Przeszłość Demograficzna Polski

Poland's Demographic Past

ISSN: 0079-7189    OAI    DOI: 10.18276/pdp.2015.3.37-02
CC BY-SA   Open Access   DOAJ  CEEOL  ERIH PLUS  DOAJ

Issue archive / 37, 2015, nr 3
Małżeństwa Żydów w Piotrkowie Trybunalskim w latach 1808–1870
(Jewish Marriages in Piotrków Trybunalski in the Years 1808–1870)

Authors: Tomasz M. Jankowski
Uniwersytet Wrocławski, Wydział Nauk Historycznych i Pedagogicznych
Keywords: marriages weddings Jews Piotrków Trybunalski historical demography
Data publikacji całości:2015
Page range:53 (39-91)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstract

The article is the first part of statistical analysis of marriage records of Jewish people from Piotrków Trybunalski for the period of 1808–1870. The author rises issues related to the age of entering into a marriage taking into consideration: social and economicfactors, permanent celibacy, prospective spouses’ origins, seasonality, and remarriage patterns. One of the most significant conclusions is the age of concluding a marriage which is the first one for both parties, it is assigned about 20 for women and 22 for men – distinctly lower than in non-Jewish urban communities in the 19th century, like in Piotrków Trybunalski. The author points out diversity in matrimonial customs among Jewish communities of Poland of that time. The statistical evidence from Piotrków Trybunalski does not provide full explanation of the observed differences. Both frequent marriages of widowers with single women, and the duration of widowhood among the group being studied fit into a model investigated in other (non-Jewish) communities, and are contrary to traditional Judaism recommendations.
Download file

Article file

Bibliography

1.Jean-Pierre Bardet, Urodzenie w kontekście płodności naturalnej, „Przeszłość Demograficzna Polski” 23, 2002.
2.Alexander Beider, A Dictionary of Ashkenazic given names. Their origins, structure pronunciation, and migrations, Bergenfield 2001.
3.Israel Bartal, The Jews of Eastern Europe, 1772–1881, Philadelphia 2005.
4.David Biale, Childhood, marriage and the family in the Eastern European Jewish enlightenment, [w:] The Jewish family. Myths and reality, red. Steven M. Cohen, Paula E. Hyman, New York–London 1986.
5.Emilia Brodnicka, Ludność parafii Wieleń nad Notecią w drugiej połowie XVIII w., „Przeszłość Demograficzna Polski” 2, 1969.
6.Anthony Carter, Agency and fertility: for an ethnography of practice, w: Situating fertility. Anthropology and demographic inquiry, red. Susan Greenhalgh, Cambridge 1995.
7.Ansley Coale, Barbara Anderson, Erna Härm, Human fertility in Russia since the nineteenth century, Princeton 1979.
8.Ansley Coale, Paul Demeny, Regional model life tables and stable populations, New York i in. 1983.
9.Anna Czop, Ruch naturalny ludności w parafii juncewskiej w latach 1801–1870 (na podstawie ksiąg metrykalnych), „Przeszłość Demograficzna Polski” 29, 2010.
10.Danuta Daszkiewicz-Ordyłowska, Śluby w parafii toszeckiej w latach 1789–1877, [w:] Śląskie studia demograficzne, t. 1: Śluby, Wrocław 1995.
11.Renzo Derosas, A family affair. Marriage, mobility, and living arrangements in nineteenth-century Venice, 1850–1869, [w:] The road to independence. Leaving home in western and eastern societies, 16th–20th centuries, red. Frans van Poppel, Michel Oris, James Z. Lee, Bern 2004.
12.Dziennik praw Królestwa Polskiego, t. 18, Warszawa 1836.
13.Artur Eisenbach, Emancypacja Żydów na ziemiach polskich 1785–1870 na tle europejskim, Warszawa 1988.
14.Everyday Jewish life in Imperial Russia. Select documents, 1772–1914, red. ChaeRan Y. Freeze, Jay M. Harris, Waltham 2013.
15.Mojżesz Feinkind, Dzieje Żydów w Piotrkowie i okolicy od najdawniejszych czasów do chwili obecnej, Piotrków 1930.
16.David Feldman, Birth control in Jewish law. Marital relations, contraception, and abortion as set forth in the classic texts of Jewish law, New York 1968.
17.Karolina Filipowska, Rodzina żydowska w Wolsztynie w latach 1875–1914 na podstawie akt stanu cywilnego, „Kwartalnik Historii Żydów” 250, 2014.
18.Oskar Flatt, Opis Piotrkowa Trybunalskiego pod względem historycznym i statystycznym, Warszawa 1850.
19.Lech Frączek, Ludność parafii szczekocińskiej w latach 1808–1914 w świetle ksiąg metrykalnych, Kraków 2012.
20.ChaeRan Freeze, Jewish marriage and divorce in Imperial Russia, Hanover–London 2002.
21.Janina Gawrysiakowa, Realizacja zasad rejestracji ruchu naturalnego ludności różnych wyznań w latach 1797–1900, „Przeszłość Demograficzna Polski” 12, 1980.
22.Radosław Gaziński i in., Śluby w parafii ewangelickiej Jasienica pod Szczecinem w latach 1778–1880, „Przeszłość Demograficzna Polski” 28, 2007.
23.Gershon Hundert, Jewish urban residence in the Polish commonwealth in the Early Modern period, „The Jewish Journal of Sociology” 26, 1984, No. 1.
24.Jakub Goldberg, Die Ehe bei den Juden Polens im 18. Jahrhundert, „Jahrbücher für Geschichte Osteuropas” 31, 1993, s. 483–515; Rafal Mahler, Jidn in amolikn Polin in liht fun cifern [Żydzi w dawnej Polsce w świetle cyfr. Struktura demograficzna i socjalno-ekonomiczna Żydów w Koronie w XVIII wieku], Warszawa 1958.
25.Jakub Goldberg, Struktura zawodowa ludności miast „wolnych” województwa sieradzkiego w 1791 r., „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego. Nauki Humanistyczno-Społeczne”, seria I, 1960 (21).
26.Krystyna Górna, Analiza demograficzna metryk dolnośląskiej parafii Rząśnik z lat 1794–1874, „Przeszłość Demograficzna Polski” 17, 1987.
27.Krystyna Górna, Narodziny, śluby i zgony na Górnym Śląsku w XVIII wieku, [w:] Wesela, chrzciny i pogrzeby w XVI–XVIII wieku. Kultura życia i śmierci, red. Henryk Suchojad, Warszawa 2001.
28.Krystyna Górna, Rodzina na Górnym i Dolnym Śląsku w XVIII–XIX wieku. Kontynuacje i zmiany demograficzne, „Przeszłość Demograficzna Polski” 26, 2005.
29.Marek Górny, Ruch naturalny ludności Tarnowskich Gór w latach 1801–1870, „Studia i Materiały z Dziejów Śląska” 13, 1983.
30.Marek Górny, Rejestracja metrykalna parafii Szaradowo z XVIII wieku, „Przeszłość Demograficzna Polski” 18, 1991.
31.Zenon Guldon, Waldemar Kowalski, The Jewish population and family in the Polish-Lithuanian Commonwealth in the second half of the 18th century, „The History of Family” 8, 2003.
32.Paweł Gut, Przepisy o rejestracji ruchu naturalnego ludności żydowskiej w Prusach w latach 1847–1874, [w:] Żydzi oraz ich sąsiedzi na Pomorzu Zachodnim w XIX i XX wieku, red. Mieczysław Jaroszewicz, Włodzimierz Stępiński, Warszawa 2007.
33.John Hajnal, European marriage patterns in perspective, [w:] Population in history. Essays in historical demography, red. David V. Glass, David E.C. Eversley, London 1965.
34.Historia Kościoła w Polsce, t. 2: 1764–1945: cz. 1, 1764–1918, red. Bolesław Kumor, Zdzisław Obertyński, Poznań–Warszawa 1979.
35.Joseph Jagur-Grodzinski, Origins of Ashkenazic Jewry: Natural growth vs. immigration, „Papers in Jewish Demography” 11, 1993.
36.Malc Jakow, Lau Naftali, Piotrkow Tribunalski wehaswiwa, Jerozolima 1965.
37.Joanna Janicka, Żydzi Zamojszczyzny 1864–1915, Lublin 2007.
38.Julian Janczak, Ludność, [w:] Dzieje Piotrkowa Trybunalskiego, red. Bohdan Baranowski, Łódź 1989.
39.Jacob Katz, Tradition and crisis. Jewish society at the end of the Middle Ages, New York 1993.
40.Mieczysław Kędelski, Rozwój demograficzny Poznania w XVIII i na początku XIX wieku, Poznań 1992.
41.John Knodel, Demographic behavior in the past. A study of fourteen German village populations in the eighteenth and nineteenth centuries, Cambridge 1988.
42.John Knodel, Katherine Lynch, The decline of remarriage. Evidence from German village populations in eighteenth and nineteenth centuries, „Journal of Family History” 10, 1985.
43.Kodex cywilny Królestwa Polskiego, artykuł XI, [w:] Dziennik Praw Królestwa Polskiego, t. 10, Warszawa 1826.
44.Kodex Napoleona Xięstwu Warszawskiemu […] dany, Warszawa 1810.
45.Stefania Kowalska-Glikman, Ludność żydowska Warszawy w połowie XIX w. w świetle akt stanu cywilnego, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego w Polsce”, 1981 (118).
46.Stefania Kowalska-Glikman, Ruchliwość społeczna i zawodowa mieszkańców Warszawy w latach 1845–1861 na podstawie akt stanu cywilnego, Wrocław i in. 1971.
47.Teresa Krotla, Ludność parafii Bielawskiej w latach 1766–1830 (na podstawie ksiąg metrykalnych), „Śląski Kwartalnik Historyczny «Sobótka»” 46, 1991, nr 4.
48.Cezary Kuklo, Demografia Rzeczypospolitej przedrozbiorowej, Warszawa 2009.
49.Cezary Kuklo, Kobieta samotna w społeczeństwie miejskim u schyłku Rzeczypospolitej szlacheckiej. Studium demograficzno-społeczne, Białystok 1998.
50.Cezary Kuklo, Rodzina w osiemnastowiecznej Warszawie, Białystok 1991.
51.Witold Kula, Demografia Królestwa Polskiego, wyd. Marek Górny, Wrocław–Poznań 2002(=„Badania z dziejów społecznych i gospodarczych” 61).
52.Hanna Kurowska, Gubin i jego mieszkańcy. Studium demograficzne XVII–XIX w., Zielona Góra 2010.
53.Pelagia Kwapulińska, Śluby w parafii kochłowickiej w XIX wieku, w: Śląskie studia demograficzne, t. 1: Śluby, Wrocław 1995.
54.Zbigniew Kwaśny, Z najnowszych badań nad rozwojem demograficznym ludności Śląska w XVIII i XIX wieku, „Śląski Kwartalnik Historyczny «Sobótka»” 43, 1988, nr 2.
55.Landrecht für die Preussischen, t. 2, cz. 1, Belin 1835.
56.Ruth Landes, Mark Zborowski, Hypotheses Concerning the Eastern European Jewish Family, „Psychiatry. Journal for the Study of Interpersonal Processes” 13, 1950.
57.Peter Laslett, Characteristics of the western family considered over time, „Journal of Family History” 2, 1977.
58.Jacob Lestschinsky, Jewish migration for the past hundred years, New York 1944.
59.Steven Lowenstein, Ashkenazic Jewry and the European marriage pattern. A preliminary survey of Jewish marriage age, „Jewish History” 8, 1994.
60.Krzysztof Makowski, Rodzina poznańska w I połowie XIX wieku, Poznań 1992.
61.Artur Markowski, Between tradition and economy. Jewish family and household in the Polish kingdom in pre-emancipation era (to 1862), „Цайтшрыфт” 7, 2012.
62.Artur Markowski, Między wschodem a zachodem. Rodzina i gospodarstwo domowe Żydów suwalskich w pierwszej połowie XIX wieku, Warszawa 2008.
63.Arkadiusz Maślach, Ludność wsi Zarzecze w powiecie niżańskim w latach 1828–1864, „Przeszłość Demograficzna Polski” 27, 2006.
64.Anna Michałowska-Mycielska, The Jewish community authority and social control in Poznań and Swarzędz, 1650–1793, Wrocław 2008.
65.Jerzy Michalewicz, Żydowskie okręgi metrykalne i żydowskie gminy wyznaniowe w Galicji, Kraków 1995.
66.Anna Mioduszewska, Kondycja demograficzna rodziny parafian choroskich w drugiej połowie XVIII i na początku XIX wieku. Uwagi wstępne, [w:] Rodzina i gospodarstwo domowe na ziemiach polskich w XV–XX wieku. Struktury demograficzne, społeczne i gospodarcze, red. Cezary Kuklo, Warszawa 2008.
67.Jan Mironczuk, Żydzi w okręgu bożniczym w Ostrołęce w świetle księgi ślubów z lat 1830–1843, „Kwartalnik Historii Żydów” 225, 2008.
68.Jan Paradysz, Współczesna demografia regionalna i kilka wniosków z niej wypływających dla innych badań w mikroskali, „Przeszłość Demograficzna Polski” 26, 2005.
69.Sergio Della Pergola, La trasformazione demografica della diaspora ebraica, Torino 1983.
70.Yohanan Petrovsky-Shtern, The Golden Age Shtetl. A new history of Jewish life in East Europe, Princeton 2014.
71.Andrejs Plakans, Joel M. Halpern, A Historical perspective on eighteenth century Jewish family households in Eastern Europe. A preliminary case study, [w:] Modern Jewish Fertility, red. Paul Ritterband, Leiden 1981.
72.Wiesław Puś, Stosunki gospodarcze, [w:] Dzieje Piotrkowa Trybunalskiego, red. Bohdan Baranowski, Łódź 1989.
73.Piotr Rachwał, Ludność wsi Iskrzynia w powiecie krośnieńskim w XIX wieku, „Przeszłość Demograficzna Polski” 27, 2006.
74.Ludwig von Rönne, Heinrich Simon, Die früheren und gegenwärtigen Verhältnisse der Juden in den sämmtlichen Landestheilen des Preussischen Staates: eine Darstellung und Revision der gesetzlichen Bestimmungen über ihre staats-und privatrechtlichen Zustände. Mit Benutzung der Archive der Ministerien des Innern und der Justiz, Breslau 1843.
75.Konrad Rzemieniecki, Ludność parafii radzionkowskiej w latach 1801–1850, „Przeszłość Demograficzna Polski” 23, 2002.
76.Lawrence Sawchuck, Doris Ann Herring, Historic marriage patterns in the Sephardim of Gibraltar, 1704 to 1939, „Jewish Social Studies” 50, 1988, No. 3/4.
77.Roger Schofield, Family structure, demographic behaviour, and economic growth, [w:] Famine, disease and the social order in Early Modern society, red. John Walter, Roger Schofield, Cambridge i in. 1989.
78.Usiel Oskar Schmelz, Infant and early childhood mortality among Jews of the Diaspora, Jerusalem 1971.
79.Jerzy Spychała, Rodzina w parafii Strzelce Opolskie w latach 1766–1870, [w:] Śląskie studia demograficzne, t. 5: Rodzina, red. Zbigniew Kwaśny, Wrocław 2001.
80.Jerzy Spychała, Śluby w parafii Strzelce Opolskie w latach 1766–1870, [w:] Śląskie studia demograficzne, t. 1: Śluby, Wrocław 1995.
81.Shaul Stampfer, Families, rabbis and education. Traditional Jewish society in nineteenth-century Eastern Europe, Oxford 2010.
82.Shaul Stampfer, Patterns of internal Jewish migration in the Russian Empire, [w:] Jews and Jewish life in Russia and the Soviet Union, red. Yaacov Ro’i, Portland 1995.
83.Sydney Stahl Weinberg, The world of iur mothers. The lives of Jewish immigrant women, Chapel Hill–London 1988.
84.Barbara Stępniewska-Holzer, Badania nad rodzinami żydowskimi w białoruskich guberniach strefy osiedlenia XIX wieku, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 60, 2000.
85.Barbara Stępniewska-Holzer, Żydzi w miasteczkach guberni witebskiej w połowie XIX wieku. Zaludnienie i struktura zawodowa, „Przegląd Historyczny” 90, 1999, z. 4.
86.Zygmunt Sułowski, Mechanizmy ekspansji demograficznej Żydów w miastach polskich XVI–XIX wieku, „Zeszyty Naukowe KUL” 1974 (17).
87.Wiesław Tyburowski, Ruch naturalny ludności żydowskiej okręgu metrykalnego Brzostek w latach 1894–1939, [w:] Jerzy Michalewicz, Żydowskie okręgi metrykalne i żydowskie gminy wyznaniowe w Galicji doby autonomicznej, Kraków 1995.
88.Bernard Weinryb, The Jews of Poland. A social and economic history of the Jewish community in Poland from 1100 to 1800, Philadelphia 1972.
89.Kazimierz Zając, Studium nad ruchem naturalnym miasta Rymanowa w świetle ksiąg parafialnych z lat 1850–1950, „Przeszłość Demograficzna Polski” 3, 1970.
90.Mordechai Zalkin, Hamiszpacha hamaskilit umekoma behitpatchut tnuat hahaskala hajehudit bemizrah Eropa, [w:] Eros, erusin weisurin. Minijut, umiszpaha behistoria, red. Israel Bartal, Jeszahahu Gafni, Jerozolima 1998.
91.Grzegorz Zamoyski, Ruch naturalny w żydowskim okręgu metrykalnym w Sokołowie w latach 1877–1939, [w:] Studia i materiały z dziejów Polski południowo-wschodniej, t. 1, red. Zdzisław Budzyński, Rzeszów 2003, s. 239–260.
92.Mark Zborowski, Elizabeth Herzog, Life is with people, New York 1953.
93.Leszek Ziątkowski, Rodzina żydowska we Wrocławiu w XIX wieku, [w:] Z historii ludności żydowskiej w Polsce i na Śląsku, red. Krystyn Matwijowski, Wrocław 1994.
94.Agnieszka Zielińska, Przemiany struktur demograficznych w Toruniu w XIX i na początku XX wieku, Toruń 2013.
95.Agnieszka Zielińska, Rodzina żydowska w XIX i początku XX wieku, [w:] Struktury demograficzne rodziny na ziemiach polskich do połowy XX wieku. Przegląd badań i problemów, red. Piotr Guzowski, Cezary Kuklo, Białystok 2014.
96.Agnieszka Zielińska, Żydzi w Toruniu w latach 1847–1914. Elementy analizy demograficznej, „Klio. Czasopismo Poświęcone Dziejom Polski i Powszechnym” 2012, nr 3 (22).
97.Agnieszka Zielińska-Nowicka, Parafia rzymskokatolicka świętych Janów w Toruniu w latach 1793–1914. Wybrane zagadnienia demograficzne, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 67, 2007.
98.Małgorzata Żmijewska, Ludność parafii tyskiej od 1749 roku do połowy XIX wieku w świetle ksiąg metrykalnych. Studium demograficzno-społeczne, praca doktorska napisana pod kier. Antoniego Barciaka, Uniwersytet Śląski, Katowice 2007.