Przeszłość Demograficzna Polski

Poland's Demographic Past


ISSN: 0079-7189     eISSN: 2719-4345    OAI    DOI: 10.18276/pdp.2024.46-01
CC BY-SA   Open Access   DOAJ  ERIH PLUS  DOAJ

Issue archive / 46, 2024
„Paradise Lost” - depopulation of the Jews of Narol in 1648

Authors: Dariusz Wojnarski ORCID
Akademia Zamojska
Keywords: Narol population Jews Khmelnytsky Uprising
Whole issue publication date:2024
Page range:30 (7-36)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstract

This article attempts to revise previous findings, largely speculative, regarding the extent and, above all, the composition of the demographic losses of the Jewish population during the Khmelnytsky Uprising. In general, it can be said that research difficulties are due to the lack of an adequate source base or to the use of an overly simplified method of calculation. The unique result of the archival research is a Hebrew manuscript recording the murder of the Jewish population of the town of Narol by Bohdan Khmelnytsky’s army; a version, with translation, is given in the appendix. The demographic analysis of this center, based on a fairly well-preserved collection of documentary and narrative sources, gives an insight into its prewar population potential, its ethnic structure, then the course of events in the tragic year of 1648 and their consequences in terms of personal losses, with particular emphasis on the Jewsish population. It also considers the issues of deportation into slavery (yasir) and, as a result of the threat of war, migration, and emigration.
Download file

Article file

Bibliography

1.Bogdanowski, Janusz. “Fortyfikacje ziemne na terenie powiatu lubaczowskiego.” Rocznik Ziemi Lubaczowskiej 2 (1971): 15–27.
2.Cała, Alina, Hanna Węgrzynek, and Gabriela Zalewska. Historia i kultura Żydów polskich. Słownik. Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, 2000.
3.Ciesielski, Tomasz. “The Jews in Times of War and the Social and Political Riots in the Southeast of the Polish-Lithuanian Commonwealth in the 17th and 18th Centu- ries.” Biuletyn Polskiej Myśli Historycznej 9 (2004): 267–90. https://doi.org/10.12775/ BPMH.2014.011.
4.Gieysztorowa, Irena. Wstęp do demografii staropolskiej. PWN, 1976.
5.Gliwa, Andrzej. “Niewola brańców tatarskich z ziem południowo-wschodnich Rzeczypo- spolitej w XVII wieku: doświadczenie przemowy i jego konsekwencje w postaci stresu pourazowego.” In W niewoli. Doświadczenie jenieckie i jego konteksty na przestrzeni dziejów, ed. Marcin Jarząbek, Michał Stachura, and Piotr Szlanta. Towarzystwo Wydawnicze Historia Iagellonica, 2019.
6.Gmiterek, Henryk. “Inwentarz dóbr narolskich z 1664 roku.” Rocznik Lubaczowski 6 (1996): 51–56.
7.Gmiterek, Henryk. “Narol w okresie Rzeczypospolitej szlacheckiej (1585–1772).” Rocznik Lubaczowski 5 (1994): 17–36.
8.Gmiterek, Henryk. “Żydzi narolscy w dobie przedrozbiorowej.” Prace Historyczno- -Archiwalne 30 (2018): 15–26.
9.Gmiterek, Henryk, and Zygmunt Kubrak. Narol przez wieki. Dzieje miasta i okolic. VEGA Studio Adv. Tomasz Müller, 2021.
10.Guldon, Zenon. “Straty ludności żydowskiej w Koronie w latach potopu.” In Rzeczpospolita w latach potopu, ed. Jadwiga Muszyńska and Jacek Wijaczka. WSP im. Jana Kocha- nowskiego, 1996.
11.Guldon, Zenon, and Jacek Wijaczka. Procesy o mordy rytualne w Polsce w XVI–XVIII w. DCF, 1995.
12.Guldon, Zenon, and Jacek Wijaczka. “Żydzi a chrześcijanie na Wołyniu w XVI–XVIII wieku.” Nasza Przeszłość 80 (1993): 225–48. https://doi.org/10.52204/np.1993.80.225-248.
13.Guzowski, Piotr, and Radosław Poniat. “Przeliczniki demograficzne w szacunkach zaludnienia miast w Królestwie Polskim w drugiej połowie XVI wieku.” Przeszłość Demograficzna Polski – Poland’s Demographic Past 37, no. 2 (2015): 77–93. https://doi.org/10.18276/pdp.2015.2.37-04.
14.Horn, Maurycy. Powinności wojenne Żydów w Rzeczypospolitej w XVI i XVII wieku. PWN, 1978.
15.Horn, Maurycy. “Zaludnienie województwa bełskiego w 1630 roku.” Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych 21 (1959): 67–95.
16.Horn, Maurycy. Żydzi na Rusi Czerwonej w XVI i pierwszej połowie XVII w. Działalność gospodarcza na tle rozwoju demograficznego. PWN, 1975.
17.Janas, Eugeniusz. “Narol na mapie polskich dziejów wojskowych XVII wieku.” Rocznik Lubaczowski 5 (1994): 37–45.
18.Kandel, Dawid. “Rzeź Żydów sandomierskich w r. 1655.” Kwartalnik poświęcony badaniu przeszłości Żydów w Polsce 1, no. 2 (1912/1913): 111–17.
19.Kościelniak, Karol. “Wpływ wojen północnych XVII i XVIII w. na postawy i relacje mieszkańców Poznania różnych wyznań.” Studia Historyczne 62, no. 1 (2019): 41–59. https://doi.org/10.12797/sh.62.2019.01.03.
20.Kośka, Małgorzata. “Dokumenty klasztorne w zbiorach kolekcjonerów lwowskich–Wiktora Baworowskiego i Aleksandra Czołowskiego.” Miscellanea Historico-Archivistica 27 (2020): 335–46.
21.Kozłowski, Przemysław. Działalność polityczno-dyplomatyczna Bohdana Chmielnickiego. PhD diss., Adam Mickiewicz University, 2014.
22.Kuklo, Cezary. Demografia Rzeczypospolitej przedrozbiorowej. Wydawnictwo DiG, 2009.
23.Kuklo, Cezary. “Wielkość i struktura gospodarstwa domowego w Polsce wczesnonow- ożytnej. Próba charakterystyki”. In Cała historia to dzieje ludzi… Studia z historii społecznej ofiarowane profesorowi Andrzejowi Wyczańskiemu w 80-tą rocznicę urodzin i 55-lecie pracy naukowej, ed. Cezary Kuklo. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2004.
24.Łopatecki, Karol. “Jednostki odległości i szybkość podróżowania w drugiej połowie XVI stulecia w świetle traktatu Blaisea de Vigenère.” Przegląd Historyczny 112, no. 3 (2021): 531–62.
25.Markiewicz, Henryk (comp.). Żydzi w Polsce. Antologia literacka. Universitas, 1997.
26.Michałowska, Anna. “Elegie żydowskie upamiętniające wydarzenia połowy XVII wieku.” Napis 7 (2001): 259–279. https://doi.org/10.18318/napis.2001.1.18.
27.Nadav, Mordechai. The Jews of Pinsk, 1506 to 1880, ed. Mark Mirksy and Moshe Rosman. Stanford University Press, 2008. https://doi.org/10.1515/9780804783088.
28.Podhorodecki, Leszek. Chanat Krymski i jego stosunki z Polską w XV–XVIII w. Książka i Wiedza, 1987.
29.Podhorodecki, Leszek. Tatarzy. Książka i Wiedza, 1971.
30.Rosman, Moshe. Categorically Jewish, Distinctly Polish: Polish Jewish History Reflected and Refracted. Liverpool University Press, 2022. https://doi.org/10.3828/liverpool/9781906764852.001.0001.
31.Stampfer, Shaul. “Jewish Population Losses in the Course of the Khmelnytsky Uprising.” Judaica Ukrainica 4 (2015): 36–52.
32.Stampfer, Shaul. “What Actually Happened to the Jews of Ukraine in 1648?” Jewish History 17, no. 2 (2003): 207–27.
33.Sułowski, Zygmunt. “Liczebność Żydów na ziemiach polskich.” In Naród – Kościół – kultura. Szkice z historii Polski, ed. Adam Chruszczewski. Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1986.
34.Teller, Adam. “Jewish Literary Responses to the Events of 1648–1649 and the Creation of a Polish-Jewish Consciousness.” In Culture Front: Representing Jews in Eastern Europe, ed. Benjamin Nathans and Gabriella Safran. University of Pennsylvania Press, 2008. https://doi.org/10.9783/9780812291032.17.
35.Teller, Adam. Rescue the Surviving Souls. The Great Jewish Refugee Crisis of the 17th Century. Princeton University Press, 2020. https://doi.org/10.23943/princeton/9780691161747.001.0001.
36.Wojnarski, Dariusz. “Losy miast ziemi lubaczowskiej na trasie pochodu wojsk Bohdana Chmielnickiego w roku 1648.” Rocznik Lubaczowski 6 (1996): 32–41.
37.Wojnarski, Dariusz. “Rzemiosło i handel w Krasnymstawie. Między prosperity akryzysem (połowa XVI–XVII w.).” Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych 82 (2021): 37–72. https://doi.org/10.12775/rdsg.2021.02.
38.Wojnarski, Dariusz. “Straty materialno-demograficzne miast Ordynacji Zamojskiej w następstwie napadu wojsk Bohdana Chmielnickiego w 1648 r.” Roczniki Wydziału Nauk Prawnych i Ekonomicznych KUL 4, no. 2 (2008): 117–35.
39.Wyczański, Andrzej. Wieś polskiego Odrodzenia. Książka i Wiedza, 1969.
40.Yakovenko, Natalia. “The Events of 1648–1649: Contemporary Reports and the Problem of Verification.” Jewish History 17 (2003): 165–78.
41.Zieliński, Ludwik. “Narol – Lubycza – Rawa – Żółkiew.” Lwowianin 2 (1842): 45–51.