Potencjał jednostek samorządu terytorialnego w gospodarce postcovidowej


ISBN: 978-83-7972-760-5    ISBN (online): 978-83-7972-761-2    ISSN: 0860-2751    OAI    DOI: 10.18276/978-83-7972-761-2
CC BY-SA   Open Access 

Issue archive / T. (MCCCXCIII) 1319

Year:2024
Field:Field of Social Sciences
Discipline:economics and finance
Authors: Beata Zofia Filipiak ORCID
Uniwersytet Szczeciński

Dorota Wyszkowska ORCID
Uniwersytet w Białymstoku

Marek Dylewski ORCID
Uniwersytet WSB Merito Poznań

Jacek Sierak ORCID
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Information

Electronic version of the publication available under CC BY-SA 4.0 license after 12 months from the date of release: September 2024

Abstract

The potential of local government units in the post-covid economy

There is a discussion in the literature on the subject of the multidimensional impact of various factors on the financial situation of local government units (LGUs). Taking into account the fact that the financial situation of local government units significantly affects their development opportunities, implies the quality of tasks performed, and is also a factor stimulating the quality of life of residents, there is a need to discuss various aspects of the potential of local government units.

The aim of this study is to organize existing views on socio-economic problems, pandemic and environmental challenges that have significantly influenced changes in the potential of local government units. Moreover, the authors’ aim is to provide methodological support in the approach to measuring potential, especially financial and investment potential. Therefore, theoretical issues are illustrated based on practical examples.

The first chapter included a discussion and systematization of views on the concept of potential, its evolution, and a position on terminological boundaries and its components. The second chapter discussed methods of approaching the measurement of the potential of local government units in its various aspects. The third chapter was devoted to the operating surplus, which is permanently treated in local government units as an important parameter used in the assessment of the ability to absorb debt in formal terms, but also as an element of the assessment of financial potential as the ability to generate free funds. The fourth chapter demonstrates the role of EU revenues in financing current and investment tasks and indicates the directions of allocation of these funds.

A new area covered in the monograph is the definition of a new risk area that influences the development of the potential of local government units, which is ESG risk. The monograph is of a methodological and discussion nature, organizing the considerations, but also presenting the practical use of the proposed methodology for measuring various types of potential, taking into account ESG risk.

Bibliography

1.Bąk A., Statystyczne metody doboru zmiennych w porządkowaniu liniowym, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu. Taksonomia” 2017, nr 468, s. 29–37.
2.Barro S., Macroeconomic versus RTS Measures of Fiscal Capacity: Theoretical Foundations and Implications for Canada, Working Paper 2002, No. 7, Institute of Intergovernmental Relations Queen’s University, Kingston Canada 2002.
3.Bartnicki M., Korekty planów sprzedażowych w banku komercyjnym na podstawie wskaźników wyznaczających lokalny potencjał gospodarczy, „Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej. Organizacja i Zarządzanie” 2011, nr 57, s. 29–38.
4.Brigham E.F., Houston J.F., Fundamentals of Financial Management, Harcourt College Publishers, Fort Worth 2001.
5.Buchanan J., Finanse publiczne w warunkach demokracji, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997.
6.Chervin S., Fiscal Effort, Fiscal Capacity, and Fiscal Need: Separate Concepts, Separate Problems, „Fiscal Flexibility” 2007, nr 3.
7.Cyburt A., Gałecka A., Rola nadwyżki operacyjnej w budowaniu stabilności finansowej i potencjału inwestycyjnego jednostek samorządu terytorialnego, „Polityki Europejskie, Finanse i Marketing” 2020, nr 23 (72), s. 17–32.
8.Czarny A., Założenia i realizacja samodzielności dochodowej wybranych jednostek samorządu terytorialnego, „Folia Pomeranae Universitatis Technologiae Stetinensis, Oeconomica” 2016, nr 84 (3), s. 41–52.
9.Czempas J., Kilka uwag do mierzenia skłonności do inwestowania w jednostkach samorządu terytorialnego, „Studia Ekonomiczne” 2014, nr 177, s. 53–66.
10.Directive (EU) 2022/2464 of the European Parliament and of the Council of 14 December 2022 amending Regulation (EU) No 537/2014, Directive 2004/109/EC, Directive 2006/43/EC and Directive 2013/34/EU, as regards corporate sustainability reporting (Text with EEA relevance); PE/35/2022/REV/1, Document 32022L2464, OJ L 322, 16.12.2022, ELI: http://data.europa.eu/eli/dir/2022/2464/oj.
11.Dmitruk J., Gawiniecki J., Metody wielowymiarowej analizy porównawczej – budowa i zastosowanie, „Biuletyn WAT” 2017, nr 66 (4), s. 103–119.
12.Domański R., Gospodarka przestrzenna. Podstawy teoretyczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006.
13.Dylewski M., Filipiak B., Gorzałczyńska-Koczkodaj M., Metody analityczne w działalności jednostek podsektora samorządowego, Difin, Warszawa 2010.
14.Dylewski M., Nadwyżka operacyjna a decyzje finansowe jednostek samorządu terytorialnego, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Sectio H – Oeconomia” 2017, nr 51 (6), s. 75–84.
15.Dylewski M., Potencjał finansowy jednostek samorządu terytorialnego u progu nowej perspektywy finansowej, „Finanse Komunalne” 2015, nr 1–2, s. 22–23.
16.Dylewski M., Problemy wykorzystania WPF w zarządzaniu finansami jednostki samorządu terytorialnego, „Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach” 2016, nr 273, s. 49–61.
17.Dylewski M., Przegląd metod oceny sytuacji finansowej JST, w: Metodyka kompleksowej oceny gospodarki finansowej jednostki samorządu terytorialnego, red. B. Filipiak, Difin, Warszawa 2009.
18.Dziemianowicz R., Kargol-Wasiluk A., Bołtromiuk A., Samodzielność finansowa gmin w Polsce w kontekście koncepcji good governance, „Optimum. Studia Ekonomiczne” 2018, nr 4 (94), s. 204–219.
19.EBA report on management and supervision of ESG risks for credit institutions and investment firms, European Banking Authority, Paris 2021, EBA/REP/2021/18.
20.Ekonomika i zarządzanie miastem, red. R. Brol, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław 2004.
21.Filipiak B.Z., Dylematy pomiaru potencjału finansowego jednostek samorządu terytorialnego – dobór czynników i ich pomiar, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu” 2016, nr 451, s. 75–88.
22.Filipiak B.Z., Finanse samorządowe. Nowe wyzwania bieżące i perspektywiczne, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2011.
23.Filipiak B.Z., Franek S., Adamczyk A., Kordela D., Finanse wobec wyzwań gospodarki kryzysu, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2023.
24.Filipiak B.Z., Podatkowe czynniki kształtujące potencjał finansowy jednostek samorządu terytorialnego, „Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia” 2016, nr 1 (79), s. 643–653.
25.Filipiak B.Z., Strategie finansowe jednostek samorządu terytorialnego, PWE, Warszawa 2008.
26.Filipiak B.Z., Tarczyńska-Łuniewska M, Socio-economic potential of regions – theory and practice, „Folia Oeconomica Stetinensia” 2020, nr 20 (1), s. 95–116.
27.Filipiak B.Z., Tarczyńska-Łuniewska M., Potencjał jednostki samorządu terytorialnego – próba systematyzacji pojęciowej i metodycznej, „Finanse Komunalne” 2016, nr 1–2, s. 13–25.
28.Fisher R.C., State and Local Public Finance, Routledge, Oxon 2016.
29.Galiński P., Taksonomiczna ocena zdolności gmin do finansowania działalności inwestycyjnej, „Finanse Komunalne” 2014, nr 6, s. 26–37.
30.Grabiński T., Wydymus S., Zeliaś A., Metody taksonomii numerycznej w modelowaniu zjawisk społeczno-gospodarczych, Wydawnictwo Naukowe PWN, War- szawa 1989.
31.Gubernat-Ulatowski E., Potencjał finansowy i inwestycyjny a aktywność inwestycyjna jednostek samorządu terytorialnego, „Studia Ekonomiczne Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach” 2016, nr 294, s. 47–58.
32.Hrytsai L., Pozytywny i negatywny wpływ pandemii COVID-19 na środowisko naturalne na świecie, „Państwo i Społeczeństwo” 2021, nr 2, s. 69–89.
33.https://audytel.pl/analiza-sladu-weglowego-analiza-lca/ (24.03.2023).
34.Hwang C L., Yoon K., Multiple Attribute Decision Making. Methods and Applications, A State-of-the-Art survey, Springer-Verlag, 1981.
35.Hydzik P., Zastosowanie metod taksonomicznych do oceny poziomu rozwoju społeczno-- ekonomicznego powiatów województwa podkarpackiego, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego. Ekonomia i Nauki Humanistyczne” 2012, nr 19 (2), s. 17–32.
36.Jiang Z., Lustig H., Van Nieuwerburgh S. and Xiaolan M.Z., Measuring U.S. Fiscal Capacity using Discounted Cash Flow Analysis, „Working Paper National Bureau of Economic Research”, No. 29902, 2022.
37.Kaczor T., Tomalak M., Potencjał inwestycyjny jednostek samorządu terytorialnego, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Warszawa 2000.
38.Kańduła S., Ograniczenia samodzielności wydatkowej samorządu gminnego w Polsce, „Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu” 2001, nr 899, t. 1, s. 122–131.
39.Kańduła S., Przybylska J., Financial instruments used by Polish municipalities in response to the first wave of COVID-19, „Public Organization Review” 2021, nr 21, s. 665–686.
40.Kata R., Ryzyko finansowe w kontekście zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego w Polsce, „Optimum” 2015, nr 4 (76), s. 54–71.
41.Krzemińska A., Znaczenie nadwyżki operacyjnej w budżecie gmin i miast na prawach powiatu na przykładzie województwa wielkopolskiego i lubelskiego, „Optimum. Studia Ekonomiczne” 2019, nr 2 (92), s. 61–73.
42.Kunasz M., Przykład zastosowania metod WAP do analizy procesów gospodarowania zasobami ludzkimi w przedsiębiorstwie, w: Kapitał ludzki oparty na wiedzy, Katedra Mikroekonomii Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2006.
43.Ladd H.F., Yinger J., America’s Ailing Cities Fiscal Health and the Design of Urban Policy, Johns Hopkins University Press, Baltimore 1989.
44.Łękawa Z., Potencjał inwestycyjny gmin województwa dolnośląskiego, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Sectio H – Oeconomia” 2013, nr 47 (3), s. 357–365.
45.Lubińska T., Franek S., Będzieszak M., Potencjał dochodowy samorządu w Polsce na tle zmian ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, Difin, Warszawa 2007.
46.Łukomska-Szarek J., Finansowanie działalności rozwojowej samorządów terytorialnych, „Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej. Organizacja i Zarządzanie” 2011, nr 59, s. 75–86.
47.Łukomska-Szarek J., Operacyjna i całkowita zdolność do rozwoju samorządów terytorialnych państw Grupy Wyszehradzkiej, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu” 2014, nr 326, s. 147–151.
48.Łuniewska M., Tarczyński W., Metody wielowymiarowej analizy porównawczej na rynku kapitałowym, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006.
49.Mackiewicz M., Malinowska-Misiąg E., Misiąg W., Tomalak M., Ramy finansowe strategii rozwoju województw na lata 2007–2014, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2006.
50.Mackiewicz M., Misiąg W., Tomalak M., Analiza i prognoza dochodów i wydatków publicznych Polski wschodniej, w: Ekspertyzy wykonane na zamówienie Ministerstwa Rozwoju Regionalnego na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Społeczno- -Gospodarczego Polski Wschodniej do roku 2020, t. 1, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa, 2007.
51.Majer-Gębska K., ESG jako pozafinansowe wskaźniki rozwoju przedsiębiorstwa, 2023, https://www.parp.gov.pl/component/content/article/83961:esg-jako-pozafinansowe- wskazniki-rozwoju-przedsiebiorstwa (24.03.2023).
52.Malinowska-Misiąg E., Diverse Aspects of Local Fiscal Capacity – Case Study of Poland, „Polityki Europejskie, Finanse i Marketing” 2020, nr 23 (72), s. 113–122.
53.Malinowska-Misiąg E., Finanse jednostek samorządu terytorialnego w Polsce w pierwszym roku pandemii, „Optimum” 2022, nr 1 (107), s. 48–63.
54.Malinowska-Misiąg E., Potencjał dochodowy jednostek samorządu terytorialnego w Polsce, Oficyna Wydawnicza Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, War- szawa 2019.
55.Markowska-Bzducha E., Potencjał inwestycyjny jednostek samorządu terytorialnego w Polsce, w: Współczesne problemy finansów i gospodarki jednostek samorządu terytorialnego, red. S. Kańduła, Akademia Ekonomiczna, Poznań 2008.
56.Markowska-Bzducha E., Własny potencjał inwestycyjny samorządowych województw wobec procesów rozwojowych, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 620. Ekonomiczne Problemy Usług nr 61”, s. 225–236.
57.Martinez-Vazquez J., Fiscal Capacity: An Overview of Concepts and Measurement Issues and Their Applicability in the Russian Federation, International Studies Program, Working Paper, No. 97-3, 1997.
58.Mastalerz-Kodzis A., Quantitative Analysis of the Economic Potential on the Example of the Upper Silesian Metropolis, „Zeszyty Naukowe. Organizacja i Zarządzanie” 2021, nr 150, s. 131–140.
59.Metodyka kompleksowej oceny gospodarki finansowej jednostki samorządu terytorialnego, red. B. Filipiak, Difin, Warszawa 2009.
60.Miemiec W., Sawicka K., Miemiec M., Prawo finansów publicznych sektora samorządowego, Wolters Kluwer, Warszawa 2013.
61.Mikesell, J.L., Fiscal Administration. Analysis and Applications for the Public Sector, Thomson Wadsworth 2007.
62.Ministerstwo Finansów, Wskaźniki do oceny sytuacji finansowej jednostek samorządu terytorialnego w latach 2019–2021, Warszawa 2022.
63.Miszczuk M., Czynniki różnicujące potencjał finansowy gmin – próba typologii na przykładzie województwa lubelskiego, w: Gospodarka lokalna i regionalna w teorii i praktyce, red. R. Brol, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego, Wrocław 2004.
64.Morgan D.F., Robinson K.S., Strachota D., Hough J.S., Budget for Local Governments and Communities, Routledge, Oxon 2015.
65.Müller-Frączek I., Pietrzak M.B., Analiza porównawcza rozwoju ekonomicznego województwa kujawsko-pomorskiego w latach 2003 i 2007 z wykorzystaniem narzędzi statystyki przestrzennej, „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Ekonomia” 2009, nr 40, s. 87–100.
66.Ocena potencjału finansowego jednostek samorządu terytorialnego województwa pomorskiego do realizacji projektów w ramach RPO Województwa Pomorskiego 2014–2020. Raport 2, red. W. Misiąg, Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania, Rzeszów 2012.
67.Opałło M., Mierniki rozwoju regionów, „Wiadomości Statystyczne” 1997, nr 3.
68.Otczyk G., Felis P., Problemy efektywnego zarządzania długiem samorządowym, „Studia BAS” 2021, nr 4 (68), s. 171–194.
69.Owsiak S., Finanse publiczne. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005.
70.Pandemia przyspieszyła realizację celów środowiskowych w firmie, Forsal.pl, 17 września 2021, https://forsal.pl/biznes/bankowosc/artykuly/8248061,esg-pandemia-koronawirus- banki-firmy.html (24.03.2023).
71.Pociecha J., Podolec B., Sokołowski A., Zając K., Metody taksonomiczne w badaniach społeczno-ekonomicznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 1988.
72.Poniatowicz M., Transfer ryzyka jako instrument zarządzania ryzykiem w jednostkach samorządu terytorialnego, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Ekonomiczne Problemy Usług” 2010, nr 620 (61), s. 325–337.
73.Postuła M., Ocena sprawności działania państwa w odniesieniu do skali wydatków publicznych, „Management and Business Administration. Central Europe” 2013, nr 21 (2), s. 82–94.
74.Potencjał ekonomiczny miast w województwie lubelskim w latach 2000–2010, Urząd Statystyczny w Lublinie, Lublin 2011.
75.Potencjał ekonomiczny miast w województwie lubelskim w latach 2011–2018, Urząd Statystyczny w Lublinie, Lublin 2020.
76.Proposal for a DIRECTIVE OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL on Corporate Sustainability Due Diligence and amending Directive (EU) 2019/1937, COM/2022/71 final, COM/2022/71 final, https://eur-lex.europa.eu/ legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A52022PC0071.
77.Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 28 grudnia 2011 r. w sprawie szczegółowego sposobu klasyfikacji tytułów dłużnych zaliczanych do państwowego długu publicznego. Dz.U. nr 298, poz. 1767.
78.Satoła Ł., Finansowe uwarunkowania realizacji inwestycji komunalnych, „Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu” 2015, nr 15 (1), s. 213–216.
79.Schick A., The Federal Budget. Politics, Policy, Process, Brookings Institution Press, Washington, DC 2007.
80.Shah A., Fiscal Need Equalization: Is it Worth Doing? Lesson from International Practices, Working Paper Draft, World Bank, 2007.
81.Sierak J., Komunalna luka infrastrukturalna a możliwości budżetowe gmin w jej ograniczaniu, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2019.
82.Sierpińska M., Jachna T., Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004.
83.Skorwider J., Garbowski M., Zmiany w potencjale inwestycyjnym gmin wiejskich i miejsko- -wiejskich w Polsce, „Studia Obszarów Wiejskich” 2012, nr 29, s. 231–246.
84.Skowron S., Rola kapitału rodzimego i obcego w stymulowaniu rozwoju jednostek lokalnych w województwie lubelskim, „Zeszyty Naukowe Politechniki Rzeszowskiej. Ekonomia i Nauki Humanistyczne” 2012, nr 286/19 (3), s. 77–87.
85.Stańczyk A., Syntetyczna analiza potencjału rozwojowego województwa. Aspekt terytorialny potencjałów endogenicznych województwa kujawsko-pomorskiego, Kujawsko-- Pomorskie Biuro Planowania Przestrzennego i Regionalnego we Włocławku – Oddział w Bydgoszczy, za: http://www.radziejow.pl/plik,7726,potencjaly-endogeniczne- wojewodztwa-kujawsko-pomorskiego-konferencja-przysiek-ppt.ppt; (21.07.2015).
86.Stręciwilk M., Dysponowanie odpowiednim potencjałem technicznym warunkiem ubiegania się o zamówienie publiczne, „Prawo Zamówień Publicznych” 2013, nr 1, s. 41–52.
87.Surówka K., Samodzielność finansowa samorządu terytorialnego w Polsce, PWE, Warszawa 2013.
88.Sustainable Finance Disclosure Regulation, Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1219/2088.
89.Świadek A., Tomaszewski M., Endogeniczny Potencjał rozwoju innowacji na poziomie regionalnym na przykładzie województwa świętokrzyskiego, „Studia i Materiały Oeconomicae” 2013, nr 1, s. 11–24.
90.Swianiewicz P., Progospodarcza polityka infrastrukturalna gmin, w: Gospodarka lokalna i regionalna w teorii i praktyce, red. R. Brol, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im Oskara Langego, Wrocław 2004.
91.Szpak M., Etap 7. Określenie bezpiecznego dla miasta poziomu zadłużenia, w: Wieloletnie planowanie finansowe: ocena zdolności kredytowej w gminie, najtańszy pieniądz we właściwym czasie, red. K.S. Cichocki, MUNICIPIUM, Warszawa 2001.
92.The Advisory Commission on Intergovernmental Relations, Measuring the Fiscal Capacity and Effort of State and Land Areas, Report M-58, Washington, DC 1971.
93.Thlon M., Charakterystyka i klasyfikacja ryzyka w działalności gospodarczej, „Zeszyty Naukowe UE w Krakowie” 2013, nr 902, s. 17–36.
94.Ustawa z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, Dz.U. 2010 nr 80 poz. 526 ze zm.
95.Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych. Dz.U. 2009 nr 157 poz. 1240, ze zm.
96.Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości. Dz.U. 1994 nr 121 poz. 591, ze zm.
97.Walasik A., Wrażliwość dochodów jednostek samorządu terytorialnego na wahania cyklu koniunkturalnego, „Kwartalnik Kolegium Ekonomiczno-Społecznego. Studia i Prace” 2015, nr 4 (3), 145–156.
98.Wiśniewski M., Ocena zdolności kredytowej gminy, Difin, Warszawa 2011.
99.Wójtowicz K., Identyfikacja i pomiar zjawiska stresu fiskalnego w jednostkach samorządu terytorialnego (JST) na przykładzie doświadczeń wybranych miast na prawach powiatu w Polsce w latach 2009–2011, „Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach” 2014, nr 186 (14), s. 101–110.
100.Wosiek M., Regionalne zróżnicowanie sytuacji finansowej gmin w warunkach dysproporcji rozwojowych w Polsce, „Zeszyt Naukowy Uniwersytetu Rzeszowskiego” 2013, nr 34, s. 144–158.
101.Wyszkowska D., Samodzielność finansowa jako determinanta potencjału inwestycyjnego jednostek samorządu terytorialnego. Studium empiryczne gmin w Polsce, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2018.
102.Wyszkowska D., Zróżnicowanie regionalne potencjału inwestycyjnego jednostek samorządu terytorialnego, „Wiadomości Statystyczne” 2019, nr 64 (4), s. 68–84.
103.Zarządzanie ryzykiem, red. K. Jajuga, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.
104.Zawora J., Ocena możliwości finansowania działalności rozwojowej gmin województwa podkarpackiego na tle kraju, „Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy” 2014, nr 39 (3), s. 436–440.
105.Zioło M., Filipiak B. Z., Tundys B., Sustainability in Bank and Corporate Business Models.The Link between ESG Risk Assessment and Corporate Sustainability, Palgrave, Macmillan. London 2021, https://doi.org/10.1007/978-3-030-72098-8.
106.Zioło M., Filipiak B.Z., Wójtowicz K., Ryzyko ESG w samorządzie terytorialnym, PWE, Warszawa 2024.