Studia Językoznawcze

synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny


ISSN: 1730-4180     eISSN: 2353-3161    OAI    DOI: 10.18276/sj.2020.19-04
CC BY-SA   Open Access   CEEOL  ERIH PLUS

Issue archive / t. 19, 2020
Całuję nogi pańskie czy kończę francuskim stylem? Uwarunkowania etykietalnych zachowań językowych w listach 2. połowy XVIII wieku (na materiale korespondencji Jędrzeja Kitowicza)
(“I am kissing your feet, Sir” or “I finish in a French style”? Determinants of ceremonial linguistic behaviour in letters of the second half of the 18th century (based on correspondence of Jędrzej Kitowicz))

Authors: Renata Bizior ORCID
Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy, Częstochowa
Keywords: epistolary etiquette language etiquette linguistic politeness etiquette formulas letter Kitowicz
Data publikacji całości:2020
Page range:15 (51-65)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstract

This article discusses various aspect of using old Polish language etiquette (linguistic politeness) in the 18th-century letters written by Jędrzej Kitowicz (1728–1804), a well known author of Custom and Culture in Poland Under the Last Saxon King (translated by Oscar E. Swan, 2016, 2018). The writer is also known as the author of many letters to people connected with him by various social relations. The subject matter of this article encompasses ways of organizing the etiquette formulas used in the construction of the final part of the letters, where the genre norms allow for some creative individuality. The analysis is focused on relation between ways of using language and social determinants of the sender’s and recipient’s status. The paper discusses factors (sociolinguistic, pragmatic, genre) determining the selection of appropriate language formulas. It also presents the structure of etiquette formulas used in the letters to Kitowicz’s sister and to his powerful protector Michał Lipski, for whom he worked as a secretary and newsman. The differentiation of language etiquette. The differentiation of language etiquette formulas in the letter subscription, the care for their stylistic shape, is recognized in this article as a manifestation of linguistic politeness, which serves to maintain specific relationship between the sender and the recipient of the letters.
Download file

Article file

Bibliography

1.Tomasz Ciesielski, Sławomir Górzyński, Filip Wolański, red. Korespondencja i gazetki rękopiśmienne Jędrzeja Kitowicza z lat 1771–1776. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2017.
2.Bizior, Renata. O języku prozy Jędrzeja Kitowicza. Częstochowa: Wydawnictwo Akademii im. Jana Długosza, 2012.
3.Bizior, Renata. „Z prywatnej korespondencji Jędrzeja Kitowicza – uwagi o cechach gatunkowych osiemnastowiecznego listu”. Prace Naukowe AJD w Częstochowie. Językoznawstwo 8 (2012): 23–38.
4.Cybulski, Marek. Obyczaje językowe dawnych Polaków. Formuły werbalne w dobie średniopolskiej. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2003.
5.Demkowicz, Agata. „Nieznany list Jędrzeja Kitowicza przeciwko jezuitom”. Nasza Przeszłość 111 (2009): 293–311.
6.Kałkowska, Anna, „Mówiona staropolszczyzna w zwierciadle listów”. Poznańskie Spotkania Językoznawcze 7 (2001): 77–85.
7.Kałkowska, Anna. Struktura składniowa listu. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1982.
8.Kisiel, Przemysław. „Etykieta językowa a wzory kultury”. Język a Kultura 6 (1992): 9–14.
9.Kolankowski, Zygmunt. „Z «lelewelianów» leningradzkich”. Z Historii Nauki i Techniki 3 (1958), 1: 141–158.
10.Książek, Elżbieta. Tekst epistolarny w świetle etykiety językowej. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, 2008.
11.Marcjanik, Małgorzata, „Etykieta językowa”. W: Współczesny język polski, red. Jerzy Bartmiński, 281–291. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2001.
12.Marcjanik, Małgorzata. Polska grzeczność językowa. Kielce: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Jana Kochanowskiego, 1997.
13.Matuszewska, Przemysława. „Listowniki polskie. Stan i perspektywy badań”. Pamiętnik Literacki 73 (1982), 3–4: 41–53.
14.Mikulski, Tadeusz. „Do historii i źródeł Kitowicza”. Pamiętnik Literacki 44 (1953), 3–4: 29–72.
15.Mroczek, Katarzyna. „Tytulatura w korespondencji staropolskiej jako problem stosunku między nadawcą a odbiorcą”. Pamiętnik Literacki 2 (1978): 127–148.
16.Pawłowska, Anita. Formuły werbalne etykiety polskiej od połowy XVIII wieku do lat sześćdziesiątych XIX wieku. Analiza socjolingwistyczna. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2014.
17.Pawłowska, Anita. „Rola werbalnych formuł etykiety językowej w listach (na materiale z lat 1750–1860)”. Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny 12 (2013): 153–163.
18.Pawłowska, Anita. „Wpływ zmian społecznych i kulturowych na etykietę językowa początków doby nowopolskiej”. Język a Kultura 26 (2019): 107–117.
19.Sicińska, Katarzyna. Polszczyzna południowokresowa XVII i XVIII wieku (na podstawie epistolografii). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2013.
20.Skwarczyńska, Stefania. Teoria listu. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2006.
21.Szymański, S. Wzory biletow, listow i memoryałow w rożnych materyach z przydatkiem uwag w powszechności o stylu listownym przypisków względem szczegulnych listów gatunkow i drobnych przestrog względem formalności w pisaniu. T. 1. Warszawa: Drukarnia Po-Jezuicka, 1784.
22.Tomiczek, Eugeniusz. System adresatywny języka polskiego i niemieckiego. Socjologiczne studium konfrontatywne. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1983.
23.Wiśniewska, Halina. „Zachowania grzecznościowe w listach rodzinnych Ignacego Krasickiego”. Pamiętnik Literacki 91 (2000), 3: 161–176.
24.Wojtak, Maria. „Wybrane elementy staropolskiej etykiety językowej”. Język a Kultura 6 (1992): 33–40.
25.Wojtak, Maria. „Staropolska etykieta językowa jako obraz relacji międzyludzkich (wybrane zagadnienia)”. W: Przeszłość w językowym obrazie świata, red. Anna Pajdzińska, Piotr Krzyżanowski, 205–216. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 1999.