Acta Iuris Stetinensis

Previously: Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Acta Iuris Stetinensis


ISSN: 2083-4373     eISSN: 2545-3181    OAI    DOI: 10.18276/ais.2023.43-03
CC BY-SA   Open Access   DOAJ  ERIH PLUS

Issue archive / 2/2023 (43)
Prawo instrumentalne czy zinstrumentalizowane – kilka uwag o prawie III Rzeszy
(Law of Instrumental Character or Instrumentalized Law – a Few Remarks on the Law of the Third Reich)

Authors: Agata Dąbrowska ORCID
Uniwersytet Łódzki
Keywords: Instrumentalisation of law instrumental character of law Third Reich Nazi law Radbruch’s formula
Data publikacji całości:2023
Page range:18 (43-60)
Cited-by (Crossref) ?:
Downloads ?: 188

Abstract

Law fulfils a regulatory function in social life. This is related to its instrumental nature. The exploitation of this potential assumes the form of instrumentalisation of the law. This phenomenon can take place both in the process of law-making, as well as its interpretation and application. Both positive and reprehensible forms of law instrumentalisation can be discerned. The purpose of this paper is to characterise the difference between the instrumental character of law and its instrumentalisation on the example of the law of the Third Reich. To this end, an analysis of the concepts of instrumentalisation of law, its instrumental character as well as its instrumental use will be carried out. This will allow for determining the boundaries between them and to relate them to the selected, specific law institutions of the Third Reich. In addition, the historical and legal background of the functioning of the indicated legal solutions will be presented. This will allow to determine the aforementioned differences between the analysed activities on the basis of examples from the practice of establishing, interpreting and applying law in history.
Download file

Article file

Bibliography

1.Bator A., Dogmatyka prawa wobec politycznej opresji. Czy historia myśli prawnej może nas czegoś nauczyć?, „Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem” 2021, t. 43, nr 2, https://doi.org/10.19195/2300-7249.43.2.11.
2.Bator A., Granice instrumentalizacji instytucji prawnych w procesie karnym: uwagi z perspektywy teorii prawa, w: D. Gruszecka, J. Skorupka (red.), Granice procesu karnego: legalność działań uczestników postępowania, Warszawa 2015.
3.Becker M., Sądownictwo niemieckie i jego rola w okupacyjnej polityce na ziemiach polskich wcielonych do Rzeszy 1939–1945, Warszawa 2020.
4.Boberach H., Kempner R.M.W., Rasehorn T. (red.), Richterbriefe, Dokumente zur Beeinflussung der deutschen Rechtsprechung 1942–1944, „Schriften des Bundesarchivs”, Boppard am Rhein 1975.
5.Bogucka I., Funkcje prawa, w: Wielka encyklopedia prawa. T. VII. Teoria i filozofia prawa, Warszawa 2016.
6.Bolesta Ł., Prawo karne III Rzeszy instrumentem polityki państwa totalitarnego, „Studenckie Zeszyty Naukowe”, t. 16, nr 32.
7.Chauvin T., Sprawiedliwość: między celowością a bezpieczeństwem prawnym. Ewolucja poglądów Gustawa Radbrucha, „Studia Iuridica” 1999, nr XXXVII.
8.Graczyk K., Sądy specjalne III Rzeszy jako „sądy doraźne frontu wewnętrznego” (1933–1945), „Miscellanea Historico-Iuridica” 2019, t. XVIII, nr 2, https://doi.org/10.15290/mhi.2019.18.02.08.
9.Graczyk K., Wznowienie postępowania karnego w praktyce Sądu Specjalnego w Katowicach (Sondergericht Kattowitz) 1939–1945, „Z Dziejów Prawa” 2019, t. 12, nr 20, https://doi.org/10.31261/ZDP.2019.20.35.
10.Gromski W., Akty instrumentalizacji prawa i ich granice, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Przegląd Prawa i Admiistracji” 2018, t. CXIV, nr 3833, https://doi.org/10.19195/0137-1134.114.5.
11.Haldemann F., Gustav Radbruch vs. Hans Kelsen: A Debate on Nazi Law, „Ratio Jurisprudence” 2005, t. 18, nr 2, https://doi.org/10.1111/j.1467-9337.2005.00293.x.
12.Jędrzejewski Z., Pojęcie przestępstwa w doktrynie prawa karnego Niemiec hitlerowskich w ujęciu tzw. szkoły kilońskiej, „Ius Novum” 2011, nr 2.
13.Kelsen H., Collective and individual responsibility in international law with particular regard to the punishment od war criminals, „California Law Review” 1943, nr 31, https://doi.org/10.2307/3477207.
14.Kelsen H., The rule against ex post facto laws and the prosecution of the axis war criminals, http://hydraprod.library.cornell.edu/fedora/objects/nur:02047/datastreams/ pdf/content.
15.Kelsen H., Will the judgement in the Nuremberg Trial constitute a precedent in international law?, „The International Law Quarterly” 1947, t. 1, nr 2.
16.Kosielińska-Grabowska U., Idea sprawiedliwości u Gustawa Radbrucha, w: B. Wojciechowski, M.J. Golecki (red.), Rozdroża sprawiedliwości we współczesnej myśli filozoficznoprawnej, Toruń 2008.
17.Kotowski A., Instrumentalizacja prawa i instrumentalne użycie prawa a jego wykładnia, „Studia Prawnicze” 2016, t. 208, nr 4, https://doi.org/10.37232/sp.2016.4.2.
18.Kulesza W., Crimen laesea iustitiae odpowiedzialność karna sędziów i prokuratorów za zbrodnie sądowe według prawa norymberskiego, niemieckiego, austriackiego i polskiego, Łódź 2013, https://doi.org/10.18778/7525-894-3.
19.Lubertowicz M., Lex iniustissima non est lex. Formuła Gustava Radbrucha jako alternatywa dla międzynarodowego systemu ochrony praw człowieka, „Studia Erasmiana Wratislaviensia” 2010, nr 4.
20.Machowicz K., Prawo jako instrument zarządzania państwem, w: M. Pawlak (red.), Nowe tendencje w zarządzaniu, Lublin 2015, t. 6.
21.Neścior B., Prawno-organizacyjne aspekty wcielania do III Rzeszy Sudetenlandu i Austrii, praca doktorska, repozytorium UW, Warszawa 2020.
22.Paulson S.L., Lon L.Fuller, Gustav Radbruch, and the “positivist” theses, „Law and Philosophy” 1994, nr 13, https://doi.org/10.1007/bf01001678.
23.Radbruch G., Fünf Minuten Rechtsphilosopfie, w: Rechtsphilosophie III, Heidelberg 1990.
24.Radbruch G., Ustawowe bezprawie i ponadustawowe prawo, w: G. Radbruch, Filozofia prawa, Warszawa 2009.
25.Rovira M.G.-S., Not just Pure Theory: Hans Kelsen (1881–1973) and international criminal law, „SSRN Electronic Journal” 2019, https://doi.org/10.2139/ssrn.3471796.
26.Rudawski B., Mienie i rasa: Wybrane aspekty „aryzacji” majątku żydowskiego w Trzeciej Rzeszy i w kraju Warty, „Meritum” 2016, nr 8.
27.Sawicki J., Cyprian T., Materiały norymberskie. Umowa – statut – akt oskarżenia – wyrok – radzieckie wotum, Warszawa 1948.
28.Snarski T., Debata Hart-Fuller i jej znaczenie dla filozofii prawa, Gdańsk 2018.
29.Stalski P., Sądownictwo III Rzeszy w latach 1933–1945, Wrocław 2015.
30.Tończyk N., Konstytucja Republiki Weimarskiej z 11 sierpnia 1919 roku jako demokratyczna podstawa prawna totalitarnego państwa, „Studia Iuridica Toruniensia” 2014, nr 14, https://doi.org/10.12775/sit.2014.018.
31.Uruszczak W., Perwersyjne funkcje niemieckiego „prawa” w Generalnym Gubernatorstwie (1939–1945), „Z Dziejów Prawa” 2019, t. 12, nr 20, https://doi.org/10.31261/ZDP.2019.20.40.
32.Wichert W., Ustawa o pełnomocnictwach (Ermächtigungsgesetz) z 23 marca 1933 roku jako katalizator budowy państwa wodzowskiego w Niemczech, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem” 2019, t. 3959, nr 4, https://doi.org/10.19195/2300-7249.41.4.2.
33.Wierczyńska K., Pojęcie ludobójstwa w kontekście orzecznictwa międzynarodowych trybunałów karnych ad hoc, Warszawa 2010.
34.Woleński J., O formule Radbrucha, „Principia” 2015, nr LXI–LXII.
35.Wronkowska S., Kilka tez o instrumentalizacji prawa i ochronie przed nią, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Przegląd Prawa i Administracji” 2017, nr 3791, https://doi.org/10.19195/0137-1134.110.8.
36.Wrzyszcz A., Oddziaływanie ideologii nazistowskiej na sądownictwo niemieckie w Generalnym Gubernatorstwie w latach 1939–1945, „Acta Universitatis Wratislaviensis.
37.Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi” 2009, t. XXXI, nr 3154.
38.Zajadło J., Formuła Radbrucha. Filozofia na granicy pozytywizmu prawniczego i prawa natury, Gdańsk 2001.
39.Zajadło J., Odpowiedzialność za mur, Gdańsk 2003.
40.Zajadło J., Radbruch, Sopot 2016.
41.Zalewska M., Does Hans Kelsen’s Pure Theory od Law Support the Rule of Law and Democracy? w: H. Takikawa (red.), The Rule of Law and Democracy The 12th Kobe Lecture and the 1st IVR Japan International Conference, Kyoto 2018.
42.Zirk-Sadowski M., Rozumienie ocen w języku prawnym, Łódź 1980.
43.Zirk-Sadowski M., Wprowadzenie do filozofii prawa, Warszawa 2011.