Studia Językoznawcze

synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny


ISSN: 1730-4180     eISSN: 2353-3161    OAI    DOI: 10.18276/sj.2016.15-13
CC BY-SA   Open Access   ERIH PLUS

Issue archive / t. 15, 2016
Łacińskie i greckie nienormatywne zapożyczenia w polszczyźnie XIX wieku, a ich żywot w polszczyźnie drugiej połowy XX wieku
(Latin and Greek non-standard borrowings in the Polish language of the 19th century, and their functioning in the Polish language of the second half of the 20th century)

Authors: Daria Kupidura
Uniwersytet Szczeciński, Wydział Filologiczny, Szczecin
Data publikacji całości:2016
Page range:16 (195-210)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstract

The objective of the article has been to analyse and interpret the borrowings from Latin andGreek, which at the turn of the 19th and 20th centuries were defined as non-prescriptive (nonstandard),and which were reactivated in the 20th century. Excerpted from Słownik warszawski[Warsaw Dictionary] the vocabulary not accepted by the linguistic norm of the time has beencompared to the contents of Słownik języka polskiego [Dictionary of the Polish Language] editedby Mieczysław Szymczak. The research has revealed that 696 words in Słownik warszawski– in its part from letter A to N – were marked with an admonitory exclamation sign, but 136 outof those 696 have been reactivated to the present-day Polish language; the 76 reactivated wordsare borrowings from Latin and Greek. Most of them are terms from the sphere of medicine, scienceand technology.According to the analysis the presence of numerous borrowings in the Polish language of thattime significantly affected the vocabulary of the language. In some cases it had a negative effect, as it caused excessive variableness of the language, in other cases it had a positive effect,because thanks to it the lexical system was extended as the borrowings and the native formskept diversifying semantically or stylistically. To sum up, the reactivation of many borrowings,rejected in the 19th century, made the Polish lexis become wealthier, and thanks to it there appearedforms which are emotionally different or have a very precise meaning.
Download file

Article file

Bibliography

1.Literatura podmiotu
2.Karłowicz J., Kryński A., Niedźwiedzki W., Słownik języka polskiego, reprodukcja fotooffsetowa wydań z lat 1900-1927, t. I–VIII, Warszawa 1952.
3.Słownik języka polskiego, pod red. M. Szymczaka, t. I–III, Warszawa 1994.
4.Literatura przedmiotu
5.Biliński J., Błędy językowe, Katowice–Poznań–Tuchola Pomorska 1922.
6.Bliziński J., Barbaryzmy i dziwolągi językowe, Kraków 1888.
7.Bodzon J., Kształtowanie się normy leksykalnej w polszczyźnie ogólnej drugiej połowy XIX wieku. (na materiale orzeczeń normatywnych w Słowniku warszawskim), „Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny”, t. V, pod red. M. Białoskórskiej, Szczecin 1999.
8.Buttler D., Niektóre cechy normy leksykalnej, „Poradnik Językowy” 1990, z. 3.
9.Buttler D., Kurkowska H., Satkiewicz H., Kultura języka polskiego, t. II Zagadnienia poprawności leksykalnej (słownictwo rodzime), Warszawa 1987.
10.Czarkowski I., Słowniczek najpospolitszych rusycyzmów, Wilno 1909.
11.Jakubowicz M., Gramatyka języka polskiego, I–III, Wilno 1823–1824.
12.Karłowicz J., Przyczynki do projektu Wielkiego Słownika języka polskiego, w: Rozprawy i sprawozdania Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności, t. IV, Kraków 1876.
13.Krasnowolski A., Najpospolitsze błędy językowe zdarzające się w mowie i w piśmie polskim, Warszawa 1903.
14.Królikowski J.Fr., Proste zasady stylu polskiego praktycznie w przykładach okazane, Poznań 1826.
15.Łętowski A., Błędy nasze. Rzecz o czystości języka polskiego na Litwie, Wilno 1915.
16.Małecki A., Gramatyka języka polskiego, Lwów 1863.
17.Mortkowicz J., Słowniczek wyrazów obcych polityczno-społecznych, Kraków 1907.
18.Mroziński J., Pierwsze zasady gramatyki języka polskiego, Warszawa 1822.
19.Niedźwiedzki W., Wyrazy cudzoziemskie zbyteczne w polszczyźnie, Poznań–Lublin–Łódź–Wilno 1917.
20.Skobel F.K., O skażeniu języka polskiego w dziennikach i innych pismach, osobliwie w Galicji, Kraków 1872.
21.Skorupska-Raczyńska E., Progresywne zapożyczenia pochodzenia łacińskiego w polszczyźnie XIX wieku, Gorzów Wielkopolski 2000.
22.Szczerbowicz-Wieczór L., O skażeniu obecnem języka polskiego w prasie, Płock 1881.
23.Walicki A., Błędy nasze w mowie i w piśmie ku szkodzie języka polskiego popełniane oraz prowincjonalizmy, Kraków 1886.