Analiza i Egzystencja


ISSN: 1734-9923     eISSN: 2300-7621    OAI    DOI: 10.18276/aie.2022.59-05
CC BY-SA   Open Access   DOAJ  ERIH PLUS  DOAJ

Lista wydań / 59 (2022)
Człowiek dwubiegunowy. Marcuse, akrazja i psychopatologia populizmu

Autorzy: Bartosz Kuźniarz ORCID
Uniwersytet w Białymstoku
Słowa kluczowe: Herbert Marcuse akrazja akratyk populizm kapitalizm kognitywny refleksyjność
Data publikacji całości:2022
Liczba stron:19 (97-115)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstrakt

W 1964 roku Herbert Marcuse postawił słynną tezę o jednowymiarowości współczesnego człowieka. Stanowi ona jedną z jego najważniejszych koncepcji teoretycznych, a także rozwinięcie tezy postawionej przez Marcusego już w 1937 roku w eseju O afirmatywnym charakterze kultury. Celem mojego artykułu jest krytyczna rewizja tej koncepcji. Z jednej strony kapitalizm kognitywny wzmocnił mechanizmy kontroli zachowań konsumenckich. Z drugiej strony społeczeństwo ponowoczesne jest jednak refleksyjne: produkcja wiedzy i samowiedzy ma w nim charakter systemowy. Połączenie tych dwóch procesów prowadzi – jak twierdzę – do wytworzenia raczej dwubiegunowej niż jednowymiarowej jednostki oraz kultury. Represywna desublimacja idzie dziś w parze z refleksyjnością. W rezultacie, podmiot ponowoczesny to akratyk – człowiek systematycznie postępujący wbrew własnej woli. W drugiej części tekstu dowodzę, że dwubiegunowa struktura ponowoczesnego podmiotu tworzy warunki sprzyjające rozwojowi współczesnego populizmu.
Pobierz plik

Plik artykułu

Bibliografia

1.Adorno, T.W. (2010). Osobowość autorytarna. Tłum. M. Pańków. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
2.Ainslie, G. (2015). The Cardinal Anomalies that Led to Behavioral Economics: Cognitive or Motivational? Managerial and Decision Economics, 37, 1–273.
3.Arystoteles. (2008). Etyka nikomachejska. Tłum. D. Gromska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
4.Berlin, I. (1999). The Roots of Romanticism. Princeton, NJ: Princeton University Press.
5.Berman, M. (2006). Wszystko, co stałe, rozpływa się w powietrzu. Tłum. M. Szuster. Kraków: Universitas.
6.Boltanski, L., Chiapello, È. (2007). Preface to the English Edition. W: L. Boltanski, È. Chiapello, The New Spirit of Capitalism. Tłum. G. Elliott (s. ix–xxvii). London-New York: Verso.
7.Boutang, Y.M. (2011). Cognitive Capitalism. Tłum. E. Emery. Cambridge: Polity Press.
8.Dawson, M., Foster, J.B. (1996). Virtual Capitalism: The Political Economy of the Information Highway. Monthly Review, 48, 3, 40–58.
9.Duhigg, C. (2013). Siła nawyku. Dlaczego robimy to, co robimy i jak można to zmienić w życiu i biznesie. Tłum. M. Guzowska, Warszawa: PWN.
10.Fisher, M. (2020). Postcapitalist Desire. The Final Lectures. London: Repeater.
11.Fromm, E. (1984). The Working Class in Weimar Germany: A Psychological and Sociological Study. Tłum. B. Weinberger. Warwickshire: Berg Publishers.
12.Fromm, E. (1993). Ucieczka od wolności. Tłum. O. i A. Ziemilscy. Warszawa: Czytelnik.
13.Giddens, A. (2002). Nowoczesność i tożsamość. „Ja” i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności. Tłum. A. Szulżycka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
14.Gurtowski, M. (2015). Wizja natury ludzkiej w filozofii oświecenia, neronauce i teorii socjologicznej. W: A. Zybertowicz, M. Gurtowski, K. Tamborska, M. Trawiński, J. Waszewski (red.), Samobójstwo oświecenia? Jak neuronauka i technologie pustoszą ludzki świat (s. 105–189). Kraków: Wydawnictwo Kasper.
15.Habermas, J. (2005). Filozoficzny dyskurs nowoczesności. Tłum. M. Łukasiewicz. Kraków: Universitas.
16.Hogg, M.A., Gøtzsche-Astrup, O. (2021). Self-Uncertainty and Populism. Why We Endorse Populist Ideologies, Identify With Populist Groups, and Support Populists. W: J.P. Forgas, W.D. Crano, K. Fiedler (red.), The Psychology of Populism. The Tribal Challenge to Liberal Democracy (s. 197–218). New York--Lonon: Routledge.
17.Ignatow, G. (2012). Information Capitalism. W: G. Ritzer (red.), The Blackwell Encyclopedia of Globalization. London: Blackwell.
18.Kosinski, M., Stillwell, D., Graepel, T. (2013). Private traits and attributes are predictable from digital records of human behavior. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 110, 15, 1036–1040.
19.Kruglanski, A.W., Molinario, E., Sensales, G. (2021). Why Populism Attracts. On the Allure of Certainty and Dignity. W: J.P. Forgas, W.D. Crano, K. Fiedler (red.), The Psychology of Populism. The Tribal Challenge to Liberal Democracy (s. 158–173). New York-Lonon: Routledge.
20.Mann, T. (2011). Poglądy człowieka antypolitycznego. Mieszczańskość. Tłum. E. Rzanna. Kronos, 2, 82–94.
21.Marcuse, H. (1969). An Essay on Liberation. Boston: Beacon Press.
22.Marcuse, H. (1968). Über den Affirmativen Charakter der Kultur. W: H. Marcuse, Kultur und Gesellschaft 1 (s. 75–137). Frankfurt: Suhrkamp.
23.Marcuse, H. (1991). Człowiek jednowymiarowy. Badania nad ideologia rozwiniętego społeczeństwa przemysłowego. Tłum. W. Gromczyński. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
24.Sloterdijk, P. (2008). Krytyka cynicznego rozumu. Tłum. P. Dehnel. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
25.Smil, V. (2015). Moore’s Curse. North American, Apr, 26.
26.Smil, V. (2019). Growth. From Microorganisms to Megacities. Cambridge: MIT Press.
27.Taibbi, M. (2022). Marcuse-Anon: Cult of the Pseudo-Intellectual. Pobrano z: https://taibbi.substack.com/p/marcuse-anon-cult-of-the-pseudo-intellectual-1d3?utm_source=url (22.02.2022).
28.Urbinati, N. (2019). Me the People. How Populism Transforms Democracy. Cambridge, MA: Harvard University Press.
29.Walsh, M. (2020). Algorytmiczny lider. Jak być inteligentnym, gdy maszyny są inteligentniejsze od nas. Tłum. M. Romanek. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
30.Watson, M. (2022). The Memeing of Mark Fisher. How the Frankfurt School Foresaw Capitalist Realism and What To Do About It. Winchester: Zero Books.
31.Zuboff, S. (2020). Wiek kapitalizmu inwigilacji. Walka o przyszłość ludzkości na nowej granicy władzy. Tłum. A. Unterschuetz. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.