„Utajony w każdym geniusz pracy i służby obywatelskiej”: Ernesta Adama (1868–1926) działalność publiczna


ISBN: 978-83-7972-671-4    ISBN (online): 978-83-7972-672-1    ISSN: 0860-2751    OAI    DOI: 10.18276/978-83-7972-672-1
CC BY-SA   Open Access 

Issue archive / T. (MCCCLXX) 1296

Year of publication:2024
Dziedzina:Dziedzina nauk humanistycznych
Dyscyplina:historia
Keywords: biography finances economy educational activities political life at the turn of the 19th and 20th centuries parliamentarism
Authors: Adam Wątor ORCID
Uniwersytet Szczeciński

Information

Electronic version of the publication available under CC BY-SA 4.0 license after 12 months from the date of release: February 2024

Abstract

The life and activities of Ernest Adam were inextricably linked with the history of Lviv. He was born here, received his education here, participated in the first youth conspiracies, and carried out his professional and charitable endeavors here. What mattered to a wider audience was his participation in the creation and activities of the Folk School Society, with which he remained associated for 25 years of his short life. One of the initiators, co-author of the TSL statute, secretary and treasurer of the Main Board, president of the Lviv District Association, and finally, from 1921, president of the TSL ZG, devoted time, energy and his own funds to its goals. It was said that he visited all the towns in Eastern Galicia where TSL circles were located. He was a friend of Polish books, especially those addressed to the people. Also a generous benefactor of public libraries. He became an organizer of Polish vocational (commercial) education. He carried out his social activity by organizing various forms of help for young people and children, especially during the Great War and in the first years after its end. He supported the emancipation of women and their active participation in social and economic life. Ernest Adam was one of the most famous economic activists. A number of economic and financial ventures in Galicia before the outbreak of the Great War were associated with Adam, and in the years of the Second Polish Republic he was one of the renowned bankers. Also with the episode of managing the Polish issuing bank in 1919 – Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa. It is also impossible to ignore his cooperative activities (such as managing the Association of Gainful and Economic Associations). An evangelical himself, in his educational and national work in Eastern Lesser Poland he was in close cooperation with the hierarchs of the Catholic Church (especially with Archbishop Bilczewski). He implemented his economic and social concepts through parliament, starting with the Galician National Sejm (1908–1914), through the Legislative Sejm (1919–1922) and the Senate of the Republic of Poland (1922–1926). He also took up editorial and journalistic activities (especially in his youth). Politically, he was associated with the National Democracy. He subordinated his positivist and patriotic activities to the vision of an independent Polish state.

Bibliography

1.Archiwalia
2.Archiwum Akt Nowych
3.Zespół Komitet Narodowy Polski.
4.Archiwum PAN. Oddział w Poznaniu
5.Papiery Stefana Dąbrowskiego.
6.Spuścizna Zygmunta Wojciechowskiego.
7.Archiwum PAN Warszawa
8.Władysław Leopold Jaworski, Diariusz 1914–1921 (z notatkami z lat 1924–1928).
9.Archiwum Państwowe w Krakowie
10.Archiwum Dzikowskie Tarnowskich. Materiały Zdzisława Tarnowskiego.
11.Archiwum Państwowe w Przemyślu
12.Afisze, plakaty i druki ulotne z terenu Przemyśla w zbiorach Archiwum w Przemyślu.
13.Biblioteka Jagiellońska
14.Druki ulotne. Papiery Jana Gwalberta Pawlikowskiego.
15.Antoni Plutyński, Wspomnienia studenta.
16.Teki Michała Bobrzyńskiego.
17.Z. Wasilewski, Lwów przodujący. Szkice z dziejów kultury umysłowej w Polsce 1895–1914.
18.Biblioteka Narodowa
19.Sejm Ustawodawczy. Sesja I. Sprawozdanie z działalności posłów Sejmowego Związku Ludowo-Narodowego od 9 lutego do 9-go kwietnia 1919 roku.
20.Skład osobowy Sejmu Ustawodawczego Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 20 I 1920.
21.Biblioteka Ossolineum
22.J. Kornecki, Wspomnienia i szkice. Moje życie i moja wieś rodzinna 1884–1944.
23.B. Longchamps de Berier, Wspomnienia 1884–1918.
24.Papiery Bolesława i Marii Wysłouchów.
25.Papiery Rozwadowskich.
26.S. Szwedowski, Początki ruchu zetowego w Polsce.
27.S. Uhma, Moje wspomnienia z lat 1888–1914.
28.W. Dayczak, Z dni wielkich przemian. Wspomnienia architekta.
29.BPAN-PAU Kraków
30.Materiały do dziejów prasy ruchu narodowego w latach 1900–1930.
31.Materiały do dziejów Towarzystwa Szkoły Ludowej 1891–1939.
32.Papiery Jana Gwalberta Pawlikowskiego.
33.Liga Narodowa. Życiorysy i relacje członków.
34.Lwowska Biblioteka Narodowa im. Stefanyka. NAN Ukrainy
35.Archiwum Pawlikowskich.
36.Rada Narodowa – polska organizacja polityczna we Lwowie. Materiały archiwum 1907–1908.
37.Miejska Biblioteka Publiczna im. E. Raczyńskiego w Poznaniu
38.Spuścizna Włodzimierza Bartoszewicza.
39.Źródła drukowane
40.III. Sprawozdanie Zarządu Technickiego Koła Towarzystwa Szkoły Ludowej we Lwowie za rok 1905, tj. od 1 stycznia do 31 grudnia 1905 r., Lwów 1906.
41.XXIV. Sprawozdanie z czynności Towarzystwa „Kółek rolniczych” za rok 1906, Lwów 1907.
42.XXVIII. Sprawozdanie z Zarządu Muzeum Narodowego Polskiego w Rapperswylu za rok 1897, Paryż 1898.
43.47. Sprawozdanie Czytelni Akademickiej we Lwowie za okres 1914–1923 oraz sprawozdanie komitetu urządzającego zjazd byłych członków Czytelni Akademickiej, Lwów 1924.
44.Almanach Lwowski „Ateneum”, red. M. Kubiszynówna, Lwów R. I, II, 1928, 1929.
45.Buszczyński S., Obrona spotwarzonego narodu, z. IV. Nakładem Komitetu, odpowiedzialny za wydanie E. Adam, Kraków 1894.
46.Cele i zadania Polskiego Archiwum Wojennego, Kraków 1917.
47.Do historii Ligi Narodowej. Sprawozdania z działalności Ligi Narodowej, oprac. W. Pobóg-Malinowski, „Niepodległość” 1933–1934, t. VII–X.
48.Dubanowicz E., Dotychczasowy przebieg sprawy reformy w Sejmie (zestawienie wniosków, materiałów, projektów), Lwów 1913.
49.Ś. p. Dr Ernest Adam, „Przewodnik Oświatowy” nr 11, 1926.
50.† Dr Ernest Adam, „Słowo Polskie” 24 XI 1926, nr 324.
51.Ś. p. Ernest Adam, „Gazeta Warszawska” 23 XI 1926, nr 321.
52.[kh], Ernest Adam, „Słowo Polskie” 26 XI 1926, nr 326.
53.Gaul J., Problematyka wschodnia w aktach dotyczących Józefa Piłsudskiego z lat 1916–1918 w Austriackim Archiwum Państwowym w Wiedniu, „Przegląd Wschodni” 2017, z. 4.
54.Gide K., Międzynarodowy Związek Spółdzielczy, Warszawa 1921.
55.Giza S., Władze naczelne stronnictw ludowych (1861–1965), „Roczniki Dziejów Ruchu Ludowego” 1965, nr 7.
56.„Głos” 1886–1899: bibliografia zawartości, „Materiały Bibliograficzne” 1955, nr 3.
57.„Haliczanin”. Kalendarz powszechny zastosowany do potrzeb wszystkich mieszkańców Galicji na rok pański 1917 i n., Lwów.
58.Jaworski W.L., Listy z Sejmu. R. 1910, Kraków 1911.
59.Kalendarz Towarzystwa Szkoły Ludowej, Kraków 1908.
60.Koło ogólne T.S.L. im. Ernesta Adama we Lwowie. Pierwsze sprawozdanie zarządu 1927–1928, Lwów 1929.
61.Komisje Sejmu Ustawodawczego Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 15 grudnia 1920 roku. Druk nr 2390.
62.Kronika Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie za rok 1921/22, Lwów 1932.
63.Kronika Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie za rok szkolny 1926/27 stanowiąca Sprawozdanie Rektora i Dziekanów, zestawił w roku szkolnym 1926/27 prof. dr Józef Siemiradzki, Lwów 1928.
64.Kronika Uniwersytetu Lwowskiego II. (1898/9–1909/10), zestawił dr Wiktor Hahn, Lwów 1912.
65.Książnica Publiczna T.S.L. im. Ernesta Adama we Lwowie. Sprawozdanie za 1935 r., Lwów 1936.
66.Księga adresowa Król. Stoł. Miasta Lwowa, Lwów 1916.
67.Księga adresowa stoł. Miasta Lwowa. Pierwszy Rocznik, Lwów 1897; T. IV, Lwów 1900.
68.Księga pamiątkowa kas oszczędności w Małopolsce wydana z powodu 25-lecia istnienia Związku Polskich Kas Oszczędności we Lwowie, Lwów 1927.
69.Księga pamiątkowa ku uczczeniu dwudziestej piątej rocznicy założenia Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” we Lwowie, Lwów 1892.
70.Księga pamiątkowa Towarzystwa „Bratniej pomocy” słuchaczów Politechniki we Lwowie, Lwów 1897.
71.Kto jest Dr. Ernest Adam i co dotychczas zrobił?, Przemyśl 1911.
72.La Correspondance polonaise, politique, économique et littéraire. Parait le 10 et le 25 du chaque Mois, red. E. Adam, Lwów 1897.
73.Liga Narodowa 1887–1906. Sprawozdania odezwy dokumenty, oprac. M. Werner, Kraków 2015.
74.Liga Narodowa (1893–1928). Wybór relacji, oprac. T. Sikorski, A. Wątor, Warszawa 2015.
75.Lwów i Małopolska Wschodnia w Legjonach Polskich 1914–1917, Lwów 1935.
76.Macierz Szkolna w Gdańsku. Sprawozdanie za rok 1929, Gdańsk R. III.
77.Mączyński C., Polski Dom Akademicki imienia Adama Mickiewicza w we Lwowie.
78.Historya budowy i sprawozdanie Komitetu, Lwów 1908.
79.Na kogo uczciwy człowiek powinien głosować? (Co zrobił Dr Lieberman dla Przemyśla?), Przemyśl 1911.
80.Obrona Lwowa 1–22 listopada 1918, t. 2, w: Źródła do dziejów walk o Lwów i województwa południowo-wschodnie 1918–1920. Relacje uczestników, Warszawa 1993.
81.Obrona Lwowa 1–22 listopada 1918, t. 3, w: Organizacja listopadowej obrony Lwowa. Ewidencja uczestników walk. Lista strat, Warszawa 1994.
82.Okólnik do Zarządów Okręgowych T.S.L. i Kół T.S.L. w obrębie działania Sekcji Wschodniej Zarządu Głównego T.S.L. w sprawie kursu Bibliotekarskiego we Lwowie w dniach 18–25 VII 1926, Lwów, dnia 23 VI 1926, Bolesław Czuchajowski, Ernest Adam, Kazimierz Żurawski; Zarząd Główny T.S.L. we Lwowie.
83.O niepodległość i granice. Komitet Narodowy Polski. Protokoły posiedzeń 1917–1919, Warszawa–Pułtusk 2007.
84.Pamiętnik I Wiecu Narodowego odbytego we Lwowie w dniach 30 maja i 1 czerwca 1903, Lwów 1903.
85.Pogrzeb ś. p. Senatora Ernesta Adama, „Słowo Polskie” 26 XI 1926, nr 326. Polskie Towarzystwo Politechniczne we Lwowie 1877–1927. Księga pamiątkowa, Lwów 1927.
86.Protokół walnego Zjazdu Towarzystwa Szkoły Ludowej w Nowym Sączu odbytego w dniach 30 września i 1 października 1911 roku. Dodatek nadzwyczajny do „Przewodnika Oświatowego”, Kraków 1912.
87.P[róchnicki] Z., Ernest Adam jako działacz oświatowy i polityczny, „Słowo Polskie” 24 XI 1926, nr 324.
88.Przeniosło M., Narodziny niepodległości w Galicji (1918–1919). Wybór dokumentów z archiwów lwowskich, Kielce 2007.
89.Przewodnik Przemysłu i Handlu Polskiego, R. I, Warszawa 1926.
90.„Rocznik Asekuracyjno-Ekonomiczny” 1913, R. 22.
91.Rocznik Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Przemyślu za rok 1912, T. 2, Przemyśl 1913.
92.Rudnicki S., Lwowska grupa Ligi Narodowej w świetle własnych protokołów z lat 1918–1919, „Przegląd Historyczny” 1977, z. 4.
93.Sejm Krajowy. Sprawozdania stenograficzne 1908–1914.
94.Sejm Ustawodawczy. Sprawozdania stenograficzne 1919–1922.
95.Sikorski T., Wątor A., Korespondencja i papiery polityczne Jana Gwalberta Pawlikowskiego z lat 1904–1914, Radzymin–Szczecin 2014.
96.Skład osobowy i komisje Senatu Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 15 marca 1923, Warszawa 1923.
97.Skorowidz Przemysłowo-Handlowy Królestwa Galicyi, Lwów 1912.
98.Sprawozdania stenograficzne z posiedzeń Senatu Rzeczypospolitej 1922–1926.
99.Sprawozdania Zarządu Głównego T.S.L. z działalności Towarzystwa Szkół Ludowych za… [różne roczniki].
100.Sprawozdanie Bursy Grunwaldzkiej T.S.L. założonej i utrzymywanej przez Towarzystwo Szkoły Ludowej we Lwowie za rok szkolny 1924/25, Lwów 1925.
101.Sprawozdanie Dyrekcyi c.k. Gimnazyum Lwowskiego im. Franciszka Józefa I za rok szkolny 1879… za rok szkolny 1885, Lwów 1879, 1885.
102.Sprawozdanie Macierzy Szkolnej dla Księstwa Cieszyńskiego z ósmego roku jej istnienia, tj. 1893, Cieszyn.
103.Sprawozdanie Towarzystwa Gospodarczego Wykształcenia Kobiet za lata 1914, 1915, 1916 i 1917, Lwów 1918.
104.Sprawozdanie Wydziału Czytelni Akademickiej we Lwowie za r. 1889/1890, Lwów 1890.
105.Sprawozdanie Wydziału Towarzystwa dla Popierania Nauki Polskiej za rok 1913, Lwów 1914.
106.Sprawozdanie z akcji „Daniny Oświatowej dla Wschodniej Małopolski” za czas od 1 listopada 1924 do 1 listopada 1925, Lwów 1925.
107.Sprawozdanie z czynności i posiedzeń plenarnych Izby Handlowej i Przemysłowej we Lwowie za rok 1905, Lwów 1906.
108.Sprawozdanie z czynności Towarzystwa Miłosierdzia pod godłem „Opatrzność” utrzymującego „Dom Pracy” we Lwowie przy ul. Św. Piotra l. 39 za czas od 1 stycznia do 31 grudnia 1912 r., Lwów 1913.
109.Sprawozdanie z czynności Zarządu Koła T.S.L. im. H. Sienkiewicza w Przemyślu za rok 1908, Przemyśl 1909.
110.Sprawozdanie z działalności „Ligi Pomocy Przemysłowej” za czas od 15 sierpnia 1908 do 31 grudnia 1909 r., tj. za szósty rok istnienia, Lwów 1910.
111.Sprawozdanie z działalności Towarzystwa Szkoły Ludowej. Dwudziestolecie Towarzystwa Szkoły ludowej 1891–1910, Kraków 1911.
112.Sprawozdanie Zarządu Głównego T.S.L. z działalności Towarzystwa Szkoły Ludowej za rok 1927, Kraków 1928.
113.Sprawozdanie Zarządu lwowskiego Związku Okręgowego Tow. Szkoły Ludowej za rok 1913, Lwów 1914.
114.Statystyka Stowarzyszeń zarobkowych i gospodarczych Galicyi z W. Księstwem Krakowskiem za rok 1904, Lwów 1906.
115.Statystyka Stowarzyszeń zarobkowych i gospodarczych Galicyi z W. Księstwem Krakowskiem za rok 1910, oprac. N. Ulmer, Lwów 1911.
116.Szóste Sprawozdanie Dyrekcyi Gimnazyum im. Mickiewicza we Lwowie za rok szkolny 1913/14, Lwów 1914.
117.Wojciechowski K., 1867–1892 w dwudziestą piątą rocznicę założenia Czytelni Akademickiej we Lwowie, Lwów 1892.
118.Wołczański J., Listy abp. Józefa Teodorowicza do abp. Józefa Bilczewskiego z lat 1900–1923, Kraków 2017.
119.Wróblewski S., Ustawa o spółdzielniach wraz z rozporządzeniami wykonawczemi, Kraków 1921.
120.Wspólna sprawa. Antologia tekstów poświęconych dziejom i zasadom spółdzielczości, oprac. R. Okraska, Warszawa 2013.
121.Zamknięcie rachunków Galicyjskiej Kasy Oszczędności we Lwowie za rok 1910 a LXVII istnienia Zakładu, Lwów 1911.
122.Zbiór ogłoszeń firmowych trybunałów handlowych: stały dodatek do „Przeglądu Prawa i Administracji” [różne roczniki].
123.Złożenie zwłok Adama Mickiewicza na Wawelu dnia 4go lipca 1890. Książka pamiątkowa z 22 ilustracjami, Kraków 1890.
124.Zygmunt Wasilewski Stefan Żeromski. Korespondencja wzajemna (1890–1925), oprac. Z.J. Adamczyk, Kielce 2019.
125.Życiorysy słuchaczów Akademii technicznej, następnie Szkoły Politechnicznej we Lwowie, w: Księga pamiątkowa Towarzystwa „Bratniej pomocy” słuchaczów Politechniki we Lwowie, Lwów 1897.
126.Dzienniki, pamiętniki, wspomnienia
127.Bobrzyński M., Z moich pamiętników, oprac. A. Galos, Wrocław–Kraków 1957.
128.Borzemski W., Pamiętnik tajnych organizacji niepodległościowych na terenie byłej Galicji w latach 1880–1897, Lwów 1930.
129.Dębicki Z., Iskry w popiołach, Poznań b.r.w.
130.Dziennik Juliusza Zdanowskiego, t. I–VII, red. J. Faryś, T. Sikorski, H. Walczak, A. Wątor, Szczecin 2013–2015.
131.Dzierzbicki S., Pamiętnik z lat wojny 1915–1918, oprac. J. Pajewski i D. Płygawko, Warszawa 1983.
132.Głąbiński S., Wspomnienia polityczne, Pelplin 1939.
133.Grabski S., Pamiętniki, oprac. W. Stankiewicz, t. I–II, Warszawa 1989.
134.Hupert W., Walka o Lwów (od 1 listopada 1918 do 1 maja 1919 roku), Warszawa 1933.
135.Janik M., W służbie idei niepodległości. Pamiętnik Hipolita Śliwińskiego. Wspomnienia, Kraków 1934.
136.Jaworski W.L., Diariusz 1914–1918, oprac. M. Czajka, Warszawa 1997.
137.Jeż T.T. [Miłkowski], Od kolebki przez życie, t. I–III, Kraków 1936–1937.
138.Kasznica S., Autobiografia, oprac. E. Kasznicowa, Z. Janowicz, „Analecta” 1995, z. I.
139.Kirkor-Kiedroniowa Z., Wspomnienia, t. I–III, oprac. A. Szklarska-Lohmannowa, Kraków 1986–1989.
140.Konopiński M., Adam Asnyk jako polityk i redaktor. Ze wspomnień osobistych skreślił…, Kraków 1922.
141.Kozicki S., Pamiętnik 1876–1939, oprac. M. Mroczko, Słupsk 2009.
142.Krysiak F., Z dni grozy we Lwowie (od 1–22 listopada 1918 r.). Kartki z pamiętnika. Pogrom żydowski we Lwowie w świetle prawdy, Kraków 1919.
143.Kułakowski M. [J. Zieliński], Roman Dmowski w świetle listów i wspomnień, t. I–II, Dębogóra 2014.
144.Lasocki Z., Wspomnienia szefa administracji Polskiej Komisji Likwidacyjnej i Komisji Rządzącej, oprac. A. Aksamitowski i H. Walczak, Szczecin 2018.
145.Lieberman H., Pamiętniki, oprac. A. Garlicki, Warszawa 1996.
146.Longchamps de Berier B., Ochrzczony na szablach powstańczych. Wspomnienia (1884–1918), oprac. W. Suleja, W. Wrzesiński, Wrocław 1983.
147.Łoś S., „Świat się w mych oczach podwójnie zawalił”. Wspomnienia dyplomaty, Warszawa–Kraków 2017.
148.Mączyński C., Boje lwowskie. Oswobodzenie Lwowa (1–24 listopada 1918 roku), t. 1, Warszawa 1921.
149.Pater E., Wspomnienie o dr. Henryku Pawlikowskim – moim Dziadku, www (dostęp 21.11.2011).
150.Pelczar J.S., Wybór pism, „Nasza Przeszłość. Studia z Dziejów Kościoła i Kultury Katolickiej w Polsce” 1968, t. 29.
151.Przegląd nurtów myśli politycznej Narodowej Demokracji w Galicji o Odrodzonej Polsce. Pamiętniki Stanisława Rymara, Kraków 2017.
152.Rawita-Gawroński F., Ludzie i czasy mego wieku. Wspomnienia, wypadki, zapiski (1892–1914), oprac. E. Koko, Gdańsk 2012.
153.Rączkowski J., Wśród polityków i artystów (ze wspomnień redaktora), oprac. W. Stankiewicz, M. Wronkowska, Warszawa 1969.
154.Romanowiczówna Z., Dziennik lwowski 1842–1930, t. I–II, oprac. Z. Sudolski, Warszawa 2005.
155.Romer E., Pamiętnik paryski (1918–1919), oprac. A. Garlicki, R. Świętek, Wrocław 1989.
156.Sokulski J., Jak młodzież niepodległościowa urzeczywistniła powstanie T.S.L., „Przewodnik Oświatowy” 1935, nr 3–4.
157.Stapiński J., Pamiętnik, oprac. K. Dunin-Wąsowicz, Warszawa 1959.
158.Stroński S., Liga w Lwowie-Krakowie, „Myśl Polska” 15 X 1953, nr 233.
159.Studnicki W., Z przeżyć i walk, Warszawa 1928.
160.Surzycki S., Z dziejów pamiętnego „Zetu”, Kraków 1930.
161.Twardowski K., Dzienniki, oprac. R. Jadczak, cz. I: 1915–1927, cz. II: 1928–1936, Toruń 1997.
162.Wasilewski Z., Mój życiorys 1863–1939, oprac. M. Ciara, Warszawa 2022.
163.Witos W., Moje wspomnienia, cz. 1, oprac. E. Karczewski, J.R. Szaflik, Warszawa 1988.
164.Wojnar K., Ze wspomnień i przeżyć (1888–1925), „Niepodległość” 1934, t. XVIII.
165.Zamorski J., Praca oświatowa na Podolu galicyjskim. Wspomnienia, „Przegląd Wszechpolski” 1924.
166.Zet w walce o niepodległość i budowę państwa. Szkice i wspomnienia, red. T.W. Nowacki, Warszawa 1996.
167.Prasa
168.„Chwila” [Lwów], „Czas”, „Czasopismo Górniczo-Hutnicze”, „Dziennik Polski”, „Dziennik Suwalski”, „Dziennik Wileński”, „Dzwon. Czasopismo Ludu Polskiego”, „Dziś i Jutro”, „Dźwignia”, „Echo Przemyskie”, „Gazeta Gdańska”, „Gazeta Narodowa”, „Gazeta Przemyska”, „Gazeta Warszawska”, „Głos Ewangelicki”, „Głos Mieszczański”, „Głos Przemyski”, „Goniec Krakowski”, „Ilustrowany Kurier Codzienny”, „Kronika Polski i Świata”, „Kurier Lwowski”, „Kurier Polski”, „Kurier Poznański”, „Kuryer Kołomyjski”, „Kwartalnik Naukowo-Polityczny i Społeczny”, „Miesięcznik Towarzystwa Szkoły Ludowej”, „Myśl Polska”, „Myśl Narodowa”, „Nasze Zdroje”, „Nowości Illustrowane”, „Ognisko”, „Oszczędność: Organ Związku Polskich Kas Oszczędności”, „Oświata Polska”, „Pobudka”, „Polska Oświata Pozaszkolna”, „Promień”, „Przegląd Hygeniczny”, „Przegląd Oświatowy”, „Przegląd Przemysłowo-Handlowy i Gazeta Giełdowa i Losowań”, „Przemysł Chemiczny”, „Przemysł i Handel”, „Przewodnik Gimnastyczny Sokół”, „Przewodnik Oświatowy”, „Przegląd Wszechpolski”, „Rękodzielnik”, „Rok Polski”, „Rzeczpospolita”, „Rzeczpospolita Spółdzielcza”, „Słowo Polskie”, „Straż Polska”, „Szkoła”, „Świat”, „Tygodnik Ilustrowany”, „Tygodnik Narodowy”, „Warszawianka”, „Wiedeński Kuryer Polski”, „Wolne Słowo Polskie”, „Ziemia Przemyska”, „Ziemia Rzeszowska i Jarosławska”, „Związek: Pismo Dwutygodniowe. Organ Związku Stowarzyszeń Zarobkowych i Gospodarczych”, „Życie Wołynia”.
169.Opracowania
170.Adam Ernest, oprac. Z. Próchnicki, Polski Słownik Biograficzny 1935, t. I.
171.Adam E., Mieszczanin i chłop w świetle Konstytucyi 3-go Maja, Kraków 1891.
172.Alabrudzińska E., Protestantyzm w Polsce w latach 1918–1939, Toruń 2004.
173.Bajer M., Adamowie i Falkiewicze, „Forum Akademickie” 2013, nr 10.
174.Bajer M., Rody uczone. Kreski do szkicu, t. 1, Toruń 2013; t. 2, Toruń 2019.
175.Bajorek W., Towarzystwo Szkoły Ludowej, Almanach Lwowski, „Ateneum”, red. M. Kubiszynówna, Lwów 1929, R. II.
176.Baszak Ł., Rola parlamentu w powstaniu ustawy o czasie pracy w przemyśle i handlu z 1919 r., w: Zgromadzenia stanowe i organy przedstawicielskie w dziejach.
177.Księga jubileuszowa dedykowana p. profesorowi Marianowi Józefowi Ptakowi, red. J. Koredczuk, P. Wiązek, Wrocław 2020.
178.Bednarzak-Libera M., Formy działalności Towarzystwa Szkoły Ludowej na wsi galicyjskiej, w: Kultura i oświata wsi, red. A. Meissner, Rzeszów 1996.
179.Bednarzak-Libera M., Rola książki w działalności Towarzystwa Szkoły Ludowej (1891–1918). Szkic do dziejów książki w Krakowie, „Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis. Folia 39, Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia” 2006, IV.
180.Białynia-Chołodecki J., Księga pamiątkowa półwiekowego jubileuszu Gimnazyum im. Franciszka Józefa I we Lwowie 1858–1908, Lwów 1908.
181.Białynia-Chołodecki J., Lwów w listopadzie roku 1918, Lwów 1919.
182.Bibliografia historii gospodarczej Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1996.
183.Bibliografia oświaty pozaszkolnej (1900–1928), red. J. Muszkowski i H. Radlińska, oprac. J. Skarżyńska, Warszawa 1929.
184.Biedrzycka A., Kalendarium Lwowa 1918–1939, Kraków 2012.
185.Broński K., Rozwój galicyjskiego systemu bankowego w latach 1841–1914 (zarys problematyki), „Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Krakowie” 2007, nr 749.
186.Czajowski J., Senat Rzeczypospolitej Polskiej pierwszej kadencji 1922–1927. Pozycja prawnokonstytucyjna i praktyka ustrojowa, Warszawa 1999.
187.Daszyk K.K., Strażnik romantycznej tradycji. Rzecz o Stefanie Buszczyńskim, Kraków 2001.
188.Dąbrowski S., Walka o rekruta polskiego pod okupacją, Warszawa 1922.
189.Drozd J., Rozwój spółek przemysłowo-handlowych we wsi Gdynia w latach 1920–1926 w świetle rejestru handlowego, „Nautologia” 2014, nr 151.
190.Ernest Adam. Wielki cichy pracownik narodowy, napisał Jan Zamorski, Warszawa 1927.
191.Florkowska-Francic H., Bracia Żulińscy – powstańcze losy, doświadczenia, tradycje, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F. Historia” 1993, t. XLVIII.
192.Gella J., Ruski miesiąc 1 XI–22 XI 1918. Ilustrowany opis walk listopadowych we Lwowie, Lwów b.r.w.
193.Głuszko M., Walka konserwatystów krakowskich z demokratami na łamach ich organów prasowych w okresie 1867–1895, Toruń 2007.
194.Górski A., Civil servans czy politicus servans – w okresie międzywojennym i obecnie, „Służba Cywilna” 2001, nr 3.
195.Grata P., Rola parlamentu w kreowaniu polityki społecznej Drugiej Rzeczypospolitej, „Przegląd Sejmowy” 2014, nr 4.
196.Grembowicz P., Wojna polsko-ukraińska w świetle sprawozdań stenograficznych Sejmu Ustawodawczego Rzeczypospolitej Polskiej w 1919 r., „Krakowskie Studia Małopolskie” 2002, nr 6.
197.Grodziski S., Sejm Krajowy galicyjski 1861–1914, t. 2, Warszawa 1993.
198.Hyz-Obrzut L., Turystyka w Karpatach Wschodnich w okresie Drugiej Rzeczypospolitej, praca doktorska napisana pod kierunkiem prof. P. Graty, Uniwersytet Rzeszowski 2021.
199.Imiłowska-Duma A., Stosunki polsko-żydowskie we Lwowie w latach 1918–1919 (wybrane zagadnienia), „Polonistyczno-Ukrainoznawcze Studia Naukowe” 2017, nr 3.
200.Insler A., Legendy i fakty, Lwów 1937.
201.Janowski M., Inteligencja wobec wyzwań nowoczesności. Dylematy ideowe polskiej inteligencji liberalnej w Galicji w latach 1889–1914, Warszawa 1996.
202.Jarząbek-Wasyl D., „Uniwersytet zdrowia w Kosowie”. O działalności Apolinarego Tarnawskiego, „Pomiędzy. Polonistyczno-Ukrainoznawcze Studia Naukowe” 2015, nr 1.
203.Junius [W. Feldman], Współcześni politycy polscy. Sztab Narodowej Demokracji, „Krytyka” 1909, z. XI.
204.Kamiński M.K., Geneza i przebieg polsko-czeskich rozmów politycznych w Krakowie (21–29 lipca 1919 r.), „Kwartalnik Historyczny” 1998, nr 1.
205.Kargol T., Odbudowa Galicji ze zniszczeń wojennych w latach 1914–1918, Kraków 2012.
206.Koko E., Franciszek Rawita-Gawroński (1846–1930) wobec Ukrainy i jej przeszłości, Gdańsk 2006.
207.Komierzyńska-Orlińska E., Geneza Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej i jej działalność, „Rocznik Nauk Prawnych” 2018, t. XXVIII, nr 3.
208.Kosmowska I.W., Towarzystwo Szkoły Ludowej w Galicji. Z cyklu „Drogi Oświaty”, Warszawa 1917.
209.Kozakevych O., „Liga Pomocy Przemysłowej” – ośrodki, statuty, działalność (1903– 1907), w: Polacy na obczyźnie, red. S. Kowalska, A. Kędziora, M.K. Śmiałek, Poznań–Kalisz 2016.
210.Kozicki S., Historia Ligi Narodowej (okres 1887–1907), Londyn 1964.
211.Kozłowski M., Zapomniana wojna. Walki o Lwów i Galicję Wschodnią 1918–1919, Bydgoszcz 1999.
212.Kramarz H., Samorząd Lwowa w czasie pierwszej wojny światowej i jego rola w życiu miasta, Kraków 1994.
213.Kruk D.P., Instytucjonalne formy wspierania rozwoju przemysłu Galicji w dobie autonomii, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie” 2015, nr 6.
214.Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej, red. J. Majchrowski, Warszawa 1994.
215.Kulak T., Jan Ludwik Popławski. Biografia polityczna, Wrocław 1994.
216.Kulczycki L., Bankructwo Narodowej Demokracji w Galicji na tle obecnej sytuacji politycznej, Warszawa 1911.
217.Leszczyńska C., Zarys historii polskiej bankowości centralnej, Warszawa 2010.
218.Lubczyńska A., „Miesięcznik Towarzystwa Szkoły Ludowej” (1901–1906) i „Przewodnik Oświatowy” (1907–1939) oraz ich wydawca – Towarzystwo Szkoły Ludowej, w: Działalność instytucji wydawniczych na rzecz oświaty i edukacji w XIX i początkach XX wieku, red. I. Michalska, G. Michalski, Łódź 2014.
219.Lubczyńska A., Z działalności odczytowej Związku Naukowo-Literackiego we Lwowie, „Res Historica” 2014, nr 38.
220.Łoza S., Czy wiesz, kto to jest?, t. II, Warszawa 1939.
221.Majka J., Ruch narodowy w Przemyślu w latach II Rzeczypospolitej, „Rocznik Przemyski” 2009, z. 4.
222.Malinowski J., Stefan Dąbrowski (1877–1947). Biografia polityczna, Poznań 2014.
223.Mazur G., Traktaty brzeskie państw centralnych z Rosją i Ukrainą jako preludium do traktatu wersalskiego, „Kultura Słowian. Rocznik Komisji Kultury Słowian PAU” 2020, t. XVI.
224.Mazur G., Życie polityczne polskiego Lwowa 1918–1939, Kraków 2007.
225.Meus K., Izba Handlowa i Przemysłowa we Lwowie (1850–1918). Instytucja i ludzie, Kraków 2011.
226.Medyński A., Ilustrowany przewodnik po Cmentarzu Łyczakowskim, Lwów 1937.
227.Mędrzecki W., Polacy i ich Wołyń 1921–1939, „Niepodległość i Pamięć” 2008, nr 1.
228.Michalski G., Kierunki zaangażowania Jana Korneckiego w prace zjednoczeniowe Polskich Towarzystw Oświatowych w latach 1923–1935, „Studia Edukacyjne” 2018, nr 48.
229.Miliński J., Pułkownik Czesław Mączyński 1881–1935. Obrońca Lwowa i polityk Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 2004.
230.Miszewski D., Polskie szkolnictwo na Śląsku Cieszyńskim i w Zagłębiu Ostrawsko -Karwińskim w latach 1861–1918 (Uwarunkowania narodowościowe i społeczno- polityczne), „Przegląd Historyczno-Oświatowy” 2010, nr 3–4.
231.Moklak J., Hałyczyna contra Galicja. Ukraińskie szkolnictwo średnie i wyższe w debatach Sejmu Krajowego galicyjskiego 1907–1914, Kraków 2013.
232.Morawski W., Banki komercyjne na wschodnich ziemiach II Rzeczypospolitej, „Acta Archeologica Lodziensia” 2015, nr 61.
233.Morawski W., Bankowość prywatna w II Rzeczypospolitej, Warszawa 1996.
234.Morawski W., Słownik historyczny bankowości polskiej do 1939 r., Warszawa 1998.
235.Mroczka L., Spór o Galicję Wschodnią 1914–1923, Kraków 1998.
236.Myśliński J., Prasa wydawana przez Ligę Narodową w Krakowie przed 1905 rokiem (Zarys informacyjno-bibliograficzny), „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego” 1963, nr 2.
237.Nicieja S.S., Cmentarz Łyczakowski, Wrocław 1988.
238.Nowicki R., Druki ulotne i okolicznościowe Zakładów Graficznych Instytutu Wydawniczego „Biblioteka Polska” w zbiorach Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Bydgoszczy. Przyczynek do dziejów wydawnictwa, „Biblioteka” 2012, nr 161.
239.Okołowicz J., Wychodźtwo i osadnictwo polskie przed wojną światową, Warszawa 1920.
240.Pająk J.Z., Od autonomii do niepodległości. Kształtowanie się postaw politycznych i narodowych społeczeństwa Galicji w warunkach Wielkiej Wojny 1914–1918, Kielce 2012.
241.Parlament Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1927, oprac. W. Dzwonkowski, H. Mościcki, Warszawa 1928.
242.Pastuszka S., Karol Lewakowski: poglądy i działalność społeczno-polityczna, Warszawa 1980.
243.Piechowski A., Wkład spółdzielczości w odzyskanie niepodległości, w: Spółdzielczość w budowie społeczeństwa obywatelskiego. Historia i współczesność, red. T. Skoczek, Warszawa 2013.
244.Posłowie i senatorowie Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1939. Słownik biograficzny, t. I, oprac. M. Smogorzewska, A.K. Kunert, Warszawa 1998.
245.Potoczny J., Początki działalności kulturalno-oświatowej Towarzystwa Szkoły Ludowej we Lwowie (1892–1914), „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie” 1994, z. 174.
246.Potoczny J., Udział Towarzystwa Szkoły Ludowej w upowszechnianiu czytelnictwa i popularyzacji wiedzy wśród ludu galicyjskiego doby autonomicznej, „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Pedagogika” 2014, nr 23.
247.Przeniosło M., Członkowie Tymczasowego Komitetu Rządzącego we Lwowie (1918- 1919), w: Znani i nieznani przedwojennego Lwowa. Studia i materiały, red. M. Przeniosło, L. Michalska-Bracha, Kielce 2007.
248.Przeniosło M., Polska Komisja Likwidacyjna 1918–1919, Kielce 2010.
249.Redzik A., Złoty róg usłyszały najpierw dzieci, „Kurier Galicyjski” 18 XII 2018– 17 I 2019, nr 23–24.
250.Reizes-Dzieduszycki J., Książka i biblioteka w działalności towarzystw naukowych młodzieży akademickiej we Lwowie w okresie autonomii galicyjskiej, Katowice 2005.
251.Rędziński K., Akademickie Koło Towarzystwa Szkoły Ludowej we Lwowie (1898– 1914), „Pedagogika” 2017, nr 1.
252.Rędziński K., Aktywność kulturalno-oświatowa Stowarzyszenia Katolickiej Młodzieży Rękodzielniczej „Skała” we Lwowie (1856–1914), „Kultura – Przemiany – Edukacja” 2020, t. VIII.
253.Rędziński K., Działalność koła im. Bernarda Goldmana Towarzystwa Szkoły Ludowej we Lwowie (1905–1914), „Kultura – Przemiany – Edukacja” 2017, t. V.
254.Rędziński K., Działalność Towarzystwa Oświaty Ludowej we Lwowie (1881–1914), „Kultura – Przemiany – Edukacja” 2018, t. VI.
255.Rędziński K., Towarzystwo Uniwersytetu Ludowego im. A. Mickiewicza we Lwowie (1898–1914), „Kultura – Przemiany – Edukacja” 2019, t. VII.
256.Roman W.K., Aby pamięć nie zginęła. Polskie Archiwum Wojenne (1915–1921), „Archeion” 2019, t. CXX.
257.Rudnicki S., Żydzi w parlamencie II Rzeczypospolitej, Warszawa 2015.
258.Rzepeccy T. i W., Sejm i Senat 1922–1927. Podręcznik dla wyborców, zawierający wyniki wyborów w powiatach, okręgach, województwach, podobizny senatorów i posłów sejmowych oraz mapy poglądowe, Poznań 1923.
259.Rzepecki T., Sejm Rzeczypospolitej Polskiej 1919 roku, Poznań 1920.
260.Semczyszyn M., Galicyjskie wybory. Działalność Centralnego Komitetu Wyborczego w Galicji Wschodniej w latach 1867–1906, Warszawa 2014.
261.Semczyszyn M., Wybory w kurii miejskiej we Lwowie 1861–1914 jako pretekst dla ukazania społeczno-politycznego potencjału miasta, „Historia Slavorum Occidentis” 2014, nr 1 (4).
262.Seyda M., Polska na przełomie dziejów. Fakty i dokumenty, t. II, Poznań–Warszawa 1931.
263.Sierzęga P., W trosce o pamięć wieszcza. Lwów w obchodach sprowadzenia zwłok Adama Mickiewicza do Krakowa – 4 lipca 1890, „Galicja. Studia i Materiały” 2021, nr 7.
264.Sikora W., Towarzystwo Szkoły Ludowej w Krakowie w latach 1891–1928. Krótki rys działalności, Kraków 1929.
265.Słownik biograficzny polskiego obozu narodowego, red. K. Kawęcki, t. 1, Warszawa 2020.
266.Słownik pseudonimów pisarzy polskich, t. IV Nazwiska, Wrocław 1996.
267.Sobczak M., Narodowa Demokracja wobec kwestii żydowskiej na ziemiach polskich przed I wojną światową, Wrocław 2007.
268.Sroka Ł.T., Rada Miejska we Lwowie w okresie autonomii galicyjskiej 1870–1914. Studium o elicie władzy, Kraków 2012.
269.Stępniak H., Ludność polska w Wolnym Mieście Gdańsku (1920–1929), Gdańsk 1991.
270.Stępowski M., Co się stało z Darem Grunwaldzkim, Kraków 1912.
271.Stępowski M., Towarzystwo Szkoły Ludowej: jak powstało, co zrobiło i do czego dąży (1891–1911). W 20-tą rocznicę powstania Towarzystwa, Kraków 1911.
272.Suchmiel J., Idea i organizacja galicyjskiej akcji „Dzieci na wieś”, „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Pedagogika” 2013, t. XXII.
273.Suleja W., Orientacja austro-polska w latach I wojny światowej (do aktu 5 listopada 1916 roku), Wrocław 1992.
274.Szocki J., Prasa w księgozbiorach domowych Lwowa i innych miejscowości Galicji Wschodniej okresu zaborów, „Rocznik Historii Prasy Polskiej” 2009, t. XII, nr 1.
275.Śladkowski W., Liga Polska – reminiscencje wydarzeń sprzed 120 lat, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F, Historia” 2006, vol. XI. Świeboda J., Szkolnictwo handlowe w Galicji, „Analecta” 2010, z. 1–2.
276.Tomczyk R., Od namiestnika do wojewody. Likwidacja zaborczego systemu prawno -administracyjnego w Galicji w okresie budowy II Rzeczypospolitej (1918–1921). Wybrane zagadnienia, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego. Seria Prawnicza. Prawo” 2010, nr 64.
277.Towarzystwo Szkoły Ludowej 1891–1928. Krótki zarys działalności, Kraków 1929.
278.Towarzystwo Szkoły Ludowej. Jak powstało, co zrobiło i do czego dąży (1891–1911). W 20-tą rocznicę Towarzystwa napisał dr Marian Starzewski, Kraków 1911.
279.Tusiński P., Sądy honorowe i marszałkowskie w Sejmie i w Senacie II Rzeczypospolitej, „Przegląd Sejmowy” 2002, nr 5.
280.Wątor A., Chrześcijańsko-narodowi. Z dziejów nurtu politycznego do 1928 roku, Szczecin 1999.
281.Wątor A., Ernest Konrad Adam (1868–1926), w: Słownik biograficzny polskiego obozu narodowego, red. K. Kawęcki, t. 1, Warszawa 2020.
282.Wątor A., Galicyjska Rada Narodowa w latach 1907–1914. Z dziejów instytucji obywatelskiej, Szczecin 2000.
283.Wątor A., Konferencja polityczna w Pieniakach 1912 r., „Kwartalnik Historyczny” 1992, nr 4.
284.Wątor A., Narodowa Demokracja w Galicji do 1918 roku, Szczecin 2002.
285.Wątor A., Słownik działaczy Narodowej Demokracji w Galicji, Szczecin 2008.
286.Wojdyło W., Stanisław Grabski (1871–1949). Biografia polityczna, Toruń 2003.
287.Wolsza T., Narodowa Demokracja wobec chłopów w latach 1887–1914. Programy, polityka, działalność, Warszawa 1992.
288.Wolsza T., Stowarzyszenie „Łączność” 1888–1893. U źródeł Ligi Narodowej, „Dzieje Najnowsze” 1987, nr 2.
289.Woś P., Galicyjski ruch ludowy w początkowym okresie działalności Stronnictwa Ludowego, „Galicja. Studia i Materiały” 2020, nr 6.
290.Wrzosek M., Prześladowanie Tadeusza Cieńskiego przez austriacką policję podczas pierwszej wojny światowej, „Niepodległość i Pamięć” 1999, nr 14.
291.Zięba A.J., Pieniądze emigrantów. Polski Bank Emigracyjny 1921–1924: idea, ludzie, losy, w: Polacy i świat, kultura i zmiana. Studia historyczne i antropologiczne ofiarowane profesor Halinie Florkowskiej-Francic, oprac. J. Lencznarowicz, J. Pezda, A.J. Zięba, Kraków 2016.
292.Zieliński J., Tajna prasa Ligi Narodowej w czasie pierwszej wojny światowej, „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego” 1973, z. 2.
293.Zwiercan-Witkowska A., Towarzystwo Szkoły Ludowej w latach 1891–1939, „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej” 2003, R. LIII.
294.Żmichrowska M.J., Jan Kornecki (1884–1967). Działalność oświatowa społeczna polityczna, Warszawa 1996.
295.Żmichrowska M.J., Towarzystwo Szkoły Ludowej (1891–1939), Olsztyn 1992.