Colloquia Theologica Ottoniana

ISSN: 1731-0555     eISSN: 2353-2998    OAI    DOI: 10.18276/cto.2018.1-14
CC BY-SA   Open Access   DOAJ  ERIH PLUS

Issue archive / 1/2018
Mszał Gnieźnieński z Niederaltaich Missale Plenarium ms. 149 Vetusque Antiquissimus
(Missal of Gniezno from Niederaltaich Missale Plenarium ms. 149 Vetusque antiquissimus)

Authors: Jan Gajur
Keywords: missale plenarium ms 149 missal from Gniezno codex manuscript
Data publikacji całości:2018
Page range:22 (279-300)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstract

Missale plenarium ms. 149 is the oldest medieval codex located in the Gniezno Cathedral Museum. It was not until the turn of the nineteenth / twentieth century that it finally came under observation, and was later used in series of short reports. A more comprehensive study on ms. 149 by Biegański and Woronczak was done in the 1970’s. In the same years, the calendar, which is part of the missal, has become the subject of probably the first and perhaps the only master’s thesis so far. After years, the author of the mentioned work has been reminded of the history of the old cultural heritage of Poland, deepening the study of new reports on the whole Missal. This not yet fully known half a century ago manuscript, thanks to the efforts of researchers, has partially uncovered some of its secrets. Paleographic and comparative analysis with other monuments of this period allowed to establish the exact date and place of origin of the manuscript and the circumstances of its order and its being brought to Gniezno. This is extremely valuable and important information, given that it relates to the beginnings of the history of the Polish state and its cultural heritage brought about by the Catholic Church and the first rulers of our country, in this case, Władysław Herman, the founder of the Gniezno Missal and the principal donor for the cathedral renovation. Thanks to the scientific research for sources of Polish culture, we are recovering the old, often forgotten, and deliberately overlooked part of our national and cultural identity of not so long ago. It is without a doubt the Gniezno Missal 149, brought to Poland to celebrate the consecration of the Gniezno Cathedral, and today constitutes proof of the contribution of the Church and the nation to Western civilization.
Download file

Article file

Bibliography

1.Biegański K., Fragment jednego z najstarszych zabytków diastematycznych w Polsce. Dodatek do ms. 149 Bibl. Kap. Gnieźnieńskiej=fr.149, w: Studia Hieronymo Feicht septuagenario dedicata, Kraków 1967, s. 96−119.
2.Biegański K., Woronczak J., Missale Plenarium Bible. Capita. Gnesnensis (ms. 149). Facsimile, (Antiquitates Musicae in Polonia, t. 12), Warszawa 1970−1972.
3.Biegański K., Woronczak J., Missale Plenarium Bible. Capita. Gnesnensis (MS. 149).
4.Musicological and philological analyses, (Antiquitates Musicae in Polonia, t. 11), Warszawa 1970−1972.
5.Boguniowski J.W., Rozwój historyczny ksiąg liturgii rzymskiej do Soboru Trydenckiego i ich recepcja w Polsce, Kraków 2001.
6.Brodziszewski A.W., [hasło] w: Polski słownik biograficzny, t. 2, Kraków 1936, s. 453.
7.Chronologia Polska, red. B. Włodarski, Warszawa 1957.
8.Chwałek J., Chorał gregoriański. Notacja, w: Encyklopedia katolicka, t. 3, Lublin 1995, kol. 223−225.
9.Danielski W., Kult św. Wojciecha na ziemiach polskich w świetle przedtrydenckich ksiąg liturgicznych, Lublin 1997.
10.Dzieje Gniezna, red. J. Topolski, Warszawa 1965.
11.Gajur J., Kalendarz Świętych w gnieźnieńskim Missale plenarium. Studium liturgiczno-historyczne, Gniezno 1977.
12.Gall Anonim, Cuda św. Wojciecha, tłum. A. Bielowski, w: tenże, Kronika Polska, „Monumenta Poloniae Historica”, t. 1, Lwów 1864, s. 433.
13.Germania Benedictina, t. 7: Die benediktinischen Mönchs- und Nonnenklöster in Hessen, St. Ottilien 2004, s. 768−853.
14.Hornowska M., Zdzitowiecka-Jasieńska H., Zbiory rękopiśmienne w Polsce średniowiecznej, Warszawa 1947.
15.Jachimecki Z., Historia muzyki polskiej, Warszawa 1920.
16.Janiak T., Romańska katedra w Gnieźnie, w: Chrzest − św. Wojciech − Polska. Dziedzictwo średniowiecznego Gniezna, [pr. zb.], Gniezno 2016, s. 105−130.
17.Jasiński K., Rodowód pierwszych Piastów, Poznań 1989.
18.Keller H.L., Reclams Lexikon der Heiligen und der biblischen Gestalten, Ditzingen 1984.
19.Kętrzyński W., Nota z 1287 r. w gnieźnieńskim Missale Plenarium, w: Monumenta Poloniae Historica, t. 5, Lwów 1888, s. 111.
20.Kohte J., Verzeichnis der Kunstdenkmäler der Provinz Posen, t. 1−4, Berlin 1895−1898.
21.Michałowski R., Princeps fundator. Studium z dziejów kultury politycznej w Polsce X−XIII w., Warszawa 1989.
22.Mikołajczyk G., Początki Gniezna, Warszawa−Poznań 1972.
23.Olejnik K., Cedynia, Niemcza, Głogów, Krzystków, Kraków 1988.
24.Referowski W., Jabłoński J., Liternictwo, Warszawa 1958.
25.Riché P., Karolingowie. Ród, który stworzył Europę, Warszawa 1997.
26.Rył J., Katalog rękopisów Biblioteki Katedralnej w Gnieźnie, „Archiwa Biblioteczne i Muzea Kościelne” 45 (1982), s. 5−201.
27.Sawicki T., Gniezno. Centralny ośrodek państwa wczesnopiastowskiego w świetle badań archeologicznych, w: Chrzest − św. Wojciech − Polska. Dziedzictwo średniowiecznego Gniezna, [pr. zb.], Gniezno 2016, s. 59−104.
28.Semkowicz W., Paleografia łacińska, Kraków 1951.
29.Sokołowski M., Sprawozdania Komisyi do Badania Historyi Sztuki w Polsce, t. 5, Kraków 1896.
30.Stefański J., Msze wspólne o świętych Commune Sanctorum w liturgii rzymskiej, RBL 22 (1969), s. 333−342.
31.Strzelczyk J., Gniezno − stolica i metropolia w okresie wczesnego średniowiecza, w: Chrzest − św. Wojciech − Polska. Dziedzictwo średniowiecznego Gniezna, [pr. zb.], Gniezno 2016, s. 11−24.
32.Święcicki C.K., Kultura piśmienna w Polsce średniowiecznej. X−XII wiek, Warszawa 2010.
33.Trzciński T., Średniowieczne rękopisy biblioteki kapitulnej w Gnieźnie aż do początku wieku XVI, „Roczniki Towarzystwa Nauk Poznańskiego” XXXV(1909), s. 169−320.
34.Zakrzewski S., Pochodzenie tzw. Missale Plenarium Katedry Gnieźnieńskiej, „Sprawozdania Towarzystwa Naukowego w Lwowie” II (1922) z. 3, s. 146−148.
35.Koza S.J., Niederaltaich, http://pracownik.kul.pl/files/11046/public/sjkek/NIEDERALTAICH. doc (dostęp: 26.07.2017).
36.Suski A., Rękopiśmienne mszały przedtrydenckie w Polsce, http://www.kkbids.episkopat.pl/ uploaded/a76/Anamnesis76-4 str. 61-89.pdf (dostęp: 28.07.2017).
37.Szymczak G., Wlazłowicz-Pietras M., Książka w średniowieczu, https://libernaturaererum.files.wordpress.com/2012/09/warsztathistoryka-uni-lodz-pl_sredniowiecze_ksiazka.pdf s. 6 (dostęp: 25.07.2017).
38.Wetesko L., Kwerenda dzieł sztuk plastycznych oraz architektonicznych związanych z chrystianizacją Polski i powstaniem państwa polskiego w okresie do początku
39.XIII wieku, http://chrzest966.pl/dr-leszek-wetesko-kwerenda-dziel-sztuk-plastycznych-oraz-architektonicznych-zwiazanych-z-chrystianizacja-polski-i-powstaniem--panstwa-polskiego-w-okresie-do-poczatku-xiii-w/ (dostęp: 26.07.2017).