Studia Językoznawcze

Celem artykułu jest odtworzenie językowej kreacji psa w piosenkach Jacka Kaczmarskiego oraz ukazanie funkcji, jakie spełnia wykreowany przez poetę obraz zwierzęcia. Pies w piosenkach Kaczmarskiego przedstawiany jest zgodnie z naszym stereotypem kulturowym. Jego wartościowanie jest dwubiegunowe – pozytywne i negatywne, przy czym wartościowanie często nie jest jednoznaczne i zależy od punktu widzenia i perspektywy nadawcy i odbiorcy. Perspektywa psa jest tą, z której wyłania się najbardziej pozytywny obraz zwierzęcia. Pies charakteryzuje siebie jako zwierzę pełne miłości i przywiązania do poniżającego go właściciela. Człowiek wartościuje psa na ogół negatywnie. Pies ukazany jest jako coś od niego gorszego, coś, co można bezkarnie dręczyć i poniżać. Sporadycznie tylko wspólny, zły los lub podobne upodobania czworonoga i jego właściciela tworzą szczególnie silną więź pana i zwierzęcia. Pies u Kaczmarskiego to nie tylko zwierzę dręczone, ale także niezwykle agresywna, krwiożercza bestia, pozbawiona jakichkolwiek zasad i poczucia solidarności z innymi zwierzętami (nawet własnymi braćmi – wilkami lub psami). Tę wieloaspektową kreację psa należy jednak rozpatrywać dodatkowo przez pryzmat kontekstu społeczno-politycznego, który jest główną perspektywą interpretacyjną wszystkich piosenek wykonywanych przez Kaczmarskiego. W tej perspektywie kreacja psa łagodnego, zastraszanego, bezwolnego, poddawanego ciągłej tresurze symbolizuje jednostkę lub społeczeństwo zniewolone przez system totalitarny. Krwiożercza bestia, zwłaszcza pies gończy, symbolizuje opresję aparatu władzy komunistycznej. Ta różnorodna kreacja psa stworzona została za pomocą licznych zabiegów językowych. Do najczęstszych należą wyliczenia, metafory, porównania, epitety. Ciekawymi zabiegami służącymi językowej kreacji są paradoksy.