Studia Językoznawcze

synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny

ISSN: 1730-4180     eISSN: 2353-3161    OAI    DOI: 10.18276/sj.2022.21-06
CC BY-SA   Open Access   ERIH PLUS

Lista wydań / t. 21, 2022
Status zapożyczenia-cytatu we współczesnym języku polskim na przykładzie galicyzmów

Autorzy: Michalina Buler ORCID
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Słowa kluczowe: zapożyczenia-cytaty galicyzmy adaptacja zapożyczeń w polszczyźnie
Data publikacji całości:2022-12-13
Liczba stron:17 (75-91)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstrakt

Celem badań było ustalenie aktualnego statusu galicyzmów funkcjonujących w polszczyźnie w postaci cytatów poprzez sprawdzenie stanu ich adaptacji na poziomie pisowni, fleksji i słowotwórstwa oraz wskazanie procesów adaptacji składniowej. Założono, po pierwsze, że galicyzmy uznawane do tej pory za cytaty mogły utracić ten status w wyniku postępującej adaptacji formalnej. Druga hipoteza dotyczyła zapożyczeń, które nadal spełniają definicję cytatu – mimo niezaawansowanej adaptacji formalnej nie można pojmować ich jako jednostek niepodlegających żadnym regułom systemu języka polskiego, gdyż w trakcie funkcjonowania na gruncie polszczyzny są poddawane niezbędnym procesom adaptacji składniowej. Stan adaptacji galicyzmów na poziomie pisowni, fleksji, słowotwórstwa oraz składni zweryfikowano na podstawie informacji zawartych w wybranych słownikach języka polskiego oraz przykładów użycia danych jednostek wyszukanych w tekstach współczesnej polszczyzny. Analiza wykazała, że wiele badanych galicyzmów straciło status zapożyczenia‑cytatu, a nawet charakteryzuje się zaawansowaną adaptacją formalną, postępującą wraz z rosnącą frekwencją użycia jednostek. Badania potwierdziły również, że galicyzmy utrzymujące status cytatu, podobnie jak zapożyczenia zaadaptowane, ulegają procesom adaptacji składniowej, tj. można przyporządkować je do odpowiedniej klasy gramatycznej, a wszystkim jednostkom używanym w funkcji rzeczowników czy fraz nominalnych przypisuje się na gruncie polszczyzny rodzaj gramatyczny.
Pobierz plik

Plik artykułu

Bibliografia

1.Bańko, Mirosław, red. Inny słownik języka polskiego PWN. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2014.
2.Bańko, Mirosław, Diana Svobodova, Joanna Rączaszek-Leonardi, Marcin Tatjewski. Nie całkiem obce zapożyczenia wyrazowe w języku polskim i czeskim. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2016.
3.Bochnakowa, Anna. „Sur quelques augmentatifs romans empruntés par le polonais”. Romanica Cracoviensia 11 (2011): 41–46.
4.Bochnakowa, Anna, red. Wyrazy francuskiego pochodzenia we współczesnym języku polskim. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2012.
5.Bogusławski, Andrzej. „O zasadach rejestracji jednostek języka”. Poradnik Językowy 8 (1976): 356–364.
6.Dictionnaire de français Larousse. Dostęp 9.11.2019–4.06.2021. https://larousse.fr/dictionnaires/francais.
7.Dictionnaire Français L’Internaute. Dostęp 9.11.2019–4.06.2021. www.linternaute.fr/dictionnaire/fr/.
8.Dictionnaire La Langue Française. Dostęp 9.11.2019–4.06.2021. www.lalanguefrancaise.com/dictionnaire.
9.Doroszewski, Witold. „La langue française en Pologne”. Revue des études slaves 14-1-2 (1934), 36–50.
10.Drabik, Lidia. Elżbieta Sobol, red. Słownik poprawnej polszczyzny. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007.
11.Dunaj, Bogusław, red. Słownik współczesnego języka polskiego. Kraków: SMS, 2000.
12.Frazeo. Wyszukiwarka wszystkich wiadomości. Dostęp 9.11.2019–4.06.2021. frazeo.pl.
13.Google. Dostęp 9.11.2019–4.06.2021. google.pl.
14.Jadacka, Hanna. „Od czego zależy aktywność słowotwórcza rzeczowników w języku polskim?”. Poradnik Językowy 7 (1994): 1–10.
15.Jasińska, Agnieszka. „Zapożyczenia z języków romańskich – gorsze zapożyczenia? Rola galicyzmów i italianizmów w nauczaniu języka polskiego jako obcego”. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia de Cultura 4 (2012): 171–179. Dostęp 9.03.2021. http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-ee82a0ef-c1a4-4dd9-965b-d02ba5cc25f6.
16.Jasińska, Agnieszka. „Zapożyczenia z języków romańskich i ich obecność w materiałach do nauki języka polskiego jako obcego”. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica 15 (2020): 99–109. Dostęp 9.03.2021. https:/studialinguistica.up.krakow.pl/article/view/7627/6946.
17.Kwiatkowska, Tatiana. „Gramatyczna kategoria rodzaju dla zapożyczeń w języku polskim i rosyjskim: paralele i różnice”. Acta Polono-Ruthenica 19 (2014): 217–229.
18.Latusek, Arkadiusz, Elżbieta Zarych, red. Wielki słownik wyrazów obcych. Kraków: Krakowskie Wydawnictwo Naukowe, 2009.
19.Mańczak-Wohlfeld, Elżbieta. Tendencje rozwojowe współczesnych zapożyczeń angielskich w języku polskim. Kraków: Universitas, 1995.
20.Markowski, Andrzej. Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2018.
21.Moroz, Andrzej. „Walencja na styku języków. Uwagi o przyswajaniu zapożyczeń czasownikowych”. W: W kręgu kultury i języka. Innowacje w nauczaniu i promocji języka polskiego jako obcego, red. Małgorzata Gębka-Wolak, Tatiana Szkapienko, 31–49. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2020.
22.Narodowy Korpus Języka Polskiego. Dostęp 9.11.2019–4.06.2021. nkjp.pl.
23.Nowowiejski Bogusław. „Cytaty obcojęzyczne w języku polskim jako problem badawczy”. W: tegoż, Z zagadnień kontaktów językowych, 97–112. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2010.
24.Nowowiejski, Bogusław. „Cytaty obcojęzyczne w korespondencji Mickiewicza”. W: tegoż, Z zagadnień kontaktów językowych, 113–142. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2010.
25.Nowowiejski, Bogusław. „Makaronizmy końca XX wieku”. W: tegoż, Z zagadnień kontaktów językowych, 77–96. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2010.
26.Nowowiejski Bogusław. „O stosunku do zapożyczeń z języków obcych w świetle historii języka polskiego”. W: tegoż, Z zagadnień kontaktów językowych, 9–44. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2010.
27.Porayski-Pomsta, Józef. „Galicyzmy jako podstawa derywacyjna wyrazów polskich”. Poradnik Językowy 1 (2012): 76–84.
28.Porayski-Pomsta, Józef. „Kilka uwag o zapożyczeniach leksykalnych z języka francuskiego”. Prace Filologiczne 53 (2007): 461–467.
29.Porayski-Pomsta, Józef. „Zakresy (pola) tematyczne zapożyczeń leksykalnych z języka francuskiego w polszczyźnie”. Poradnik Językowy 4 (2011): 5–25.
30.Porayski-Pomsta, Józef. „Zapożyczenia leksykalne z języka francuskiego we współczesnej polszczyźnie. Charakterystyka strukturalno-semantyczna”. Poradnik Językowy 5 (2007): 52–65.
31.Rey-Debove, Josette, Alain Rey, red. Le Petit Robert. Dictionnaire alphabétique et analogique de la langue française. Paris: Dictionnaires Le Robert, 2017.
32.„Słowniczek wyrazów-cytatów”. W: O dobrej i złej polszczyźnie, red. Barbara Klebanowska, Witold Kochański, Andrzej Markowski, 335–348. Warszawa: Wydawnictwo Wiedza Powszechna, 1985.
33.Słownik języka polskiego PWN. Dostęp 9.11.2019–4.06.2021. https://sjp.pwn.pl.
34.Stefańczyk, Wiesław Tomasz. Kategoria rodzaju i przypadka polskiego rzeczownika. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2007.
35.Wara od rz!, wywiad z prof. Janem Miodkiem przeprowadzony przez Mariusza Urbanka, 2019. Dostęp 4.06.2021. https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/klasykipolityki/1795040,1,wara-od-rz.read.
36.Wiśniakowska, Lidia. Słownik wyrazów obcych PWN. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2020.
37.Witaszek-Samborska, Małgorzata. Wyrazy obcego pochodzenia we współczesnej polszczyźnie: na podstawie słowników frekwencyjnych. Poznań: Wydawnictwo Nakom, 1992.
38.Zawilska, Katarzyna. „Zapożyczenia francuskie w toruńskich gazetach rękopiśmiennych z XVII i XVIII wieku”. Prace Językoznawcze 9 (2007): 157–162.
39.Żmigrodzki, Piotr, red. Wielki słownik języka polskiego. Dostęp 9.11.2019–4.06.2021. https://wsjp.pl.