Przysięga polskiego żołnierza. Dzieje współczesne


ISBN: 978-83-7972-872-5    ISBN (online): 978-83-7972-871-8    ISSN: 0860-2751    OAI    DOI: 10.18276/978-83-7972-871-8
CC BY-SA   Open Access 

Lista wydań / T. (MCDXIX) 1345

Rok wydania:2024
Dziedzina:Dziedzina nauk humanistycznych
Dyscyplina:historia
Autorzy: Grzegorz Ciechanowski ORCID
Uniwersytet Szczeciński

Informacje

Wersja elektroniczna publikacji dostępna na licencji CC BY-SA 4.0 po 12 miesiącach od daty wprowadzenia do obrotu: kwiecień 2025

Abstrakt

W monografii poddano analizie dzieje przysięgi polskiego żołnierza, na kształt której wpływały czynniki historyczne, polityczne i społeczne. Autor przedstawił bogate tradycje, skoncentrował się jednak na współczesnych aspektach tego zjawiska, zaczynając od ślubowań żołnierzy wstępujących do polskich formacji tworzonych na początku pierwszej wojny światowej. Następnie przedstawione zostały zmiany w rocie przysięgi wojskowej w okresie II Rzeczypospolitej, państwie wielonarodowym i wielokulturowym, gdzie wspomniane różnice zostały odzwierciedlone w treści przysięgi. Poddano analizie przysięgi bojowników polskiego podziemia z czasów drugiej wojny światowej, różniące się treścią w zależności od ideowego profilu określonej organizacji. Omówiono też proces kształtowania się tekstu przyrzeczenia w powojennej Polsce, państwie politycznie zależnym od ZSRR, co znalazło odzwierciedlenie w treści kolejnych wersji roty. Opisano też sposoby postępowania z osobami, które odmawiały jej złożenia. Po odzyskaniu suwerenności zmieniła się treść roty, która obowiązuje do dzisiaj. Analizę uzupełnia opowieść o chorągwiach i sztandarach wojskowych, znakach odgrywających ważną rolę podczas przysięgi

Bibliografia

1.Źródła
2.Armia Krajowa w dokumentach, t. II, 1941–1943, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2019.
3.Ceremoniał Wojskowy, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej (MON), Warszawa 1978.
4.Ceremoniał Wojskowy Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 września 2014 r.
5.Dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 31 sierpnia 1944 r. o ustanowieniu przysięgi dla Wojska Polskiego (Dz. U. 1944 nr 3).
6.Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 15 października 1943 r. o zmianie dekretu Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 listopada 1937 r. o znakach wojska i marynarki wojennej (Dz.U. 1943 nr 10).
7.Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 listopada 1937 r., o znakach wojska i marynarki wojennej (Dz.U. 1938 nr 5).
8.Dekret z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych (Dz.U. 1955 nr 47 poz. 315).
9.Jednodniówka na Zjazd b. Oficerów i Pracowników Rekrutacyjnych, Cleveland 1938.
10.Pierwsze dokumenty odrodzonej Polski, Wojewódzki Urząd Informacji i Propagandy, Kraków 1945.
11.Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, Poznań 2013.
12.Powstanie Wielkopolskie 1918−1919. Wybór źródeł, A. Czubiński, B. Polak (red.), O palgraf – Opalenica, Poznań 1983.
13.Przysięga żołnierska, Konspekt pogadanki nr 199, Główny Zarząd Polityczno- -Wychowawczy, wrzesień 1947.
14.Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 18 maja 2022 r. w sprawie dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej. Sprawy polskie na konferencji pokojowej w Paryżu w 1919 r. Dokumenty i materiały, t. I, Po lski Instytut Spraw Międzynarodowych, Warszawa 1965.
15.Ustawa Krajowej Rady Narodowej z dnia 15 sierpnia 1944 r. o tymczasowym trybie wydawania de kretów z mocą ustawy (Dz.U. 1944 nr 1).
16.Ustawa z 18 lipca 1924 r. O podstawowych obowiązkach i prawach szeregowych Wojska Polskiego (Dz.U. 1924 nr 72).
17.Ustawa z dnia 1 sierpnia 1919 r. o godłach i barwach Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. 1919 nr 69).
18.Ustawa z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny (Dz.U. 2022 poz. 655).
19.Ustawa z dnia 13 lipca 1988 r. o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz.U. 1988 nr 24).
20.Us tawa z dnia 17 czerwca 1988 r. o przysiędze wojskowej (Dz.U. 1988 nr 20).
21.Ustawa z dnia 18 lipca 1950 r. o przysiędze wojskowej (Dz.U. 1950 nr 36).
22.Ustawa z dnia 22 listopada 1952 r. o przysiędze wojskowej (Dz.U. 1952 nr 46).
23.Ustawa z dnia 3 lipca 1947 r. o rocie przysięgi Wojska Polskiego (Dz.U. 1947 nr 52).
24.Ustawa z dnia 3 października 1992 r. o przysiędze wojskowej (Dz.U. 1992 nr 77).
25.Ustawa z dnia 9 stycznia 2009 r. o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. 2009 nr 22).
26.W sprawie przysięgi Wojska Polskiego, „Wytyczne pracy propagandowej” 1944 nr 12, Wydział Propagandy Głównego Zarządu Polityczno-Wychowawczego, 17.11.1944 r.
27.Relacja
28.Relacja: Jan Planta, Kustosz Działu Historii, Muzeum Powstań Śląskich w Świętochłowicach, 1.12.2020.
29.Opracowania
30.Wydawnictwa zwarte
31.An ders W., Bez ostatniego rozdziału, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2018.
32.Anonim tzw. Gall, Kronika Polska, Ossolineum, Wrocław 2003.
33.Anusiewicz M., Ruszkiewicz I., Tarcza socjalistycznej Ojczyzny. Rodowód i współczesność ludowego Wojska Polskiego, Wydawnictwo MON, Warszawa 1979.
34.Applebaum A., Matka Polka. Anne Applebaum w rozmowie z Pawłem Potoroczynem, OsnoVa, Warszawa 2020.
35.Bagiński H., Wojsko Polskie na Wschodzie 1914–1920, Główna Księgarnia Wojskowa, Warszawa 1990.
36.Bartoszewicz K., Dzieje Insurekcji Kościuszkowskiej, wyd . Kurpisz, Wiedeń 1909.
37.Barzykowski S., Historya powstania listopadowego, t. 2, wyd . Księgarnia Jana Konstantego Żupańskiego, Poznań 1883.
38.Benisz A., Przeżycia legionisty, St. Święcki, Sp. z o.o., Dąbrowa Górnicza 1934.
39.Bigoszewska W., Wiewióra H., Sztandary ludowego Wojska Polskiego, Wydawnictwo MON, Warszawa 1974.
40.Bitwy partyzanckie. Ruch oporu w Polsce 1944–1945, Warszawa 1987.
41.Bogucka M., Hołd pruski, Interpress, Warszawa 1982.
42.Bork B., Szemud. Sztandar gminy na tle dziejów wsi, parafii i samorządu lokalnego, Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie O/Szemud, Bojan 1994.
43.Botcun G., Wojsko i obronność w pracach Sejmu Ustawodawczego Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1947–1952, Wydawnictwo „Neriton”, Warszawa 2006.
44.Brückner A., Słownik etymologiczny języka polskiego, Krakowska Spółka Wydawnicza, Kraków 1927.
45.Butkiewicz T., Ślisz A., Polscy żołnierze Wielkiego Października, Wydawnictwo MON, Warszawa 1987.
46.Bylina S., Ciechanowski G., 12. Batalion Dowodzenia Ułanów Podolskich. Służba, dzieje, tradycje, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Humanistycznego US Minerwa, Szczecin 2017.
47.Cederbaum H., Powstanie styczniowe: wyroki audytoryatu polowego z lat 1863, 1864, 1865 i 1866, Tłocznia Wł. Łazarskiego, Warszawa 1917.
48.Chodakiewicz M.J., Narodowe Siły Zbrojne. „Ząb” przeciw dwu wrogom, Warszawa 2005.
49.Ciechanowski G., Z dziejów polskiej przysięgi wojskowej, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2023.
50.Ciechanowski J., Powstanie Warszawskie, Wydaw nictwo Bellona, Warszawa 1984.
51.Ciechanowski J., Przyszliśmy do Ciebie Morze, Stara Szuflada, Chrzan 2021.
52.Ciesielski T., Armia koronna w czasach Augusta III, DiG, Warszawa 2009.
53.Cyg1er B., Działalność polityczno-społeczna Joachima Lelewela na emigracji w latach 1831–1861, Gdańskie Towarzystwo Naukowe, Gdańsk 1969.
54.Czerep S., II Brygada Legionów Polskich, Warszawa 2007.
55.Czubaty J., Księstwo Warszawskie (1807–1815), Warszawa 2011.
56.Czubiński A., Przewrót majowy 1926 roku, Warszawa 1989.
57.Długosz J., Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 2009.
58.Domański E., Kospath-Pawłowski E., Matusak P., 1 Dywizja Piechoty w dziejach oręża polskiego, Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, Pruszków 1998.
59.Dowbor-Muśnicki J., Wspomnienia, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2003.
60.Dzieje Wielkopolski w wypisach, Z. Grot (red.), Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych‚ Warszawa 1963. Englert J.A., Barbarski K., General Anders, Londyn 1981.
61.Fitowa A., Bataliony Chłopskie w Małopolsce 1939–1945. Działalność organizacyjna polityczna i zbrojna, Państwow e Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1984.
62.Frankiewicz C., Działania wojenne w Wielkopolsce w roku 1848, cz.1, Wzięcie Książa, Poznań 1926.
63.Galicyjska działalność wojskowa Piłsudskiego 1906–1914. Dokumenty, S. Arski, J. Chudek (red.), Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1967.
64.Galster K.L., Księga pamiątkowa Artylerii Polskiej 1914–1939, Wyd. Nakła dem Koła Oficerów Artylerii Polskiej na Obczyźnie, Londyn 1975.
65.Gałaj-Dempniak R., Kaźmierski P., Walczak H., 12 Pułk Ułanów Podolskich w ikonografii, mapach i dokumentach (1917) 1919–1947, Szczecin 2023.
66.Gałęzowski M., Bajończycy, Instytut Pamięci Narodowej, Sandomierz 2020.
67.Garlicki A., Józef Piłsudski 1867–1935, Czytelnik, W arszawa 1989.
68.Gembarzewski B., Wojsko Polskie: Królestwo Polskie: 1815–1830, wyd.: Konstan ty Trepte, Warszawa 1903.
69.Głąbiński S., Wspomnienia polityczne, Nakł. Drukarni i Księgarni Sp. z o. odp., Pelplin 1939.
70.Halperin J., Ludzie są wszędzie, Warszawa 2002.
71.Historyczny rodowód polskiego ceremoniału wojskowego, L. Ratajczyk (red.), Wydawnictwo M ON, Warszawa 1981.
72.Holzer J., Molenda J., Polska w pierwszej wojnie światowej, Wiedza Powszechna, Warszawa 1967.
73.Inlender A.W., Wielka Wojna 1914–1915, cz. 1, c. i k. nadworna księgarnia Maurycego Perlesa, Wiedeń 1915.
74.Jak starka swego Zeflika na powstanie wysłała. Ludowe opowieści powstańcze, J. Hajduk-Nijakowska, T. Smolińska (red.), Śląski Instytut Naukowy‚ Katowice, Katowice 1989.
75.Jeziorkowski A., Jeziorowski T., Łuszczak J., Polak B., Rezler M., Barwa i broń sił zbrojnych Wielkopolski w latach 1919–1920, Wydawnictwo Ucz elniane Wyższa Szkoła Inżynierska, Koszalin, 1988.
76.Jędrzejewicz W., Kronika życia J. Piłsudskiego 1867–1935, t. 1, wyd. „Sanacja”, Warszawa 1989.
77.Kadłubek W., Kronika polska, Wydawnictwo Ossolineum, Wrocław 2003.
78.Kamocki F., O proporcach, banderach, sztandarach i kokardach, nakładem autora, Warszawa 1917.
79.Kantyka J., Na tropie „Bartka”, „Mściciela” i „Zemsty”, Śląski Instytut Naukowy, Katowice 1984.
80.Kersten K., Narodziny systemu władzy. Polska 1943–1948, Kantor Wydawniczy SAWW, Poznań 1990.
81.Kiliński J., Pamiętniki, Wydawnictwo MON, Warszawa 1958.
82.Kitowicz J., Opis obyczajów za panowania Augusta III, Wolne Lektury, Warszawa 1985.
83.Komornicki S., Regularne jednostki Ludowego Wojska Polskiego. Formowanie, działania bojowe, orga nizacja, uzbrojenie, metryki wojsk pancernych i zmotoryzowanych, Wydawnictwo MON, Warszawa 1987.
84.Komorowski K., Polityka i walka. Konspiracja zbrojna ruchu narodowego 1939–1945, Warszawa 2000.
85.Korotyński B.W., Rzeź Pragi, Komitet Obchodu Rocznicy, Warszawa 1924.
86.Kospath-Pawłowski E., Matusak P., Odziemkowski J., Panecki T., Radziwiłłowicz D., Rawski T., 5 Dywizja Piechoty w dziejach oręża polskiego, Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, Pruszków 1997.
87.Krajewski M., Usque ad finem: powstanie listopadowe i partyzantka na ziemi dobrzyńskiej w 1833 r., Dobrzyńskie Towarz ystwo Naukowe, Rypin 2011.
88.Kroczyński H., Polacy w walce o Kołobrzeg 1807, Wydawnictwo MON, Warszawa 1974.
89.Kroczyński H., Zaślubiny Polski z morzem, Wydawnictwo Le Petit Café, Kołobrzeg 2000.
90.Kronika powstań polskich 1794–1944, M.B. Michalik (red.), Warszawa 1994.
91.Kukawski L., Jeziorkowski A., Sztandary kawalerii polskiej XX wieku, Eko-Dom, Grajewo 2009.
92.Kukiel M., Dzieje oręża polskiego w epoce napoleońskiej, Kurpisz, Poznań 1996.
93.Kumaniecki K.W., Odbudowa państwowości polskiej. Najważniejsze dokumenty 1912 – styczeń 1924, Nakładem Księgarni J. Czerneckiego, Warszawa−Kraków 1924.
94.Kumor E., Wycinek z historii jednego życia, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1969.
95.Kunert A.K., Wrzesień 1939, Polczek, Warszawa 1993.
96.Kutrzeba S., Polska Odrodzona 1914–1928, Warszawa 1928.
97.Kutrzeba S., Polskie ustawy i artykuły wojskowe od XV do XVIII wieku, wyd. Polska Akademia Umiejętności, Kraków 1937.
98.Lenczykiewicz S., Konfederacja Tatrzańska, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1976.
99.Leżeński C., Kukawski L., O kawalerii polskiej XX wieku, Ossolineum, Wrocław 1991.
100.Liszewscy E. i B., Viva la Polonia! Cudzoziemcy w Powstaniu Styczniowym 1863 r., Wydawnictwo Replika, Poznań 2018, Ludyga-Laskowski J., Materiały do historii powstań górnośląskich, t. 1, Katowice 1925.
101.Łopatecki K., Disciplina militaris w wojskach Rzeczypospolitej do połowy XVII wieku, Instytut Badań nad Dziedzictwem Kulturowym Europy, Białystok 2012.
102.Łuć I., Boni et Mali Milites Romani relacje między żołnierzami wojsk rzymskich w okresie wczesnego cesarstwa, Avalon, Kraków 2010.
103.Łukasiński W., Pamiętnik, Państwowy Instytut Wy dawniczy, Warszawa 1986.
104.Łuniński E., Napoleon, legiony i Księstwo Warszawskie, Tow. Akc. S. Orgelbra nda i Synów, Warszawa 1911.
105.Malinowski K., Tajna Armia Polska, Znak, Konfederacja Polska, Warszawa 1986.
106.Małłek J., Prusy książęce a Prusy królewskie w latach 1525–1548, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2016.
107.Margules J., Drugie dywizje w bojach o Polskę 1776–2000, Wydawnictwo Bellona, Wa rszawa 2003.
108.Materiały archiwalne do historii stosunków polsko-radzieckich, t. 1, Książka i Wiedza, Warsz awa 1957.
109.Mazur A., Ceremoniał promocyjny w wojsku polskim 966–1996, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 1997.
110.Mączyński C., Boje lwowskie, Warszawa 1921, t. I.
111.Męczykowska B., Józef Haller, IPN, Warszawa 2020.
112.Moraczewski J., Wypadki poznańskie z roku 1848, N. Kamieński i Spółka, P oznań 1850.
113.Morawski R., Paczuski A., Wojsko Księstwa Warszawskiego. Ułani, gwardie honorowe, pospolite rusze nie, żandarmeria konna, Wydawnictwo Karabela, Warszawa 2009.
114.Morawski R., Wielecki H., Wojsko Księstwa Warszawskiego. Generalicja i sztaby, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 1996.
115.Murgrabia J., Symbole wojskowe Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie 1939–1946, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 1990.
116.Nafalski J., Pod sztandarem 4 Pomorskiej Dywizji Piechoty im. Jana Kilińskiego, Wydawnictwo MON, Warszawa 1978.
117.Narodowe Siły Zbrojne. Dokumenty, struktury, personalia, t. 1, Warszawa 1994.
118.Nawrot D., Litwa i Napoleon w 1812 roku, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2008.
119.Ney-Krwawicz M., Sztandary i proporce Armii Krajowej, Wydawnictwo Semper, Warszawa 1994.
120.Odziemkowski J., Armia i społeczeństwo II Rzeczypospolitej, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 1996.
121.Otwinowski E., Dzieje Pol ski pod panowaniem Augusta II. Od roku 1696–1728, nakł. i dr. Józefa Czecha, Kraków 1849.
122.Pachoński J., Generał Jan Henryk Dąbrowski 1755–1818, Warszawa 1980.
123.Pachoński J., Jeszcze Polska nie zginęła, Gdańskie Towarzystwo Naukow e, Gdańsk 1972.
124.Pachoński J., Legiony polskie. Prawda i legenda 1794–1807, Wydawnictwo MON, Warszawa 1976.
125.Pachoński J., Oficerowie Legionów Polskich 1796–1807, t. 1: Korpus oficerski Legionów Polskich 1796–1807, Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, Kraków 1999.
126.Pięciak K., Konspiracyjne Wojsko Polskie, Wydawnictwo Bellona, Warszawa, 2019.
127.Pluta-Czachowski K., Organizacja Orła Białego, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1987.
128.Pobóg-Malinowski W., Najnowsza historia polityczna Polski, t. 1, Wydawnictwo Gryf, Londyn 1983.
129.Pod sąd! Historya Korpusu Wschodniego, Sosnowiec 1914.
130.Popławski M.S. , Bellum Romanum . Sakralność wojny i prawa rzymskiego, Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 2011.
131.Przysięga wojskowa. Idea i praktyka, A. Niewiński (red.), Napoleon V, Oświęcim 2016.
132.Ptak J., Weksylologia polska. Zarys problematyki, Wydawnictwo DiG, Warszawa 2016 .
133.Radziwiłłowicz D., Błękitna Armia. W 80 rocznicę utworzenia, Egros, Warszawa 1997.
134.Radziwił łowicz D., Zakrzewski P., Polsko-francuskie tradycje orężne. W 100. Rocznicę utworzenia Błękitnej Armii, Olsztyn 2017.
135.Ratajczyk L., Wojsko i obronność Rzeczypospolitej 1788–1792, Ministerstwo Obrony Narodowej, Warszawa 1973.
136.Roliński A., A gdy na wojenkę szli Ojczyźnie służyć, Uniwersytet Jagielloński, Kraków 2015.
137.Rolnik D., Szlachta koronna wobec konfederacji targowickiej (maj 1792 – styczeń 1793), Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2000.
138.Rostafiński M., Zarys historji rozwoju wojskowości w Polsce (992–1792 r.), Księgarnia Fr. Gutowskiego, Poznań 1922.
139.Rüpke J., Domi Militiae: Die religiöse Konstruktion des Krieges in Rom, Franz Steiner Verlag, Stuttgart 1990.
140.Saturnin K., Modlitewnik żołnierski, Ordynariat Polowy Wojska Polskiego, Warszawa 1991.
141.Siedziako M., „Bez wątpienia było warto!”. Z Markiem Adamkiewiczem rozmawia Michał Siedziako, IPN, Szczecin 2012.
142.Sienkiewicz H., Pan Wołodyjowski, Państwowy Instytut Wydawniczy, Wa rszawa 1969.
143.Sierchuła R., Muszyński W. J., Generał Józef Dowbor-Muśnicki 1867–1937, IPN, Warszawa 2019.
144.Skowronek J., Od Kongresu Wiedeńskiego do Nocy Listopadowej, Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1987.
145.Smółka-Gnauck A., Między wolnością a pokojem. Zarys historii Ruchu „Wolność i Pokój”, IPN, Warszawa 2012.
146.Spieralski Z., 500 zagadek o dawny m wojsku polskim, Wiedza Powszechna, Warszawa 1977.
147.Suleja W., Orientacja austro-polska w latach I wojny światowej, Wrocław 1992.
148.Śladami Powstania Styczniowego. Aspekty historyczne i krajoznawcze, J. Partyka, M. Żochowski (red.), Komisja Krajoznawcza ZG PTTK, Wars zawa 2014.
149.Świętochłowice i świętochłowiczani e, M. Piegza (red.), Muzeum Miejskie w Świętochłowicach, Świętochłowice 2009.
150.Tokarz W., Armja Królestwa Polskie go (1815–1830), Departament Wojskowy NKN, Piotrków 1917.
151.Tomza H., Dziennik legionisty 1914−1915. Walki II Brygady Legionów w Karpatach Wschodnich, Mówią Wieki, Warszawa 2008.
152.Wardzyńska M., Był rok 1939. Operacja niemieckiej policji bezpieczeństwa w Polsce: „Intelligenzaktion”, IPN, Warszawa 2009.
153.Warry J., Armie świata antycznego, Cinderella Books, Warszawa 2006.
154.Wąs P., Konspiracyjne Wojsko Polskie, album fotograficzny, IPN, Łódź 2019.
155.Wiąk W.J., Struktura organizacyjna Armii Krajowej 1939–1944, Warszawa: Mieczysław Bilski, Warszaw a 2003.
156.Wieliczko M., Polska w latach wojny światowej w kraju i na obczyźnie, Nakład Biblioteki Albumów Reprodukcji, Warszawa 1930.
157.Wilkowicz B., Polska przysięga wojskowa, Espero, Kraków 1999.
158.Witekowie G. i P., Kalendarium Kielc i Kadrówki, sierpień – wrzesień 1914, Wydawnictwo Antykwaryczne, Kielce 2004.
159.Wojciechowski F., Polska Niepodległa. Konspiracyjna organizacja wojskowa, Sator, Warszawa 1996.
160.Wyrwa T., W cie niu legendy majora „Hubala”, Oficyna Poetów i Malarzy, Londyn 1974.
161.Zapomniani wyklęci. Sylwetki żołnierzy powojennej konspiracji antykomunistycznej, Biuro Bezpieczeństwa Narodowego, Warszawa 2019.
162.Zawilski A., Bitwy polskiego września, t. 2, Wydawnictwo Łódzkie, Łódź 1989.
163.Zieliński J., Symbolika polskiego lotnictwa wojskowego, Wydawnictwo Bellona, Warszawa, 2012.
164.Ziółek Z., Od okopów do barykad, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1973.
165.Ziółkowska-Boehm A., Z miejsca na miejsce: w cieniu legendy Hubala, von borowiecky, Warszawa 1997.
166.Znamie rowski A., Insygnia, symbole i herby polskie, Świat Książki, Warszawa 2003.
167.Znamierowski A., Stworzony dla chwały, Editions Spotkania, Warszawa 1995.
168.Zuziak J., Wojsko Polskie we Francji 1939–1940, Rytm, Warszawa 2013.
169.Żerbiłło J., Kron ika Jana z Czarnkowa, Księgarnia E. Wendego i Sp., Warszawa 1905.
170.Rozdziały w monografiach i artykuły naukowe
171.Andrzejewicz L., W dziesięciolecie ob udzenia L… „Walerian Łukasiński”: pamięci Patrona, „Ars Regia” 2006, nr 9.
172.Białuński G., Opozycja rycerstwa pruskiego na początku XV wieku, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 2010, nr 3.
173.Bielecki M., Odmowa pełnienia służby wojskowej przez Świadków Jehowy jako realizacja klauzuli sumienia. Uwarunkowania prawno-historyczne, „Studia z Prawa Wyznaniowego” 2016, t. 19.
174.Ciechanowski G., Polskie formacje obrony terytorialnej 1937–2019, w: Bezpieczeństwo w badaniach i praktyce, red., J.J. Piątek, R. Podgórzańska, S. Stempiński, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2020.
175.Ciesielski T., Generałowie wojska koronnego w latach 1717–1763, w: Organizacja armii w nowożytnej Europie: struktura – urzędy – prawo – finanse, red. K. Łopatecki, Inforteditions, Zabrze 2011.
176.Ciesielski T., Konfederacja tarnogrodzka i obrady Sejmu Niemego – aspekt militarny, w: Sejm niemy. Między mitem a reformą państwa, red. Michał Zwierzykowski, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2019.
177.Ciesielski T., Przysięga wojskowa w armiach Rzeczypospolitej Obojga Narodów w czasach saskich. Geneza – ewolucja roty – ceremoniał, w: Przysięga wojskowa.
178.Idea i praktyka, red., A. Niewiński, Napoleon V, Oświęcim 2016.
179.Dygo M., Czy istniał feudalizm w Europie Środkowo-Wschodniej w średniowieczu? „Kwartalnik Historyczny” 2013, nr 4.
180.Gumowski M., Początki Białego Orła, „Roczniki Historyczne”, 1931, t. VII.
181.Hlebowicz J., Kociewska Jaszczurka, „Pielgrzym” 2017, nr 21.
182.Hofman J., Z dziejów Czerwonego Pułku Warszawy, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1964, nr 2.
183.Jarno W., „Wbrew przysiędze” – dezercje w Wojsku Polskim w latach 1944–1947, „Studia Historica Gedanensia” 2021, t. 12.
184.Jasieński K., Historia Sztandaru Polskich Sił Powietrznych, „Flaga. Biuletyn Polskiego Towarzystwa Weksylologicznego” 2014.
185.Jaworski J., Mało znane sztandary powstania listopadowego 1831 r., „Flaga. Biuletyn Polskiego Towarzystwa Weksylologicznego” 2020, nr 27.
186.Jaworski J., Sztandary polskich formacji wojskowych na obczyźnie w latach 1833–1849, „Flaga. Biuletyn Polskiego Towarzystwa Weksylologicznego” 2021, nr 31.
187.Jemielity W., Przysięga władcom Królestwa Polskiego z udziałem duchowieństwa katolickiego, „Prawo Kanoniczne” 2002, nr. 4.
188.Jusupović M., Działalność Adama Kazimierza Czartoryskiego na początku Sejmu Czteroletniego, „Kwartalnik Historyczny” 2009, nr 3.
189.Kasprzycki R., „Naród bez broni”. Niechęć do służby wojskowej w II Rzeczypospolitej z przyczyn religijnych, „Kwartalnik Historyczny” 2019, nr 1.
190.Klisz M., Utworzenie Wojsk Obrony Terytorialnej jako odpowiedź na nowe zagrożenia bezpieczeństwa państwa, „Bezpieczeństwo – Teoria i Praktyka” 2017, nr 3.
191.Kunert A.K., Bóg, Honor, Ojczyzna. Sztandar-relikwia Polskich Sił Powietrznych, „Studia Polonijne”, 2023, t. 44.
192.Lengauer W., Aglauros w przysiędze efebów ateńskich z IV w. p.n.e., „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Nauki Humanistyczno-Społeczne. Historia”, 1992, Tom 27.
193.Lesicki J., Nasz biało-czerwony i błękitny. Sztandar PKW, „Żołnierz Polski Ilustrowany Magazyn” 1976, nr 73.
194.Lipiński E., Prawo bliskowschodnie w starożytności – wprowadzenie historyczne, „Studia Historico-Biblica 2”, KUL, Lublin 2009.
195.Maciąg R., Powstanie i struktura organizacyjna GL PPS-WRN na Ochocie i Woli, w: Z lat wojny, okupacji i odbudowy, t. 5, red. L. Grot, Wydawnictwo MON, Warszawa 1974.
196.Mazur A., Polskie symbole państwowe i wojskowe w tradycji żołnierskiej, w: Historyczny rodowód polskiego ceremoniału wojskowego, red. L. Ratajczyk, Wydawnictwo MON, Warszawa 1981.
197.Meducki S., Walka o życie. Żydzi w organizacjach konspiracyjnych podczas okupacji niemieckiej (1939–1944), w: Żydzi i wojsko polskie w XIX i XX w., red. T. Domański, E. Majcher-Ociesa, Kielce–Warszawa 2020.
198.Niwiński P., Ostatni rozkaz, „Biuletyn IPN”, styczeń–luty 2017, nr 1–2.
199.Niwiński P., Powstanie Armii Krajowej, „Biuletyn IPN”, 2007, nr 1–2.
200.Oettingen U., Między Polską a zaborcami – przysięga wojskowa w Legionach Polskich w latach I wojny światowej, w: Przysięga wojskowa. Idea i praktyka, red. A. Niewiński, Napoleon V, Oświęcim 2016.
201.Olejnik M., Przewrót wojskowy w nocy z 30 na 31 X 1918 w Tarnowie, w: Encyklopedia Tarnowa, red. A. Niedojadło, Tarnowskie Towarzystwo Kulturalne, Tarnów 2010.
202.Paczulsk i A., „i że chorągwi naszych nigdy nie odstąpimy.”. Przysięga wojskowa w okresie Księstwa Warszawskiego, w: Przysięga wojskowa. Idea i praktyka,
203.red. A. Niewiński, Napoleon V, Oświęcim 2016.
204.Pirko M., Z dziejów pierwszych wojskowych organizacji niepodległościowych na Suwalszczyźnie w latach 1939–1941, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1972, nr 3.
205.Pych J., Chorągwie i sztandary Legionów Polskich, „Flaga. Biuletyn Polskiego Towarzystwa Weksylologicznego” 2015 nr 6.
206.Ratajczyk L., Zmyślony Z., Geneza polskiej przysięgi wojskowej i tradycje jej składania, w: Historyczny rodowód polskiego ceremoniału wojskowego, red. L. Ratajczyk, Wydawnictwo MON, Warszawa 1981.
207.Relacja gen. Ludwika Kmicic-Skrzyńskiego, w: Przewrót majowy 1926 r. w relacjach świadków i uczestników. Materiały Instytutu Józefa Piłsudskiego, red. A. Adamczyk, Instytut Józefa Piłsudskiego, Londyn – Piotrków Trybunalski 2003.
208.Różycki Ł., Sacramentum militare w świetle wybranych źródeł późnorzymskich, w: Przysięga wojskowa. Idea i praktyka, red. A. Niewiński, Napoleon V, Oświęcim 2016.
209.Różycki Ł., Soldier loyalty in Late Antiquity and Sacramentum militare in the context of selected sources, „Studia Historica Gedanensia” 2021, t. 12.
210.Rusin B., Lewis Namier a kwestia „linii Curzona” i kształtowania się polskiej granicy wschodniej po I wojnie światowej, „Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej” 2013, t. 48.
211.Sierchuła R., Narodowe Siły Zbrojne (1942–1946), „Biuletyn IPN” 2007 nr 8–9.
212.Sierchuła R., Śmierć jest zapłatą za zdradę. Historia organizacji „Miecz i Pług”, „Niezależna Gazeta Polska, Nowe Państwo”, 2010 nr 9.
213.Skibińska A., Libionka D., Żydzi w AK. Epizod z Ostrowca Świętokrzyskiego, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2008, nr 4.
214.Slupina W., Prześladowania i represje Świadków Jehowy w Pols ce w latach 1939–1945 oraz 1950–1989, w: Najodważniejsi byli zawsze Świadkowie Jehowy, red. H. Hesse, Wydawnictwo „A Propos”, Wrocław 2006.
215.Sławiński S., Wyszkolenie piechoty Królestwa Polskiego 1815–1830 w świetle pamiętników, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Lublin – Polonia”, 2022, Sectio F.
216.Smoliński A., Zachodnia Dywizja Strzelecka Armii Czerwonej. Przyczynek do dziejów polskojęzycznych formacji Robotniczo-Chłopskiej Armii Czerwonej w latach 1917–1919, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 2019, nr 105.
217.Sokołowski T., Rok 1914 w I Brygadzie, w: Karabin i nosze. Wspomnienia lekarzy i farmaceutów z lat 1914–1920, Koło Wydawnicze Oficerów Korpusu Sanitarnego, Warszawa 1936.
218.Sperka Z., Powstanie i kształtowanie się Oddziału Wydzielonego Wojska Polskiego – do końca 1939 r., „Przegląd Prawniczy, Ekonomiczny i Społeczny” 2014 nr 4.
219.Superczyński M., Miejskie artykuły wojskowe z lat 1607–1699 i przysięga żołnierzy toruńskich, „Rocznik Toruński” 2020, t. 47.
220.Szalast B., Teksty przysięgi wojskowej w Polsce po II wojnie światowej, w: Przysięga woj-skowa Idea i praktyka, red. A. Niewiński, Napoleon V, Oświęcim 2016.
221.Szczygielski K., Niekatolickie duszpasterstwo wojskowe w Polsce XX wieku, w: Wielokulturowość polskiego pogranicza. Ludzie-idee-prawo, red. A. Lityński, P. Fiedorczyk, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2003.
222.Taylor J.W., The Athenian ephebic oath, „Classical Journal” 1918.
223.Trąba M., Sakralizacja dyskursu politycznego w okresie polsko-niemieckiej rywalizacji o Górny Śląsk po I wojnie światowej (1918–1922), „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka”, 2018, nr 4.
224.Trojanowska A., Zmartwychwstanie generała Hallera, „Magazyn Kuriera” 5.05.2023.
225.Ziółek E.M., Przysięga wojskowa jako element ciągłości państwa polskiego u progu Księstwa Warszawskiego, w: Przysięga wojskowa. Idea i praktyka, red. A. Niewiński, Napoleon V, Oświęcim 2016.
226.Żygulski Z., jun., Pamiątki po Kościuszce, w: Od Racławic do Maciejowic, Krajowa Agencja Wydawnicza, 1988.
227.Maszynopisy
228.Ciechanowski J., Dywizje wojsk lądowych na Pomorzu Zachodnim w latach 1945–1968, rozprawa doktorska, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2012.
229.Juściński R., Odmowa pełnienia zasadniczej służby wojskowej w PRL w latach osiemdziesiątych XX wieku, praca dyplomowa UMSC, Lublin 2021.
230.Ochman M., Polski Korpus Inżynierów Wojskowych w latach 1807–1831, rozprawa doktorska, Uniwersytet Warszawski, Warszawa 2017.
231.Źródła internetowe
232.A Soldier’s Oath on Faithfulness to Tsar Nicholas II, https://www.bibel otslondon.com.
233.Adek, 1 Podlaska Brygada Obrony Terytorialnej obchodziła swoje święto, https://poranny.pl.
234.Bratko S., Odsłonięcie i poświęcenie kamienia upamiętniającego 100-lecie odzyskania niepodległości, https://zabno.pl. Czubaty J., Wybuch powstania listopadowego, http://muzhp.pl/en/e/1727/ wybuch- powstania-listopadowego.
235.Dudek W., Wspomnienia okupacyjne, cz.1, http://www.kedyw.info.
236.Eychler K., Harcerstwo Polskie – Hufce Polskie, ttp://www.harcerstwopolskie.pl.
237.Fornalski A., Powstanie Wielkopolskie w Gminie Przemęt i okolicy, https://www.powiatwolsztyn.pl.
238.Góral znaczy Polak, „Rzeczpospolita”, https://www.rp.pl/kraj/art13496611-goral- znaczy-polak.
239.Iwanowski S., Wiedeńskie kompanie Legionów Polskich, „Polonika” 2019, nr 267, http://www.polonika.at/index.php/miesiecznik/historia/2463-wiedenskie- kompanie-legionow-polskich.
240.Jakubowicz J., Tatarski szwadron 13 Pułku Ułanów Wileńskich – zapomniana karta kampanii wrześniowej, https://histmag.org.
241.Jaworska K., Turyński Komitet pro Polonia i armia polska we Włoszech, https://www.mabpz.org.
242.Jedynak M., Sztandar Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury”, http://ponury-nurt.blogspot.com.
243.Jeziorowski T., Przebudzone polskie wojsko przysięgało w Poznaniu, http://www.polska-zbrojna.pl.
244.Kaczmarski K., Jak słowo „Bóg” wróciło na sztandary Wojska Polskiego, https://przystanekhistoria.pl.
245.Krach J., Przysięga w 42 Pułku Piechoty, https://forum.odkrywca.pl.
246.Kruszyńska A., 80 lat temu powstała Tajna Armia Polska, https://dzieje.pl.
247.Krysiak P., W PRL odmówił złożenia przysięgi wojskowej. Usłyszał: „Poborowy, zmiażdżymy cię!”, 15.06.2018, https://wyborcza.pl.
248.Kubisztal P., Powstanie Krakowskie 1846 roku, https://podgorze.pl/powstanie-krakowskie- 1846-roku/.
249.Kubsz W., Uczestniczyłem w walkach pod Lenino, https://www.kosciolgarnizonowy.pl.
250.Łazinka J., Wychodźstwo polskie w Westfalii i Nadrenii 1890–1923, http://wtmh.sobotka.uni.wroc.pl/.
251.Lewandowska D., Zgliński K., 180. rocznica Powstania Listopadowego 1830–1931, http://powstanielistopadowe.com/.
252.Mackiewicz M., Powstańczy sztandar i odznaka „wampira szwabskiego”. Pamiątki powstań śląskich w zbiorach Muzeum Wojska Polskiego, http://www.muzeumwp.pl.
253.Mackiewicz M., Sztandar oddziału powstańców śląskich, http://www.muzeumwp.pl.
254.Manifest Rządu Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, Kraków 22 II 1846 r., https://historia.interia.pl.
255.Markiewicz A., Przysięga wojskowa na terenie 82. blp w Inowrocławiu, https://inowroclaw.info.pl/artykul/przysiega-wojskowa-na/.
256.Matecki A., Przysięga rekrutów, 1936, https://forum.odkrywca.pl.
257.Mennonici w Polsce, https://www.mennoniciwpolsce.pl/.
258.Nowy eksponat w zasobach Muzeum Militarnych Dziejów Śląska, http://www.pszczynska.pl.
259.Objęcie przez Radę Regencyjną władzy zwierzchniej nad wojskiem, https://www.prawo.pl.
260.Pierończyk J., Przysięga powstańcza pod Trzema Dębami w Pszczynie. 100 lat później, https://dziennikzachodni.pl.
261.Popiel P., Niezwykła przysięga wojskowa, https://www.dsi.net.pl/wszystkie-wiadomosci/item/6088-niezwykla-przysiega-wojskowa.
262.Porembski W., Żuawi śmierci. Elitarny oddział powstania styczniowego, https://naszahistoria.pl.
263.Powidzki A., Zaślubiny Polski z Bałtykiem – Mrzeżyno i Kołobrzeg 1945, http://www.24ikp.pl.
264.Przysięga, https://forum.odkrywca.pl.
265.Puchała F., Od kryzysu przysięgowego do czasów obecnych, https://klubgiarp.pl.
266.Rekrut batalionu III 41. pp. 24 p. ułanów, Przysięga, https://forum.odkrywca.pl.
267.Rekrut IV szwadronu 24 Pułku Ułanów, Przysięga, https://forum.odkrywca.pl.
268.Rozkaz gen. J. Hallera do Polskiego Korpusu Posiłkowego pod Rarańczą, 15 lutego 1918 r., Muzeum Historii Polski, http://obw.muzhp.pl.
269.Ruszyła kampania „Zostań żołnierzem Rzeczypospolitej”, https://www.gov.pl/web/obrona-narodowa/ruszyla-kampania-zostan-zolnierzem-rzeczypospolitej-4.
270.Sedlaczek, Zaprzysiężenie rekrutów, https://forum.odkrywca.pl.
271.Sewastianowicz I., Zginęli na gilotynie, „Gazeta Współczesna”, 20.07.2008, https://wspolczesna.pl.
272.Struziak K., „Daję Wam ostatni rozkaz”. O podziemiu niepodległościowym w powiecie dąbrowskim, http://ksszczucin.prv.pl.
273.Szubarczyk P., Z historii TOW „Gryf Pomorski”, https://www.bibula.com.
274.Terlecki J., Uroczysta chwila w Pułku Ułanów Podolskich, https://forum.odkrywca.pl.
275.Witkowski P., Herzlich willkommen in Zakopane. Brunatne Podhale podczas woj ny, https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kraj/1979852,1,herzlich-willkommen-in-zakopane-brunatne-podhale-podczas-wojny.read.
276.Wójcik P., Przysięga „Wilków”, https://forum.odkrywca.pl.
277.Wojenne i powojenne wspomnienia żołnierzy Kedywu i Baonu Partyzanckiego „Skała”, Tom I, Kraków 1991, http://www.kedyw.info.
278.Wolski J., Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie na przestrzeni lat, http://www.historia.zhp.wlkp.pl.
279.Zając F., Przysięga młodszego rocznika w Rybniku, https://forum.odkrywca.pl.
280.Zając R.M., Cichociemni – Żołnierze w służbie specjalnej, https://www.special-ops.pl/artykul/historia/108285,cichociemni-zolnierze-w-sluzbie-specjalnej.
281.Zdrada J., Powstanie Styczniowe, https://muzhp.pl/pl/c/983/powstanie-styczniowe.
282.Żołnierze wyklęci, zapomniani bohaterowie. St. sierż. Mieczysław Dziemieszkiewicz „Rój”, https://podziemiezbrojne.ipn.gov.pl.
283.Żydzi w powstaniu styczniowym, Narodowe Centrum Kultury, https://www.nck.pl.
284.Żydowska Organizacja Bojowa, https://gwzkrakow.pl/2022/12/22/zydowska-organizacja- bojowa.
285.История государственно-конфессиональных отношений в России: XX – начало XXI века. Выпуск 2, Ю.П. Зуев, https://azbyka.ru/otechnik/Istorija_Tserkvi/istorija-gosudarstvenno-konfessionalnyh-otnoshenij-v-rossii-20-nachalo-21-veka-vypusk-2/1.