora K.V. (1990). History of the impact of man on the distribution of plant species. W: F. Castri, A.J. Hansen, M. Debussche (red.), Biological Invasions in Euŕope and the Mediterranean Basin. Kluwer Academic Publishers. Dordrecht.
93.Szafer W. (1977). Szata roślinna Polski. T. 1., wyd. 111. PWN. Warszawa.
94.Szafer W., Kulczyński S., Pawłowski B. (1986). Rośliny polskie. Opisy i klucze do oznaczania wszystkich gatunków roślin naczyniowych rosnących w Polsce bądź dziko, bądź też zdziczałych lub częściej uprawianych. PWN. Warszawa.
95.Szczęśniak E. Gola E. (red.) (2009). Genus Dryopteris Adans. in Poland (s. 5–34). Polish Botanical Society & Institute of Plant Biology. University of Wrocław. Wrocław.
96.Tokarska-Guzik B., Dajdok Z., Zając M., Zając M., Urbisz A., Danielewicz W., Hołdyński C. (2012). Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. Warszawa.
97.Umiastowska M. (2012). Flora roślin naczyniowych wschodniej części Pojezierza Drawskiego i jej antropogeniczne przeobrażenia. Praca doktorska. Katedra Botaniki i Ochrony Przyrody. Uniwersytet Szczeciński (manuskrypt).
98.Więcław H. (2006). Flora roślin naczyniowych Ińskiego Parku Krajobrazowego i jej antropogeniczne przeobrażenia. Cz. l, 2. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Szczecin.
99.Wojtkowiak R., Kawalec H., Dubowski A.P. (2008). Barszcz Sosnowskiego Mandel L. Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering, 53 (4), 137–142.
100.Wołejko L., Bacieczko W., Banaś U. (1999). Waloryzacja przyrodnicza gminy Stargard Szczeciński. Biuro Konserwatora Przyrody. Szczecin (manuskrypt).
101.Woś A. (1999). Klimat Polski. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa.
102.Wójtowicz W. (1993). Anthericum liliago L. – pajęcznica liliowata. W: K. Zarzycki, R. Kaźmierczkowa (red.). Polska czerwona księga roślin. Instytut Botaniki PAN, Instytut Ochrony Przyrody PAN. Kraków.
103.Zając A. (1978). Założenia metodyczne „Atlasu rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce”. Wiadomości Botaniczne, 22 (3), 145–155.
104.Zając A. (1979). Pochodzenie archeofitów występujących w Polsce. Uniwersytet Jagielloński. Kraków.
105.Zając A. (1987a). Badania nad pochodzeniem archeofitów występujących w Polsce. Część II. Taksony pochodzenia śródziemnomorskiego i atlantycko-śródziemnomorskiego. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Botaniczne, 14, 7–49.
106.Zając A. (1987b). Badania nad pochodzeniem archeofitów występujących w Polsce. Część III. Taksony pochodzenia irano-turańskiego, eurosyberyjsko-irano-turańskiego i śródziemnomorsko- irano-turańskiego. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Botaniczne, 15, 93–129.
107.Zając A. (1988). Badania nad pochodzeniem archeofitów występujących w Polsce. Część IV. Taksony pochodzenia pontyjsko-pannońskiego, śródziemnomorsko-południowoazjatyckiego, południowoazjatyckiego i środkowoeuropejskiego. Archaeophyta antropogena, Archaeophyta resistentia. Archeofity o nieznanym pochodzeniu. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Botaniczne, 17, 23–51.
108.Zając A., Zając M. (red.) (2001). Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kraków.
109.Zając A., Zając M. (red.) (2019). Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce: dodatek. Instytut Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kraków.
110.Zając A., Zając M., Ciaciura M. (1993). Rośliny naczyniowe Zaodrza (na zachód od Szczecina). Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Szczecin.
111.Zając A., Zając M., Tokarska-Guzik B. (1998). Kenophytes in the flora of Poland: list, status and origin. Phytocoenosis 10. Suppl. Cartograph. Geobot., 9, 107–115.
112.Zając M., Zając A. (1992). A tentative list of segetal and ruderal apophytes in Poland. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Botaniczne, 24, 7–23.
113.Zając M., Zając A. (2003). Różnorodność gatunkowa – rośliny naczyniowe i inne. W: R. Andrzejewski, A. Weigle (red.). Różnorodność biologiczna Polski (s. 67–82). Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska. Warszawa.
114.Zając M., Zając A. (2006). Western element in the vascular flora of Poland. Biodiversity Research and Conservation, 1–2, 57–63.
115.Zając M., Zając A. (2011). Directional northern element in the flora of vascular plants of Poland. Biodiversity Research and Conservation, 21, 19–26.
116.Zając M., Zając A. (2009). Elementy geograficzne rodzimej flory Polski. Instytut Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kraków.
117.Zając M., Zając A., Tokarska-Guzik B. (2009). Extinct and endangered archeophytes and the dynamics oftheir diversity in Poland. Biodiversity Research and Conservation, 13, 17–24.
118.Zarzycki K., Trzcińska-Tacik H., Różański W., Szeląg Z., Wołek J., Korzeniak U. (2002). Ecological indicator values of vascular plants of Poland. W: Z. Mirek (red.), Biodiversity of Poland, t. 2. Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN. Kraków. Ziarnek K. (1997). Notatki florystyczne z Pomorza Zachodniego. Przegląd Przyrodniczy 8 (4), 79–84.
119.Ziarnek K. (2002). Dynamika flory roślin naczyniowych Puszczy Bukowej pod Szczecinem. Praca doktorska. Instytut Biologii Środowiska UAM. Poznań (manuskrypt).
120.Ziarnek K., Ziarnek M. (2011). Występowanie kokoryczy drobnej Corydalis pumila na Pomorzu Zachodnim. Folia Pomer. Univ. Technol. Stetin., Agric., Aliment., Pisc., Zootech., 289 (19), 139–148.
121.Ziarnek M. (2011). Niemieckie źródła danych sprzed 1945 roku o szacie roślinnej północno- -zachodniej części współczesnej Polski. Wiadomości Botaniczne, 55 (1/2), 51–56.
122.Ziarnek M. (2012). Bibliografia botaniczna Pomorza. Rośliny naczyniowe i ochrona przyrody. Publikacje wydane do roku 1945. Wyd. Sorus. Poznań.
123.Ziarnek M., Ziarnek K. (2000). Inwentaryzacja flory i roślinności gminy Dobra Nowogardzka. Biuro Konserw. Przyr. Szczecin (manuskrypt).
124.Ziarnek M., Ziarnek K. (2005). Dolina Krąpieli – cenna ostoja zachodniopomorskiej przyrody. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 61 (3), 37–44.
125.Zieliński J. (2004). The genus Rubus (Rosaceae) in Poland. Pol. Bot. Studies. (16), 1–300.
126.Żukowski W., Pawlus M. (1984). Rozmieszczenie gatunków z rodzaju Alchemilla L. w Polsce północno-zachodniej. Fragm. Flor. Geobot., 28 (4), 509–534.
127.Żukowski W. (1974). Rozmieszczenie gatunków z rodzaju Utricularia L. w Polsce. Bad. Fizjogr. nad Polską Zach., Ser. B, 27, 189–217.