Analiza i Egzystencja


ISSN: 1734-9923     eISSN: 2300-7621    OAI    DOI: 10.18276/aie.2025.71-04
CC BY-SA   Open Access   DOAJ  ERIH PLUS  DOAJ

Lista wydań / 71 (2025)
Umysł ideologiczny. Ideologia Josepha Goebbelsa w świetle jego Dzienników 1923–1945

Autorzy: Filip Przytulski ORCID
Szkoła Doktorska Uniwersytetu Szczecińskiego
Słowa kluczowe: nazizm ideologia totalitaryzm II wojna światowa ludobójstwo
Data publikacji całości:2025
Liczba stron:22 (67-88)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstrakt

Umysł ideologiczny. Ideologia Josepha Goebbelsa w świetle jego Dzienników z lat 1923-1945 Niniejszy artykuł stanowi analizę ideologii Josepha Goebbelsa, ministra propagandy III Rzeszy, jednego z twórców ideologii nazistowskiej i najbliższego współpracownika Adolfa Hitlera. Podstawą analizy są jego Dzienniki, ukazujące całościowy obraz ideologii Goebbelsa. Przez ponad dwadzieścia lat Goebbels dawał wyraz swoim przekonaniom na temat mechanizmów determinujących funkcjonowanie świata społecznego, natury ras, konieczności kształtowania narodu niemieckiego, dyktatury ideologicznej, roli i treści propagandy, demokracji, Hitlera jako zbawcy, prawa do podboju innych narodów, światowego spisku Żydów i obowiązku „ostatecznego rozwiązania”. Eksploracja ideologicznych dogmatów ministra, jego historiozoficznych przekonań, wyobrażeń o innych państwach i narodach, dychotomicznej wizji świata jako pola nieuchronnych konfliktów o globalną hegemonię i przetrwanie, a wreszcie jego obsesyjnego antysemityzmu pozwoli zrozumieć przyczyny i sens budowy totalitarnego państwa, wojny i Holokaustu. W artykule podjęto również refleksję nad deformującym wpływem ideologii na interpretację rzeczywistości i faktów.
Pobierz plik

Plik artykułu

Bibliografia

1.Bibliografia
2.Źródła
3.Churchill, W. (1994). Druga wojna światowa. T. 1, ks. 1. Tłum. K.F. Rudolf. Gdańsk: Non stop press.
4.Churchill, W. (1995). Druga wojna światowa. T. 2, ks. 2. Tłum. K.F. Rudolf. Gdańsk: Non stop press.
5.Churchill, W. (1996). Druga wojna światowa. T. 5, ks. 2. Tłum. K.F. Rudolf. Gdańsk: Non stop press.
6.Churchill, W. (1996). Druga wojna światowa. T. 6, ks. 2. Tłum. K. Mosiewicz. Gdańsk: Non stop press.
7.Ciano, G. (1991). Pamiętniki 1939–1943. Tłum. Z. Mitzner. Warszawa: Wydawni- ctwo Rynku Wewnętrznego „Libra”.
8.Goebbels, J. (2013). Dzienniki 1923–1939. T. 1. Tłum. E.C. Król. Warszawa: Świat Książki.
9.Goebbels, J. (2021). Dzienniki 1939–1943. T. 3. Tłum. E.C. Król. Warszawa: Świat Książki.
10.Goebbels, J. (2023). Dzienniki 1943–1945. T. 2. Tłum. E.C. Król. Warszawa: Świat Książki.
11.Hitler, A. (2020). Mein Kampf. (Edycja krytyczna). Tłum. E.C. Król. Warszawa: Bellona.
12.Opracowania
13.Arendt, H. (2014). Korzenie totalitaryzmu. Tłum. D. Grinberg, M. Szawiel. War- szawa: Świat Książki.
14.Berlin, I. (1994). Konieczność historyczna. W: Cztery eseje o wolności. Tłum. D. Lachowska, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
15.Bullock, A. (2024). Hitler. Studium tyranii. Tłum. T. Evert. Kraków: Znak Literanova. Cesarani, D. (2019). Ostateczne rozwiązanie. Los Żydów w katach 1933–1949. Tłum. K. Bażyńska-Chojnacka, P. Chojnacki. Warszawa: Prószyński i S–ka.
16.Eagleton, T. (1991). Ideology. As a Introduction. London: Verso.
17.Erner, G. (2016). Kozioł ofiarny? Genealogia modelu wyjaśniającego antysemityzm. Tłum. E. Burska. Warszawa: Oficyna Naukowa.
18.Gallately, R. (2022). Wierni wyznawcy Hitlera. Jak zwykli ludzie stali się nazistami. Tłum. A. Arumińska. Warszawa: Instytut Solidarności i Męstwa im. Witolda Pileckiego.
19.Gebert, K. (2022). Ostateczne rozwiązanie. Ludobójcy i ich dzieło. Warszawa: Agora.
20.Gentile, E. (2011). Początki ideologii faszystowskiej (1918–1925). Tłum. T. Wituch. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
21.Goldenshon, L. (2015). Rozmowy norymberskie. Tłum. D. Jankowska, A. Weseli- -Ginter. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B. – Grupa Wydawnicza Foksal.
22.Jähner, H. (2023). Rausz. Niemcy między wojnami. Tłum. M. Kilis. Poznań: Wydaw- nictwo Poznańskie.
23.Jochmann, W. (2007). Kryzys społeczny. Antysemityzm. Narodowy socjalizm. Tłum. T. Mrozewicz. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
24.Kay, A.J. (2024), Imperium zniszczenia. Historia nazistowskiej masowej zagłady. Tłum. A. Bukowski. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.
25.Kershaw, I. (2009). Mit Hitlera. Wizerunek a rzeczywistość w III Rzeszy. Tłum. J. Lang. Zakrzewo: Wydawnictwo Replika.
26.Król, E.C. (1999). Propaganda i indoktrynacja narodowego socjalizmu w Niemczech 1919–1945: studium organizacji, treści, metod i technik masowego oddziały- wania. Warszawa: Rytm.
27.Król, E.C. (2023). Żydzi w propagandzie narodowego socjalizmu. W: Tegoż, Na początku był Mein Kampf… Dziesięć esejów o zbrodni, cierpieniu, odwadze, a także o zwykłej, ludzkiej przyzwoitości. Warszawa: Bellona.
28.Lejeune P. (2010). „Drogi zeszycie…”, „drogi ekranie…”. O dziennikach osobi- stych. Tłum. M. Rodak, P. Rodak. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
29.Longerich, P. (2014). Goebbels. Apostoł diabła. Tłum. M. Kilis. Warszawa: Pró- szyński i S-ka.
30.Reuth, R.G. (2004). Goebbels. Tłum. M. Misiorny. Warszawa: Iskry.
31.Rossoliński-Liebe, G. (2018). Stepan Bandera. Życie i mit ukraińskiego nacjonalisty. Faszyzm, ludobójstwo, kult. Tłum. S. Szymański. Warszawa: Prószyński i S-ka.
32.Weinberg, G.I. (2007). Wizje zwycięstwa. Nadzieje ośmiu przywódców z czasów drugiej wojny światowej. Tłum. R. Dymek. Warszawa: Książka i Wiedza.
33.Welzer, H. (2010). Sprawcy. Dlaczego zwykli ludzie stają się mordercami. Tłum. M. Kurkowska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.