Studia Językoznawcze

synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny


ISSN: 1730-4180     eISSN: 2353-3161    OAI    DOI: 10.18276/sj.2022.21-04
CC BY-SA   Open Access   ERIH PLUS

Issue archive / t. 21, 2022
O etymologii leksemów legawiec oraz wyżeł w języku polskim
(On the etymology of the lexemes legawiec (pointing dog) and wyżeł (gundog) in the Polish language)

Authors: Beata Malczewska ORCID
Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej, Kraków
Keywords: legawiec (pointing dog) wyżeł (gundog) folk etymology specialist languages hunting cynology
Data publikacji całości:2022-12-13
Page range:17 (47-63)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstract

This paper puts forth and examines hypotheses regarding the etymology of the Polish words legawiec (pointing dog) and wyżeł (gundog), both used to denote pointing dogs. The origin of the first name is documented and fairly uncontroversial. It has been subject to numerous analyses. On the contrary, the origin of wyżeł is uncertain. In the paper, various linguistic, breed- and hunting-related hypotheses are discussed. They suggest either Slavic or Hungarian origin of the term. Examples of folk etymology are also discussed. In spite of a rich literature of various types (linguistic, cynological, and related to hunting), the proper etymology cannot be established. Likewise, the precise motivation for wyżeł cannot be reconstructed. From among a multitude of linguistic proposals, derived from cynological writings and those of the history of hunting, the Hungarian origin seems most probable and best confirmed by the existing documents.
Download file

Article file

Bibliography

1.Bańkowski, Andrzej. Etymologiczny słownik języka polskiego. T. 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000.
2.Becker, Jochen. Rasy psów myśliwskich. Warszawa: Wydawnictwo RM, 2009.
3.Boryś, Wiesław. Słownik etymologiczny języka polskiego. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2005.
4.Brückner, Aleksander. Słownik etymologiczny języka polskiego. Warszawa: Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, 2000.
5.Cienkowski, Witold. „Ogólne założenia metodologiczne badania zapożyczeń leksykalnych”. Poradnik Językowy 10 (1964): 417–429.
6.Czerwiński, Marek, Jan Szczepocki. Vademecum myśliwskie. Warszawa: Bellona, 2009.
7.Długosz-Kurczabowa, Krystyna. Wielki słownik etymologiczno-historyczny języka polskiego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2020.
8.Doroszewski, Witold, red. Słownik języka polskiego. T. 1–11. Warszawa: Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, 1958–1969.
9.Frančić, Vilim. Słownik serbsko-chorwacko-polski. T. 1–2. Warszawa: Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, 1987.
10.Frankiewicz, Edward. Wyżły kontynentalne. Warszawa: Wydawnictwo Akcydensowe, 1986.
11.Grekow, N.I., Maria F. Rozwadowska. Słownik polsko-rosyjski. Warszawa: Wydawnictwo „Książka i Wiedza”, 1950.
12.Hoppe, Stanisław. Słownik języka łowieckiego. Wyd. 3. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981.
13.Jóźwiak, Zygmunt, Kazimierz Biały. Podstawy łowiectwa. Słownik podstawowych terminów łowieckich i ekologicznych. Warszawa: Wydawnictwo Łowiec Polski, 1994.
14.Jurczak-Trojan, Zofia, Halina Mieczkowska, Elżbieta Orwińska, Maryla Papierz. Słownik słowacko-polski. T. 1–2. Kraków: Wydawnictwo Universitas, 2005.
15.Kozłowski, Wiktor. „O wyżle czyli psie legawym”. Sylwan – Zbiór Nauk i Urządzeń Leśnych i Łowieckich 11 (1835): 191–252.
16.Králik, L’ubor. „Ungarisch vizsga, vizsgál: Versuch einer slawischen Etymologie”. Studia Etymologica Cracoviensia 19 (2014): 205–210.
17.Łakomik-Kaszuba, Gabriela. „Jego wysokość wyżeł”. Brać Łowiecka 5 (2020): 76–80.
18.Machek, Václav. Etymologický slovník jazyka českého. Praga: Academia Nakladatelství Československé Akademie Vĕd, 1968.
19.Mańczak, Witold. Polski słownik etymologiczny. Kraków: Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 2017.
20.Németh, Michał. Zapożyczenia węgierskie w gwarze orawskiej i drogi ich przenikania. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2008.
21.Reychman, Jan. Wielki słownik węgiersko-polski. Warszawa: Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, 1980.
22.Rostafiński, Józef. O myślistwie, koniach i psach łowczych książek pięcioro z lat 1584–1690. Kraków: Nakład Akademii Umiejętności, 1914.
23.Ropa, Andrzej. „O najnowszych zapożyczeniach w języku polskim”. Poradnik Językowy 10 (1974): 518–526.
24.Sławski, Franciszek. Słownik etymologiczny języka polskiego. T. 4. Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego, 1970–1974.
25.Stachowski, Marek. „Problem orientalnych etymologii polskiego ogar i węgierskiego agár”. Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej 32 (1995): 103–117.
26.Wołosz, Robert. „Wyrazy węgierskie w języku polskim”. Studia Slavica Hungarica 35 (1989): 3–4.
27.Wróbel, Henryk. „Czasownik”. W: Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia. T. 1–2, red. Renata Grzegorczykowa, Roman Laskowski, Henryk Wróbel. Wyd. 2, 536–583. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998.
28.Zoltán, András. „Einige Bemerkungen zu L’ubor Králiks slawischer Etymologie von ung. vizsga, vizsgál”. Studia Etymologica Cracoviensia 19 (2014): 211–213.
29.Netografia
30.Hrvatsky Kinološky Savez. Dostęp 3.02.2021. https://web.hks.hr.
31.Kultura Łowiecka. Dostęp 3.02.2021. http://lovackisavet.rs/kinologija/nemecki-kratkodlaki-pticar/.
32.Lexikonok magyar etimologiai szotar. Dostęp 19.01.2021. https://www.arcanum.hu/hu/online-kiadvanyok/Lexikonok-magyar-etimologiai-szotar-F14D3/v-F4386/vizsla-F44D9.
33.Mit vizslat a vizsla? Dostęp 13.02.2021. https://www.nyest.hu/hirek/mit-vizslat-a-vizsla.
34.Plemená poľovných psov a ich využitie. Dostęp 17.01.2022. https://www.prelovca.sk/o-polovnictve-kynologia/plemena-polovnych-psov-ich-vyuzitie.
35.Stójka. Dostęp 27.01.2021. www.theogonia.pl/WN-uzytkowosc-stojka.htlm.
36.Vizsla. Dostęp 2.03.2021. https://www.aler.si/pasve-psov/kratkodlaki-madzarski-pticar-vizsla.htlm.
37.Vizsla. Dostęp 19.01.2021. https://www.arcanum.hu/hu/online-kiadvanyok/Lexikonok-magyar-etimologiaiszotar-F14D3/v-F4386/vizsla-F44D9.
38.Wyjący wyżeł. Dostęp 30.01.2021. https://etymologicznamenazeria.wordpress.com/2018/12/30/wyjacy-wyzel/#more-6105.