Acta Iuris Stetinensis

Przepisy regulujące przebieg postępowania rozpoznawczego przed sądem powszechnym w sprawach cywilnych zawierają również treści odnoszące się do uprawnień stron podejmujących określone czynności w celu udowodnienia zasadności swoich twierdzeń. Poszczególne jednostki redakcyjne aktu prawnego nie zawierają wszystkich elementów związanych z podejmowaniem przez stronę odpowiednich zachowań. Pojedynczy przepis ujmuje jedynie daną myśl ustawodawcy. Dopiero wyznaczony zbiór przepisów pozwala wskazać wszystkie stawiane przez kodeks1 wymagania dotyczące zachowania strony, dla których wprowadzono nazwę: czynność procesowa. Z uwagi na sekwencyjny przebieg postępowania cywilnego ustawodawca wyznaczył cel realizacji tych zachowań dla poszczególnych czynności procesowych. Nie zawsze jednak zachowanie stron, które korzystają ze swoich uprawnień do dokonania czynności procesowej, zmierza do jego osiągnięcia. Dlatego też wprowadzając kolejne zmiany do kodeksu, prawodawca zamieścił w art. 41 zakaz korzystania z uprawnień niezgodnie z ich celem. Pojawiło się więc pytanie o skutki dokonania czynności, która nie zmierzała do osiągnięcia celu związanego z jego realizacją przez ustawę. Czynności procesowe związane są bowiem z określonymi przez ustawodawcę skutkami. Jeżeli zatem taki skutek zachowania strony byłby niezbędnym elementem czynności procesowej, to działanie strony zmierzające do osiągnięcia stanu rzeczy, który nie jest celem czynności, powinno prowadzić do jej bezskuteczności. Taki wniosek będzie jednak dopuszczalny tylko wówczas, gdy rezultat czynności procesowej zostanie zakwalifikowany do zbioru reguł konstytutywnych. W celu jego wyprowadzenia posłużono się wypracowaną w nauce konstrukcją czynności konwencjonalnych w prawie. Badanie zagadnienia przeprowadzono metodą formalno-dogmatyczną, opierając się w działaniach badawczych na obowiązujących przepisach prawa procesowego cywilnego z ich rozszerzeniem na kontekst systemowy dziedziny prawa cywilnego. Przede wszystkim jednak skupiono się na wykorzystaniu elementów rozumowania formalno-logicznego wraz z analizą językową tekstów prawnych. Na zakończenie działań badawczych wykorzystano rozumowanie dedukcyjne, kierując się zasadami dostatecznej racji i metodą argumentacji prawniczej. W podsumowaniu rozprawy zawarto zdanie o włączeniu reguły następstwa do reguł konstytutywnych czynności procesowych. Stan rzeczy wywołany działaniem strony, w wyniku jej dążenia do osiągnięcia celu czynności procesowej, pozostaje w teleologicznym związku z jej zachowaniem w celu spowodowania odpowiedniego rozstrzygnięcia sądu. Brak takiego związku staje się więc podstawą twierdzenia, że czynności te nie mają wpływu na przebieg postępowania.