Kształcenie osób przebywających w izolacji penitencjarnej (w latach 1997–2023)


ISBN: 978-83-7972-907-4    ISBN (online): 978-83-7972-908-1    ISSN: 0860-2751    OAI    DOI: 10.18276/978-83-7972-908-1
CC BY-SA   Open Access 

Lista wydań / T. (MCDXXXIV) 1360

Rok wydania:2025
Dziedzina:Dziedzina nauk społecznych
Dyscyplina:pedagogika
Słowa kluczowe: szkolnictwo przywięzienne resocjalizacja penitencjarna edukacja dorosłych historia szkolnictwa w Polsce
Autorzy: Aneta Jarzębińska ORCID
Uniwersytet Szczeciński

Informacje

Wersja elektroniczna publikacji dostępna na licencji CC BY-SA 4.0 po 12 miesiącach od daty wprowadzenia do obrotu: wrzesień 2025

Wersję drukowaną publikacji można nabyć w sklepie Wydawnictwa Naukowego Uniwersytetu Szczecińskiego: wn.usz.edu.pl/sklep/

Abstrakt

W monografii przedstawiono charakterystykę stanu kształcenia osób osadzonych od początków polskiego więziennictwa do 2023 r. Okres do 1996 r. opisano na podstawie literatury przedmiotu. Charakterystyka dalszych dziejów kształcenia osób osadzonych to wynik badania własnego. Przeprowadzono je drogą analizy materiałów będących w wewnętrznym obiegu więziennictwa, a dotyczących pracy szkół w zakładach karnych oraz aktów prawnych, którymi regulowano wówczas kwestie kształcenia prowadzonego w warunkach penitencjarnych.

Ustalono, że zmniejszyła się liczba zakładów penitencjarnych prowadzących kształ - cenie szkolne osób osadzonych: z 30 w roku szkolnym 1997/1998 do 18 centrów kształcenia ustawicznego i jednej filii w roku 2022/2023. Względnie stabilna okazała się liczebność populacji słuchaczy szkół i kwalifikacyjnych kursów zawodowych w zakładach karnych. Było ich od 5 tys. w roku szkolnym 2022/2023 do ponad 3 tys. w roku 2010/2011, a procesem ich uczenia się kierowało rokrocznie około 300 nauczycieli. Przeanalizowano wyniki dydaktyczne szkół w zakładach karnych, ustalając, że: w zakresie egzaminu ósmoklasisty, gimnazjalnego i maturalnego plasowały się one niżej w porównaniu z wynikami ogólnokrajowymi; zbliżone wyniki osiągały z egzaminu potwierdzającego kwalifikację w zawodzie oraz z egzaminów zawodowych w szkołach średnich; wyższe z egzaminów na zakończenie zasadniczej szkoły zawodowej.

Opisano trudności i niepowodzenia w kształceniu osób osadzonych, wskazując między innymi: przedkładanie przez osoby skazane udziału w krótkich formach kursowych nad kształcenie szkolne, malejącą frekwencję na zajęciach powiązaną z dużym wskaźnikiem wycofań z kształcenia, wyraźny wskaźnik absencji na egzaminach końcowych.

Z tej wiedzy sformułowano uwagi dotyczące prowadzenia polityki penitencjarnej, między innymi o potrzebie odstąpienia od utrzymania dotychczasowego stanu liczbowego za pomocą ręcznego sterowania rekrutacją.

Bibliografia

1.Aleksander T. (2009). Andragogika. Podręcznik akademicki, Instytut Technologii Eksploatacji.
2.Aleksander T. (oprac.) (2003). Kształcenie dorosłych, w: T. Pilch (red.), Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. 2, Żak, 866–870.
3.Aleksander T. (oprac.) (2004). Oświata, w: T. Pilch (red.), Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. 3: M–O, Żak, 1022–1029.
4.Aleksander T. (oprac.) (2004a). Oświata pozaszkolna, w: T. Pilch (red.), Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. 3: M–O, Żak, 1044–1047.
5.Antosz A. (2006). Irena Drozdowicz-Jurgielewiczowa (1903–2003), Rocznik Andragogiczny, 109–123.
6.Batorska U. (2005). Rodzaje i struktura bezrobocia w Polsce, Przedsiębiorczość – Edukacja, 1, 239–250.
7.Bąk I. (2015). Struktura i typologia przestrzenna przestępczości w Polsce, Ekonometria, 4(50), 43–61.
8.Becelewska D. (2006). Repetytorium z rozwoju człowieka, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Jeleniej Górze.
9.Bedyński K. (2009). Naczelnicy więzień w Rawiczu i Wronkach 1945–1956, Archiwum Kryminologii, t. 31, 345–387.
10.Bereźnicki F. (2014). Kształcenie i studiowanie w szkole wyższej, w: D. Ciechanowska (red.), Perspektywy zmian w praktyce kształcenia akademickiego, Pedagogium Wyd. TWP w Szczecinie, 9–18.
11.Bieżuński A. (2015). Przeobrażenia Służby Więziennej i polskiego więziennictwa w końcu XX wieku – zarys problemu, Przegląd Więziennictwa Polskiego, 88, 99–125.
12.Boczkowski A. (2018). Badania ilościowe i jakościowe w socjologii między separacją epistemologiczną a praktyczną komplementarnością, Roczniki Nauk Społecznych, t. 10(46), nr 4, 63–80.
13.Bogunia L. (2009). Edukacja skazanych w szkołach przywięziennych, pozawięziennych i formach pozaszkolnych w latach 2000–2007, Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego, t. 24.
14.Boyd D., Bee H. (2008). Psychologia rozwoju człowieka, Zysk i S-ka.
15.Brzechczyn K. (2021). Październik 1956 w Wielkopolsce. Geneza i przebieg, Dodatek IPN do Głosu Wielkopolskiego z 22 października; https://ipn.gov.pl/pl/publikacje/periodyki- ipn/dodatki-historyczne-do/153100,Pazdziernik-56-w-Wielkopolsce-dodatek-IPN- -do-Glosu-Wielkopolskiego-z-22-pazdzier.html (22.05.2024).
16.Brzezińska A., Applet K., Ziółkowska B. (2008). Psychologia rozwoju człowieka, GWP, 264–266.
17.Bugajski Z. (1929). Rozwój działalności kulturalno-oświatowej w więzieniach, jej zadania i obecna organizacja w Polsce, w: Z. Bugajski (red.), Księga jubileuszowa więziennictwa polskiego 1918–1928, Związek Pracowników Więziennych Rzeczypospolitej Polskiej.
18.Ciosek M. (2003). Psychologia sądowa i penitencjarna, Wydawnictwo Prawnicze PWN.
19.CKE (2013). Sprawozdanie z osiągnięć zdających egzamin zawodowy oraz egzamin potwierdzający kwalifikacje w zawodzie w 2023 roku, Warszawa, grudzień; https:// cke.gov.pl/images/_EGZAMIN_ZAWODOWY/informacje_o_wynikach/2023/Sprawozdanie_ EZ_EK_w_2023_roku.pdf.
20.CKE (2014). Informacja wstępna o wynikach egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe, który odbył się w czerwcu 2014 r. Warszawa, wrzesień; https://cke.gov.pl/ images/files/zawodowe/informacje_o_wynikach/2014/Informacja_wstępna_o_wynikach_ czerwiec_2014_do_publikacji_5.09.2014.pdf (15.05.2024).
21.CKE (2015). Sprawozdanie z osiągnięć zdających egzamin potwierdzający kwalifikacje w zawodzie w roku szkolnym 2014/2015, wrzesień; https://cke.gov.pl/images/_ EGZAMIN_ZAWODOWY/informacje_o_wynikach/2015/Sprawozdanie_ z_przebiegu_egzaminu_potwierdzającego_kwalifikacje_w_zawodzie_w_roku_szkolnym_ 2014-2015_17092015.pdf (15.05.2024).
22.CKE (2019). Osiągnięcia uczniów kończących gimnazjum w roku 2019; https://cke.gov. pl/images/_KOMUNIKATY/Sprawozdanie_egzamin%20gimnazjalny%202019.pdf. pdf (22.05.2024).
23.CKE (2023). Sprawozdanie z osiągnięć zdających egzamin zawodowy oraz egzamin potwierdzający kwalifikacje w zawodzie w 2023 roku, grudzień; https://cke.gov. pl/images/_EGZAMIN_ZAWODOWY/informacje_o_wynikach/2023/Sprawozdanie_ EZ_EK_w_2023_roku.pdf (22.05.2024).
24.CKE (2023a). Informacja o wynikach egzaminu maturalnego przeprowadzonego w terminie głównym, dodatkowym i poprawkowym w 2023 roku, wrzesień; https://www.cke.gov.pl/ images/_EGZAMIN_MATURALNY_OD_2015/Informacje_o_wynikach/2023/Informacja% 20o%20wynikach%20egzaminu%20maturalnego%202023.pdf (17.05.2023).
25.CKE (2023b). Sprawozdanie z egzaminu ósmoklasisty w 2023 r.; https://cke.gov.pl/ egzamin-osmoklasisty/wyniki/sprawozdanie-z-egzaminu-osmoklasisty-w-2023-r/ (7.05.2024).
26.CKE (2024). Egzaminy zawodowe; https://cke.gov.pl/egzamin-zawodowy/egzamin-w- -nowej-formule/strona-o-egzaminie/ (17.05.2024).
27.Czapiński J. (1994). Cywilizacyjna rola edukacji. Dlaczego warto inwestować w wykształcenie, Instytut Studiów Społecznych.
28.Czapów Cz. (1961). Młodzież a przestępstwo, cz. 1, Nasza Księgarnia.
29.Czerwiński D. (2014). Praca polityczno-wychowawcza w więzieniach województwa gdańskiego w okresie stalinizmu w świetle dokumentów resortu bezpieczeństwa, Argumenta Historica Czasopismo Naukowo-Dydaktyczne, 1, 43–54.
30.Dubas E., Świtalski W. (red.) (2011). Biografia i badanie biografii. Uczenie się z własnej biografii, t. 1, Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego.
31.Dubas E., Świtalski W. (red.) (2012). Biografia i badanie biografii. Uczenie się z biografii innych, t. 2, Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego.
32.Fidelus A. (2012). Determinanty readaptacji społecznej skazanych, Wyd. UKSW.
33.Filipiak E. (2011). Z Wygotskim i Brunerem w tle: Słownik pojęć kluczowych, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
34.Friszke A. (2017). Aresztowani, internowani, skazani. Pozbawieni wolności w okresie stanu wojennego 1981–1983/1984, Kwartalnik Historyczny, t. 124, 2, 267–293.
35.Gierszewska D., Skrzyński H. (2022). Potencjał kadrowy Centrów Kształcenia Ustawicznego przy jednostkach penitencjarnych w kontekście edukacji skazanych, w: M. Szewczyk, S. Grzesiak (red.), Potencjał kadrowy Służby Więziennej w kontekście wykonywania zadań służbowych, Wyd. DiG i SWWS, 357–373.
36.Głowacki A. (oprac.) (2017). Czy warto się kształcić? Komunikat z badań Nr 62/2017, CBOS.
37.Goraus-Tańska K., Osika Z. (2020). Stopnie wyższego wykształcenia a zarobki w Polsce i innych krajach OECD, Ekonomista, 3, 341–371.
38.Górski S. (1985). Metodyka resocjalizacji, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych.
39.Grotowska-Leder J., Rek-Woźniak M., Kudlińska I. (2016). Polityka przebiegu życia – teoretyczne i metodologiczne ramy badań na procesem osiągania dorosłości, Przegląd Socjologiczny, 2(65), 2, 83–104.
40.Gulla B., Tucholska K., Wysocka-Pleczyk M. (2015). Indywidualna perspektywa czasowa osób skazanych na kary izolacyjne – implikacje dla oddziaływań resocjalizacyjnych, Resocjalizacja Polska, 10, 41–54.
41.GUS (1931). Mały rocznik statystyczny 1931, Rok wydawnictwa II, Warszawa.
42.GUS (1937). Mały rocznik statystyczny 1937, R. VII, Warszawa.
43.GUS (1939). Mały rocznik statystyczny 1939, R. X, Warszawa.
44.GUS (1966). Rocznik statystyczny 1966, R. XXVI, Warszawa.
45.GUS (1970). Rocznik statystyczny 1970, R. XXX, Warszawa.
46.GUS (1989). Rocznik statystyczny 1989, R. 32, Warszawa.
47.GUS (1990). Rocznik statystyczny 1996, GUS, Warszawa.
48.GUS (1998). Mały rocznik statystyczny 1998, Warszawa.
49.GUS (1999). Mały rocznik statystyczny 1999, Warszawa.
50.GUS (2000). Mały rocznik statystyczny 2000, Warszawa.
51.GUS (2001). Mały rocznik statystyczny 2001, Warszawa.
52.GUS (2002). Mały rocznik statystyczny 2002, Warszawa.
53.GUS (2003). Mały rocznik statystyczny Polski 2003, Warszawa.
54.GUS (2006). Mały rocznik statystyczny 2006, Warszawa.
55.GUS (2007). Mały rocznik statystyczny 2007, Warszawa.
56.GUS (2012). Mały rocznik statystyczny 2012, Warszawa.
57.GUS (2018). Mały rocznik statystyczny 2018, Warszawa.
58.GUS (2020). Mały rocznik statystyczny 2020, Warszawa.
59.GUS (2023). Mały rocznik statystyczny Polski 2023, Warszawa.
60.GUS (2023a). Rocznik statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 2023, Warszawa.
61.GUS (2024), Stopa bezrobocia rejestrowanego w latach 1990–2024; https://stat.gov.pl/ obszary-tematyczne/rynek-pracy/bezrobocie-rejestrowane/stopa-bezrobocia-rejestrowanego- w-latach-1990-2024,4,1.html (13.03.2024).
62.GUS, Departament Opracowań Statystycznych (oprac.) (2018). 100 lat Polski w liczbach 1918–2018, Zakład Wydawnictw Statycznych.
63.Hejnicka-Bezwińska T. (2008). Pedagogika ogólna, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne Spółka z o.o.
64.Helios J., Jedlecka W., Kalisz T. (2020). Zakład karny i szkoła jako przykłady instytucji totalnych, Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego.
65.Helta F., Wiczkowski K. (1987). Organizacja procesu dydaktyczno-wychowawczego w szkołach przywięziennych, Oświata Dorosłych, 2, 98–103.
66.https://cke.gov.pl/egzamin-osmoklasisty/o-egzaminie/ (7.05.2024).
67.https://lublin.wyborcza.pl/lublin/7,48724,20266255,studenci-wiezniowie-obronili-licencjat- eksperymentalny-projekt.html (22.05.2024).
68.https://radom.wyborcza.pl/radom/7,48201,18809474,16-wiezniow-z-aresztu-w-radomiu- -obronilo-licencjat-srednia.html (22.05.2024).
69.https://statystyka.policja.pl/st/przestepstwa-ogolem/121940,Przestepstwa-ogolem.html (15.03.2024).
70.https://sw.gov.pl/aktualnosc/zaklad-karny-w-stargardzie-wyjatkowy-jubileusz-istnienia- -centrum-ksztalcenia-ustawicznego-w-zakladzie-karnym-w-stargardzie (22.04.2024). https://sw.gov.pl/strona/power-2014-2020 (14.04.2024).
71.https://www.prawo.pl/samorzad/czy-absolwent-sredniego-studium-zawodowego-moze- -rozpoczac-nauke-od-iii-semestru-w-liceum-ogolnoksztalcacym-dla-doroslych,229276. html (14.04.2024).
72.Illeris K. (2009). O specyfice uczenia się ludzi dorosłych, Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, 1(45), 85–95.
73.Jadeszko M. (2018). Zjawisko autoagresji wśród osób pozbawionych wolności, w: S. Grzesiak (red.), Psychopedagogiczne konteksty wykonywania kary pozbawienia wolności, Wydawnictwo DIG, 173–195.
74.Jarzębińska A. (2017). Szkolnictwo przywięzienne w Polsce w latach szkolnych 2003/2004– 2016/2017, Edukacja Dorosłych, 2, 197–212.
75.Jarzębińska A. (2018). Środowisko szkoły przywięziennej w deskrypcjach uwiezionych uczniów, Szkoła Specjalna, 3, 173–185.
76.Jarzębińska A. (2020). Kształcenie i szkolenie kursowe osób osadzonych w latach 1999–2020, Przegląd Historyczno-Oświatowy, 3–4, 126–143.
77.Jarzębińska A. (2023). Kontakty osób odbywających karę pozbawienia wolności z członkami rodziny i innymi bliskimi, Polityka Społeczna, 11–12, 31–36.
78.Jarzębińska A. (2025). Kształcenie osób skazanych w szkołach i placówkach poza instytucją penitencjarną, Edukacja Dorosłych, nr 1(90), 67–79.
79.Jarzębińska A., Iwański R., Leszko M. (2021). Źródła i formy kontaktów z bliskimi mężczyzn odbywających karę pozbawienia wolności, Kultura – Społeczeństwo – Edukacja, 2(20), 203– 216.
80.Jasiński J. (1978). Kształtowanie się polityki kryminalnej sądów w latach 1972–1976, Państwo i Prawo, z. 2, 42–45.
81.Jeruszka U. (2021). Ustawiczne kształcenie osób 60+, Wyd. UKSW.
82.Juwa M. (2013). Kształcenie w procesie resocjalizacji skazanych, Przegląd Więziennictwa Polskiego, 78, 117–132.
83.Kaliński J. (2009). Transformacja gospodarki polskiej w latach 1989–2004, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie.
84.Kazimierska I., Lachowicz I., Piotrowska L. (2014). Uczenie się dorosłych – cykl Kolba, Ośrodek Rozwoju Edukacji.
85.Kędzierska J. (oprac.) (2003). Kształcenie, w: T. Pilch (red.), Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. 2, Żak, 858–862.
86.Kędzierski W. (2017). Deprywacyjne oraz subkulturowe aspekty odbywania kary pozbawienia wolności, Probacja, 1, 49–69.
87.Kilian M. (2015). Metodyka edukacji osób w starszym wieku: podstawowe wskazówki i zasady, Forum Pedagogiczne 1, 171–185.
88.Knowels M.S., Holton E.F., Swanson R.A. (2009). Edukacja dorosłych, PWN.
89.Kokocińska A. (2015). Społeczna wartość wyższego wykształcenia, Wyd. UAM.
90.Kolb D. (1984). Experiential learning, Prentice Hall.
91.Konieczna I., Smolińska K. (2022). Dokąd zmierza edukacja? Kontekst zmian systemu kształcenia uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w Polsce, Szkoła Specjalna, 5, 345–358.
92.Konopnicki J. (1964). Zaburzenia w zachowaniu dzieci a środowisko, PWN.
93.Korwin-Szymanowska A. (2021). Czas w percepcji osób pozbawionych wolności, Forum Pedagogiczne, 1(11), 147–157.
94.Kozłowski T. (2010). Więziennictwo dekady Gierka, w: Ł. Kamiński, T. Kozłowski (red.), Letnia szkoła historii najnowszej 2010: referaty, Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 172–181.
95.Kożuch S. (1962). O pracy szkoły więziennej, Oświata Dorosłych, 1962, 3.
96.Krawcewicz S. (1976). Kształcenie ustawiczne nauczycieli, Nasza Księgarnia.
97.Kulpa J. (1975). Podstawy kształcenia ustawicznego, PWN.
98.Kunasz M. (2015). Wykształcenie jako czynnik determinujący długość życia, Edukacja Ekonomistów i Menadżerów, 3 (37), 93–110.
99.Kupisiewicz Cz. (oprac.) (2004). Nauczanie, w: T. Pilch (red.), Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. 3: M–O, Żak, 511–512.
100.Kurdybacha Ł. (1963). Poglądy pedagogiczne Szymona Maryckiego, Rozprawy z Dziejów Oświaty, 6, 3–39.
101.Kurek A. (2009). Księgozbiory więzienne i czytelnictwo w polskich zakładach penitencjarnych, Przegląd Więziennictwa Polskiego, 135–161.
102.Lelental S. (2016). Początki, rozwój i stan obecny ustawodawstwa o wykonywaniu kar i innych środków prawnokarnej reakcji na przestępstwo w Polsce w latach 1918–2015, w: M. Głuszak, D. Wiśniewska-Jóźwiak (red.), Nil nisi veritas. Księga dedykowana Profesorowi J. Matuszewskiemu, Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, 349–375.
103.Leszczyńska C. (2018). Polska 1918–2018. Historia Polski w liczbach, t. 5, Zakład Wydawnictw Statystycznych.
104.Liberska H. (2008). Realizacja zadań rozwojowych a poczucie dobrostanu w średniej dorosłości, w: E. Rydz, D. Musiał (red.), Z zagadnień psychologii rozwoju człowieka, vol. 2, TN KUL, 249–262.
105.Łuczak E. (2019). Rola edukacji w readaptacji społecznej skazanych, Edukacja Ustawiczna Dorosłych, 4, 81–90.
106.Machcewicz P. (2010). Odwilż 1956, w: K. Persaka, P. Machcewicz (red.), Polski wiek XX to, t. 3, Wyd. Bellona i Muzeum Historii Polski, 199–237.
107.Machel H. (2003). Więzienie jako instytucja karna i resocjalizacyjna, Arche.
108.Makowska M., Boguszewski R. (2013), Analiza danych zastanych, w: M. Makowska (red.), Analiza danych zastanych. Przewodnik dla studentów, Scholar.
109.Maleszyk R. (2009). Więziennictwo polskie na tle dziejów państwa w latach 1918–1956, Przegląd Więziennictwa Polskiego, 9–32.
110.Matulka Z. (1992). Kształcenie ustawiczne, w: T. Wujek (red.), Wprowadzenie do pedagogiki dorosłych, PWN, 316–320.
111.Matysiak-Błaszyk A. (2016). Więzienne macierzyństwo, studium socjopedagogiczne, Wyd. Nauk. UAM.
112.Matysiak-Błaszczyk A. (2020). Obraz macierzyństwa uwięzionych kobiet a ich wczesnosocjalizacyjne doświadczenia życia rodzinnego, Resocjalizacja Polska, 20, 249–265.
113.Michalak J.M. (oprac.) (2007). Ustrój szkolny, w: T. Pilch (red.), Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. 6, Żak, 1171–1178.
114.Michalska A., Michalski D. (2020). Zachowania niepożądane w zakładach karnych. Wybrane zagadnienia, Wydawnictwo AEH.
115.Mikut M. (2014). Zaangażowanie w studiowanie czy pozorowanie?, Pedagogika Szkoły Wyższej, 1, 105–121.
116.Miszewski K. (2017). O (nie)szkodliwości kary długoterminowego pozbawienia wolności na psychikę i zdrowie fizyczne więźniów, Archiwum Kryminologii, t. 39, 197–229.
117.Miśkiewicz B. (1985). Wstęp do badań historycznych, PWN.
118.Moczydłowski P. (2024). Raport o aktualnej kondycji więziennictwa polskiego; https:// www.adwokatura.pl/admin/wgrane_pliki/file-raport-o-wieziennictwie-30429.pdf (15.03.2024).
119.Mościcka L. (1970). Przestępczość nieletnich: podłoże, geneza, motywy, Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
120.MS, CZSW (2024). Miesięczna informacja statystyczna kwiecień 2024, 16 maja; https://sw.gov.pl/strona/Statystyka (28.05.2024).
121.MS, CZSW (2024). Miesięczna informacja statystyczna. Czerwiec 2024, 12 lipca; https://sw.gov.pl/strona/Statystyka (6.08.2024).
122.Najwyższa Izba Kontroli (2020). Informacja o wynikach kontroli. Resocjalizacja osób pozbawionych wolności przez aktywizację zawodową, Nr ewid. 205/2020/P/20/075/LOP.
123.Nalaskowski F., Dejna D. (2020). Potencjał badań edukacyjnych bazy danych Internetowej Rejestracji Kandydatów – metoda analityczna desk research, Kultura – Społeczeństwo – Edukacja, 2(18), 423–437.
124.Niełaczna M. (2017). Cierpienie systemowe. Dożywotnie więzienie dla winnych i niewinnych, w: Ł. Chojniak (red.), Niesłuszne skazania – przyczyny i skutki, Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego, 187–206.
125.Niewiadomska I. (2007). Osobowościowe uwarunkowania skuteczności kary pozbawienia wolności, KUL.
126.Nowak J., Wieteska M. (red.) (2019). Polska 1989–2019. Społeczeństwo, gospodarka, kultura, Polski Instytut Ekonomiczny.
127.Nowak M.B., Strzelec M. (2023). (Nie)bezpieczne plany życiowe osób skazanych na karę pozbawienia wolności w kontekście zjawiska powrotności do przestępstwa, Probacja, 3, 81–104.
128.Olejnik M. (2000). Średnia dorosłość. Wiek średni, w: B. Harwas-Napierała, J. Trempała (red.). Psychologia rozwoju człowieka, t. 2, 234–262.
129.Opora R. (2015). Efektywność oddziaływań resocjalizacyjnych, PWN.
130.Pawełczyńska A. (1964). Przestępczość grup nieletnich, Książka i Wiedza.
131.Pawłowska-Cyprysiak K. (2018). Uczenie się pracowników starszych – raport wstępny z badań, Bezpieczeństwo Pracy. Nauka i Praktyka, 5, 16–21.
132.Pecyna S.M.B., Filipowski H. (2015). Uwięziony uczeń wart uwagi nauczycieli resocjalizujących portret własny, Wyższa Szkoła Zarządzania i Administracji w Opolu.
133.Pierzchała K. (2013). Kapelan więzienny w procesie resocjalizacji penitencjarnej, Wyd. Adam Marszałek.
134.Pietruszka N. (2013). Kształcenie na poziomie wyższym w polskim więziennictwie – cel do osiągnięcia perspektywicznie czy wyzwanie?, Pedagogika Szkoły Wyższej, 2, 111–124.
135.Platon (1958). Państwo, przeł. i wstęp W. Witwicki, t. 1, PWN.
136.Pomiankiewicz J. (2019). Więziennictwo jako element aparatu bezpieczeństwa Polski Ludowej w latach 1944–1956, The Prison Systems Review, 102, 7–26.
137.Porzucek-Miśkiewicz M., Wawrzyniak S., 2018. O funkcjach motywacji w dydaktyce akademickiej, Pedagogika Szkoły Wyższej, 2(24), 117–130.
138.Półturzycki J. (1981). Tendencje rozwojowe kształcenia ustawicznego, PWN.
139.Ptaszyński A. (2020). System więziennictwa w latach 1945–1958. Analiza na przykładzie funkcjonowania Wojewódzkiego Więzienia Karno-Śledczego w Bydgoszczy, Świat Idei i Polityki, t. 19, 193–210.
140.Radziejowska H. (2008). Centra kształcenia ustawicznego w Polsce 1989–2008, Rocznik Andragogiczny, 116–133.
141.Rocznik statystyki Rzeczypospolitej Polskiej 1924, R. 3, wyd. 1925.
142.Rodak M. (2009). Międzywojenna polska debata kryminologiczna – poszukiwanie społecznych przyczyn przestępczości i sposobów jej zwalczania, Archiwum Kryminologii, t. 31, 101–145.
143.Rola B. (2024). Jak motywować uczniów do nauki – cztery style motywacji i jak wspierać każdy z nich, Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, 1, 33–44.
144.Sapia-Drewniak E. (2012). Problemy szkolnictwa przywięziennego na łamach „Oświaty Dorosłych” (1957–1990), Rocznik Andragogiczny, 218–231.
145.Sasanka P. (2011). Polska Gierka – dekada przerwana czy zmarnowana?, w: PRL od grudnia 70 do czerwca 89. Polski wiek XX, t. 4, Muzeum Historii Polski, Dom Wydawniczy Bellona, 7–34.
146.Sobczak K. (2024). Warunkowe zwolnienia zmarginalizowane, teraz do odmrożenia; https://www.prawo.pl/prawnicy-sady/beda-zmiany-w-zakresie-warunkowego-zwolnienia, 526091.html (22.05.2024).
147.Sułek A. (2002). Ogród metodologii socjologicznej, Scholar.
148.Szczepanik R. (2012). Trudności w pracy wychowawcy więziennego w PRL na łamach „Gazety Penitencjarnej”, Resocjalizacja Polska, 3, 301–316.
149.Szecówka A. (2007). Kształcenie resocjalizujące, w: B. Urban, M. Stanik (red.). Resocjalizacja. Teoria i praktyka pedagogiczna, t. 1, Wyd. Nauk. PWN, 249–277.
150.Sztaudynger J.J., Sztaudynger M. (2003). Ekonometryczne modele przestępczości, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, LXV, z. 3, 127–143.
151.Szymanowski T., Świda Z. (1999). Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, Librata.
152.Śliwak K. (2012). Reforma oświatowa Janusza Jędrzejewicza przedstawiona na łamach „Polski Zachodniej”, Ogrody Nauk i Sztuk, 2, 159–167.
153.Tomasz W., Hejmej A. (2015). Charakterystyka nieformalnych struktur podkultury więziennej, Państwo i Społeczeństwo, XV, nr 2, 79–88.
154.Toroń-Fórmanek T. (2021). Przestępczy styl życia w perspektywie biograficznej skazanych kobiet i mężczyzn, Biografistyka Pedagogiczna, t. 6, nr 1, 463–480.
155.Tubek S. (2000). Specyfika pracy w szkołach przywięziennych, Problemy Opiekuńczo- -Wychowawcze, 1, 37–38.
156.Tubek S. (1988). Rola szkoły w procesie resocjalizacji skazanych. Oświata Dorosłych, 9, 531–534.
157.Wiatrowski T. (oprac.) (2003). Kształcenie ustawiczne dorosłych, w: T. Pilch (red.), Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. 2, 903–910.
158.Wiczkowski K. (1987). Na peryferiach oświaty, Oświata Dorosłych, 9, 534–537.
159.Widelak D. (1999). Szkolnictwo przywięzienne w Polsce (1945–1995), Uniwersytet Opolski.
160.Widelak D. (2008). Kształcenie osadzonych w polskiej praktyce penitencjarnej, w: Z. Jasiński, A. Kurek, D. Widelak (red.), W dziewięćdziesięciolecie polskiego więziennictwa. Księga jubileuszowa, Instytut Nauk Pedagogicznych UO, 261–288.
161.Wierzbicki P. (1976). Indywidualizacja penitencjarna w Polsce, Wyd. Prawnicze.
162.Wołoszyn S. (1964). Dzieje wychowania i myśli pedagogicznej w zarysie, PWN.
163.Wołowicz M. (1990). Nauczanie ogólne i zawodowe skazanych, w: A. Marek (red.), Księga jubileuszowa więziennictwa polskiego 1918–1988 (1990), Wyd. Prawnicze, 387–421. Wroczyński R. (1973). Edukacja permanentna, PWN.
164.Wujek T. (1996). Stan i perspektywy przemian oświaty dorosłych w Polsce, w: T. Wujek (red.), Wprowadzenie do pedagogiki dorosłych, PWN, 352–353.
165.Wujek T. (1996). Wprowadzenie do andragogiki, PWN.
166.Zahradniczek K. (2008). Dydaktyka – teoria nauczania i uczenia się, w: W. Ciechaniewicz (red.), Pedagogika, Wyd. Lekarskie PZWL, 173–189.
167.Akty prawne
168.Dekret Naczelnika Państwa z dnia 8 lutego 1919 r. w sprawie tymczasowych przepisów więziennych. Dziennik Praw Państwa Polskiego z 1919 r., Nr 15 poz. 202.
169.Dekret o obowiązku szkolnym z dnia 7 lutego 1919 r., Dz.Pr.P.P. 1919 Nr 14 poz. 147.
170.Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 2 września 1939 r. o amnestii, Dz.U. 1939 Nr 87 poz. 553.
171.Dekret z dnia 19 lipca 1977 r. o amnestii, Dz.U. 1977 Nr 24 poz. 102.
172.Dekret z dnia 2 sierpnia 1945 r. o amnestii, Dz.U. 1945 Nr 28 poz. 172.
173.Dekret z dnia 20 lipca 1964 r. o amnestii, Dz.U. 1964 Nr 27 poz. 174.
174.Dekret z dnia 23 listopada 1945 r. o organizacji szkolnictwa w okresie przejściowym, Dz.U. 1946 Nr 2 poz. 9.
175.Dekret z dnia 7 grudnia 1954 r. o naczelnych organach administracji państwowej w zakresie spraw wewnętrznych i bezpieczeństwa publicznego, Dz.U. 1954 Nr 54 poz. 269.
176.Instrukcja CZZK z dnia 31 lipca 1991 r. w sprawie realizacji zadań i obowiązków w oddziaływaniach penitencjarnych przez uczenie.
177.Instrukcja Ministerstwa Oświaty z 4 maja 1948 r. w sprawie organizacji roku szkolnego 1948/49 w szkolnictwie ogólnokształcącym, Dz.U. Ministerstwa Oświaty Nr 5, 21 czerwca 1948 r.
178.Instrukcja Nr 2/2017 z dnia 4 lutego 2017 r. w sprawie szczegółowego trybu organizowania nauczania w szkołach oraz szkolenia kursowego w zakładach karnych i aresztach śledczych.
179.Instrukcja w sprawie regulaminu więziennego z 11 czerwca 1945 r.; https://fbc.pionier. net.pl/details/nnx41V0 Instrukcji w sprawie regulaminu więziennego z 11 czerwca 1945 roku; https://fbc.pionier.net.pl/details/nnx41V0.
180.Karta Narodów Zjednoczonych podpisana w San Francisco w dniu 26 czerwca 1945 r., Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej (Dz.U.UE.C.2007.303.1).
181.Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Dz.U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483.
182.Obwieszczenie Marszałka Sejmu RP z dnia 19 listopada 2004 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o systemie oświaty, Dz.U. 2004 Nr 256 poz. 2572.
183.Obwieszczenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 10 listopada 2023 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Rozporządzenie MEN z dnia 22 lutego 2019 r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych, Dz.U. 2023 poz. 2572.
184.Powszechna Deklaracja Praw Człowieka uchwalona 10 grudnia 1948 r. w Paryżu podczas trzeciej Sesji Ogólnego Zgromadzenia ONZ.
185.Rekomendacje Nr R(89) 12 Komitetu Ministrów państw członkowskich o edukacji w więzieniu przyjęte przez Komitet Ministrów w dniu 13 października 1989 r.
186.Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 czerwca 2009 roku w sprawie publicznych placówek kształcenia ustawicznego, publicznych placówek kształcenia praktycznego oraz publicznych ośrodków dokształcania i doskonalenia zawodowego, Dz.U. 2009 Nr 99 poz. 828.
187.Rozporządzenie MEN z dnia 3 sierpnia 2000 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli, Dz.U. Nr 70 poz. 825.
188.Rozporządzenie MEN z dnia 19 kwietnia 1999 r. w sprawie zasad oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów w szkołach publicznych, Dz.U. 1999 Nr 41 poz. 413.
189.Rozporządzenie MEN z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, Dz.U. 2020 poz. 493, 530, 564, 657, 781 i 872.
190.Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Nauki z dnia 6 października 2023 r. w sprawie kształcenia ustawicznego w formach pozaszkolnych, Dz.U. 2023 poz. 2175.
191.Rozporządzenie Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z dnia 13 listopada 2021 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania, Dz.U. 2021 poz. 2285.
192.Rozporządzenie MS z dnia 12 sierpnia 1998 r. w sprawie regulaminu wykonywania kary pozbawienia wolności, Dz.U. 1998 Nr 111 poz. 699.
193.Rozporządzenie MS z dnia 14 sierpnia 2003 r. w sprawie sposobów prowadzenia oddziaływań penitencjarnych w zakładach karnych i aresztach śledczych, t.j. Dz.U. 2013 poz. 1067.
194.Rozporządzenie MS z dnia 2 maja 1989 r. w sprawie regulaminu wykonywania kary pozbawienia wolności, Dz.U. 1989 Nr 31 poz. 166.
195.Rozporządzenie MS z dnia 20 czerwca 1931 r. w sprawie regulaminu więziennego, Dz.U. Nr 71 poz. 577.
196.Rozporządzenie MS z dnia 20 kwietnia 1926 r. o zaspokajaniu potrzeb religijnych więźniów i o działalności oświatowej, szkolnej i pozaszkolnej w więzieniach, Dz. Urz. MS, 1926 Nr 9 poz. 10.
197.Rozporządzenie MS z dnia 21 grudnia 2016 r. w sprawie regulaminu organizacyjno- -porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności, Dz.U. 2016 poz. 2231.
198.Rozporządzenie MS z dnia 23 grudnia 2022 r. w sprawie regulaminu organizacyjno- -porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności, Dz.U. 2022 poz. 2847.
199.Rozporządzenie MS z dnia 25 sierpnia 2003 r. w sprawie regulaminu organizacyjno- -porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności, Dz.U. 2003 Nr 152 poz. 1493.
200.Rozporządzenie MS z dnia 28 listopada 2016 r. w sprawie sposobu i trybu prowadzenia nauczania w zakładach karnych i aresztach śledczych, Dz.U. 2016 poz. 2004.
201.Rozporządzenie MS z dnia 19 grudnia 2016 r. w sparwie warunków bytowych osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych, Załącznik do obwieszczenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 8 września 2024 r., Dz.U. poz. 1406.
202.Rozporządzenie MS z dnia 13 lutego 2004 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu prowadzenia nauczania w zakładach karnych, Dz.U. z dnia 9 marca 2004 r.
203.Rozporządzenie MS z dnia 19 listopada 1998 r. w sprawie nauczania w zakładach karnych oraz zasad odpłatności za pracę skazanych w warsztatach szkolnych i wykonywaną przez skazanych odbywających praktyczną naukę zawodu, Dz.U. 1998 Nr 156 poz. 1025.
204.Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej w sprawie organizacji więziennictwa z dnia 7 marca 1928 r., Dz.U. Nr 29 poz. 272.
205.Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 lipca 1932 r. – Kodeks karny, Dz.U. 1932 Nr 60 poz. 571.
206.Uchwała nr 448 Prezydium Rządu z dnia 23 czerwca 1951 r. w sprawie ustroju szkolnictwa zawodowego, M.P. 1951 Nr 59 poz. 776.
207.Ustawa z dnia 17 marca 1921 r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej.
208.Ustawa kodeks karny wykonawczy z dnia 19 kwietnia 1969 r., Dz.U. Nr 13 poz. 98.
209.Ustawa o organizacji więziennictwa z 26 lipca 1939 r., Dz.U. 1939 Nr 68 poz. 457.
210.Ustawa z 7 kwietnia 1949 r. o likwidacji analfabetyzmu, Dz.U. Nr 25 poz. 177.
211.Ustawa z dnia 10 kwietnia 2010 r. o Służbie Więziennej, t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1683, 1860.
212.Ustawa z dnia 11 marca 1932 r. o ustroju szkolnictwa, Dz.U. z 1932 r. Nr 38, poz. 389.
213.Ustawa z dnia 11 września 1956 r. o przejściu więziennictwa do zakresu działania Ministra Sprawiedliwości, Dz.U. 1956 Nr 41 poz. 188.
214.Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo oświatowe, Dz.U. z 2017 r. poz. 60.
215.Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe, t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 900, 1672, 1718, 2005.
216.Ustawa z dnia 15 lipca 1961 r. o rozwoju systemu oświaty i wychowania, Dz.U. 1961 Nr 32 poz. 160.
217.Ustawa z dnia 17 lipca 1986 r. o szczególnym postępowaniu wobec sprawców niektórych przestępstw, Dz.U. 1986 Nr 26 poz. 126.
218.Ustawa z dnia 17 lutego 1999 r. o ratyfikacji Traktatu Północnoatlantyckiego, sporządzonego w Waszyngtonie dnia 4 kwietnia 1949 roku, Dz.U. 1999 Nr 13 poz. 111.
219.Ustawa z dnia 18 lipca 1974 r. o amnestii, Dz.U. 1974 Nr 27 poz. 159.
220.Ustawa z dnia 19 kwietnia 1969 r. Kodeks karny, Dz.U. 1969 Nr 13 poz. 94.
221.Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. Nr 205 poz. 1206.
222.Ustawa z dnia 21 lipca 1969 r. o amnestii, Dz.U. 1969 Nr 21 poz. 151.
223.Ustawa z dnia 21 lipca 1983 r. o amnestii, Dz.U. 1983 Nr 39 poz. 177.
224.Ustawa z dnia 24 lipca 2003 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny wykonawczy oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. 2003 Nr 142 poz. 1380.
225.Ustawa z dnia 26 lipca 1939 r. o organizacji więziennictwa, Dz.U 1939 Nr 68 poz. 457.
226.Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela, t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 984, 1234, 1586, 1672, 2005.
227.Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. kodeks karny wykonawczy, tekst ogł. Dz.U. 1997 Nr 90 poz. 557.
228.Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. kodeks karny, tekst ogł. Dz.U. 1997 Nr 88 poz. 553.
229.Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. kodeks postępowania karnego, tekst ogł. Dz.U. 1997 Nr 89 poz. 555.
230.Ustawa z dnia 7 grudnia 1989 r. o amnestii, Dz.U. 1989 Nr 64 poz. 390.
231.Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 750.
232.Wzorcowe reguły minimalne postępowania z więźniami. Przyjęte w Genewie w 1955 r.
233.przez Pierwszy Kongres Narodów Zjednoczonych w Sprawie Zapobiegania Przestępczości i Postępowania ze Sprawcami Przestępstw i zaaprobowane przez Radę Gospodarczą i Społeczną w rezolucji 663C (XXIV) z dnia 31 lipca 1957 r. oraz 2076 (LXII) z dnia 13 maja 1977 r.
234.Zarządzenie MS z dnia 26 stycznia 1967 r. w sprawie regulaminu wykonywania tymczasowego aresztowania, Dz. Urz. MS Nr 2 poz. 2.
235.Zarządzenie MS w sprawie zbiorczych zakładów szkolnych w zakładach karnych z dnia 3 sierpnia 1962 r., Dz. Urz. Min. Spraw. Nr 3 poz. 19.
236.Zarządzenie MS z 15 września 1983 r. w sprawie zasad i trybu nauczania w zakładach karnych, Dz. Urz. MS Nr 6.
237.Zarządzenie MS z dnia 24 listopada 1958 r. w sprawie uznania szkół dla więźniów za szkoły specjalne, M.P. 1959 r. Nr 8 poz. 32.
238.Zarządzenie MS z dnia 7 lutego 1966 r. w sprawie regulaminu wykonywania kary pozbawienia wolności, Dz. Urz. MS Nr 2 poz. 12 z późn. zm.
239.Zarządzenie Nr 19/16 Dyrektora Generalnego SW z dnia 14 kwietnia 2016 r. w sprawie szczegółowych zasad prowadzenia i organizacji pracy penitencjarnej oraz zakresów czynności funkcjonariuszy i pracowników działów penitencjarnych i terapeutycznych oraz oddziałów penitencjarnych.