Studia Językoznawcze

synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny


ISSN: 1730-4180     eISSN: 2353-3161    OAI    DOI: 10.18276/sj.2022.21-09
CC BY-SA   Open Access   ERIH PLUS

Issue archive / t. 21, 2022
Skrzydlate słowa ktoś widzi ciemność a. ciemność widzi oraz ich modyfikacje we współczesnej polszczyźnie
(The winged words ktoś widzi ciemność or ciemność widzi and their modifications in the contemporary Polish language)

Authors: Dorota Połowniak-Wawrzonek ORCID
Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach
Keywords: winged words modification film
Data publikacji całości:2022-12-13
Page range:14 (129-142)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstract

In the contemporary Polish language, there are registered stable word-groups formed under the influence of a film or a TV serial. Quite frequently, preserved are titles of films, serials, fragments of utterances of their characters, fragments of the film songs. Among them distinguishable are the phrasemes, the winged words, coming from the films directed by Juliusz Machulski. In this article the word-group ktoś widzi ciemność or ciemność widzi was investigated, which today has a status of winged words. In certain contexts, structural meaning of the phrase ktoś widzi ciemność or ciemność widzi becomes visible, while in others the superimposed meaning is conveyed, i.e. ‘someone perceives reality pessimistically’ or ‘someone doesn’t know, doesn’t get it’. Sometimes both the structural meaning and one of the superimposed meanings are revived. In the texts, besides the canonical form of the phrase, its modifications also appear. For instance, registered were the listing phrases ktoś widzi jawność, ktoś taniość widzi, ktoś widzi postęp, as well as an adding modification ktoś ciemność widzi nad liniowym. The innovations reinforce the invariant.
Download file

Article file

Bibliography

1.Bąba, Stanisław. Innowacje frazeologiczne współczesnej polszczyzny. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 1989.
2.Bąba, Stanisław, Jarosław Liberek. „O sposobach pomnażania zasobu frazeologicznego współczesnej polszczyzny”. W: tychże. Ze studiów nad frazeologią współczesnego języka polskiego, 75–84. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2011.
3.Bralczyk, Jerzy. 500 zdań polskich. Kraków: Agora, 2015.
4.Chlebda, Wojciech. „Skrzydlate słowa a frazeologia”. W: Stanisław Bąba, Krzysztof Skibski, Michał Szczyszek. Perspektywy współczesnej frazeologii polskiej. Teoria. Zagadnienia ogólne, 9–20. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2010.
5.Chlebda, Wojciech. Szkice o skrzydlatych słowach. Interpretacje lingwistyczne. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 2005.
6.Dziamska-Lenart, Gabriela. Innowacje frazeologiczne w powojennej felietonistyce polskiej. Poznań: Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”, 2004.
7.Ignatowicz-Skowrońska, Jolanta. Frazeologizmy jako tworzywo stylu współczesnej powieści polskiej. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2008.
8.Ignatowicz-Skowrońska, Jolanta. „O kilku skrzydlatych słowach Henryka Sienkiewicza”. Studia Językoznawcze 6 (2017): 97–106.
9.Ignatowicz-Skowrońska, Jolanta. „Skrzydlate słowa Juliana Tuwima”. Studia Językoznawcze 14 (2015): 225–248.
10.Kłosińska, Katarzyna. „Skąd się biorą frazeologizmy? Źródła frazeologizmów i mechanizmy frazeotwórcze”. W: Perspektywy współczesnej frazeologii polskiej. Geneza dawnych i nowych frazeologizmów polskich, red. Gabriela Dziamska-Lenart, Jarosław Liberek, 19–54. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2016.
11.Lewicki, Andrzej Maria. „Uwagi o problemie «skrzydlatych słów»”. W: tegoż, Studia z teorii frazeologii, 301–306. Łask: Oficyna Wydawnicza Leksem 2003.
12.Lewicki, Andrzej Maria. „Zakres frazeologii”. W: tegoż. Studia z teorii frazeologii, 155–167. Łask: Oficyna Wydawnicza Leksem, 2003.
13.Majkowska, Grażyna. „Źródła najnowszej frazeologii”. W: Polskie dźwięki, polskie słowa, polska gramatyka. System – teksty – norma – kodyfikacja, red. Barbara Pędzich, Dorota Zdunkiewicz-Jedynak, 289–302. Warszawa: Wydawnictwo Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, 2011.
14.Markiewicz, Henryk, Andrzej Romanowski, oprac. Skrzydlate słowa. Wielki słownik cytatów polskich i obcych. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2007.
15.Mosiołek-Kłosińska, Katarzyna. „Innowacje frazeologiczne jako źródło powstawania nowych jednostek leksykalnych”. W: Problemy Frazeologii Europejskiej. T. 5, red. Andrzej Maria Lewicki, 21–34. Lublin: Norbertinum, 2002.
16.Pajdzińska, Anna. Frazeologizmy jako tworzywo współczesnej poezji. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 1993.
17.Połowniak-Wawrzonek, Dorota. Frazeologizmy i skrzydlate słowa wywodzące się z piosenek oraz modyfikacje tych połączeń (na wybranych przykładach). Kraków: Wydawnictwo Libron – Filip Lohner 2021.
18.Połowniak-Wawrzonek, Dorota. Wpływ mediów na współczesną polską frazeologię. Kielce: Wydawnictwo Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego Jana Kochanowskiego, 2010.
19.Połowniak-Wawrzonek, Dorota. Związki frazeologiczne i skrzydlate słowa powstałe pod wpływem języka polityki oraz ich modyfikacje. Kielce: Wydawnictwo UJK, 2020.
20.Połowniak-Wawrzonek, Dorota, Agnieszka Rosińska-Mamej. „Frazeologizmy i skrzydlate słowa powstałe wskutek oddziaływania filmu”. W: W kręgu języka i kultury, red. Marzena Marczewska, Hanna Mijas, 129–139. Kielce: Kieleckie Towarzystwo Naukowe. Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego, 2020.
21.Rosińska-Mamej, Agnieszka, Dorota Połowniak-Wawrzonek. „Nazywam się miś, tłusty miś, czyli o modyfikacjach frazeologizmów we współczesnej prasie”. Poradnik Językowy 4 (2019): 86–97.
22.Smoleń-Wawrzusiszyn, Magdalena. „«Nieznośna lekkość bytu» – skrzydlate słowa w retorycznych interpretacjach”. Białostockie Archiwum Językowe 16 (2016): 265–283.
23.Szerszunowicz, Joanna. „Konotacje intrakulturowych skrzydlatych słów w przekładzie”. Studia Wschodniosłowiańskie 14 (2014): 261–279.
24.Tarsa, Jadwiga. „Dyskretny urok nagłówka, czyli skrzydlate słowa na łamach dzisiejszej prasy”. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Opolskiego. Filologia Rosyjska 34 (1995): 102.
25.Tokarski, Ryszard. Semantyka barw we współczesnej polszczyźnie. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 1995.
26.Słowniki
27.Bańko, Mirosław, red. Inny słownik języka polskiego PWN. T. 1–2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000.
28.Bralczyk, Jerzy, red. Słownik 100 tysięcy potrzebnych słów. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005.
29.Bąba, Stanisław, Jarosław Liberek. Słownik frazeologiczny współczesnej polszczyzny. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002.
30.Doroszewski, Witold, red. Słownik języka polskiego. T. 1–11. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1958–1969.
31.Dubisz, Stanisław, red. Uniwersalny słownik języka polskiego. T. 1–6. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003.
32.Kłosińska, Anna, Elżbieta Sobol, Anna Stankiewicz, oprac. Wielki słownik frazeologiczny PWN z przysłowiami. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005.
33.Latusek, Arkadiusz, red. Wielki słownik frazeologiczny. Kraków: Krakowskie Wydawnictwo Naukowe, 2007.
34.Müldner-Nieckowski, Piotr. Wielki słownik frazeologiczny języka polskiego. Warszawa: Świat Książki, 2003.
35.Sobol, Elżbieta, oprac. Słownik frazeologiczny PWN z Bralczykiem. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008.
36.Syska, Rafał, red. Słownik filmu. Kraków: Wydawnictwo Zielona Sowa, 2005.
37.Netografia
38.10 kultowych tekstów z filmów Juliusza Machulskiego. Dostęp 4.02.2021, https://naekranie.pl/artykuly/10-kultowych-tekstow-z-filmow-juliusza-machulskiego.
39.Ciemność. Dostęp 24.03.2021, https://wsjp.pl/haslo/podglad/7279/ciemnosc.
40.Kino info – premiery. Dostęp 6.02.2021, https://www.kinoinfo.pl-pressbook.
41.Kultowe cytaty z kultowych filmów. Dostęp 4.02.2021, https://kultura.onet.pl/film/wiadomosci/kultowecytaty-z-kultowych-filmow-sprawdz-sie-z-onet-kultura/b6l7psr.
42.Małgorzata Miławska, „To kłamstwo! Kopernik była kobietą!” – sposoby budowania komizmu językowego w wybranych filmach Juliusza Machulskiego, 339. Dostęp 3.02.2021, https://dspace.uni.lodz.pl/xmlui/bitstream/handle/11089/27452/339-349%20Malgorzata%20Milawska_”To%20klamstwo.%20Kopernik%20byla%20kobieta.”.pdf?sequence=1&isAllowed=y.
43.Słynne cytaty z polskich komedii. Dostęp 4.02.2021, https://fiszkoteka.pl/zestaw/650-slynne-cytaty-z-polskich-komedii.