Абстракт
Niezwykle cennymi źródłami historycznymi do prowadzenia badań nad dziejami gospodarki morskiej w okresie II RP są znajdujące się w zasobie gdyńskiego oddziału Archiwum Państwowego w Gdańsku akta rejestru handlowego Sądu Grodzkiego w Gdyni. Niniejszy artykuł na ich podstawie prezentuje okoliczności powstania, organizację, charakterystykę działalności, tonaż oraz wyniki eksploatacyjne i finansowe Przedsiębiorstwa Państwowego
“Żegluga Polska” a także spółki akcyjnej, noszącej tę samą nazwę, będących w l. 1927–1939 wizytówką Polskiej Marynarki Handlowej. “Żeglugę Polską” powołano do życia w 1926 r. na podstawie ustawy o przedsiębiorstwach państwowych. W programie rozwoju “Żeglugi”, przyjętym przez jej Radę Administracyjną w 1929 r., przewidywano utworzenie linii regularnych, bez zaniedbywania żeglugi nieregularnej. Pierwsze regularne szlaki komunikacyjne przedsiębiorstwa prowadziły do Rygi, Tallinna i Helsinek. Istotną rolę w popularyzacji Polskiej Marynarki Handlowej odegrały niepozorne statki żeglugi przybrzeżnej “Żeglugi Polskiej”. Hasło reklamowe “Pracuj na lądzie, odpoczywaj na morzu”, szybko zjednało sobie w kraju wielkie rzesze entuzjastów. Akta rejestrowe szczegółowo dokumentują okoliczności przekształcenia Przedsiębiorstwa Państwowego “Żegluga Polska” w Gdyni w spółkę akcyjną. Inicjatorem zmian był minister przemysłu i handlu, dr Ferdynand Zarzycki. Przyczyny wyboru nowej formy organizacyjnej tkwiły w przekonaniu Rządu, że stworzone zostały odpowiednie warunki dla współpracy kapitałów samorządowych lub prywatnych w jego dalszym prowadzeniu. “Żeglugę Polską” SA wpisano do rejestru handlowego Sądu Grodzkiego w Gdyni 3 listopada 1932 r. Pod koniec 1938 r., po 10 latach pracy, spółka mogła się pochwalić stałą komunikacją towarową na 11 liniach, łącząc Gdynię i Gdańsk z: Antwerpią, Rotterdamem, Hamburgiem, portami Włoch, Szwecji, Finlandii, Łotwy i Estonii oraz z Bliskim Wschodem. Miała najliczebniejszą flotę z wszystkich polskich towarzystw żeglugowych, dysponując 16 statkami (nie licząc jednostek żeglugi przybrzeżnej i holowników) o łącznym tonażu 25 073 BRT i tym samym była wizytówką Polskiej Marynarki Handlowej.
