Studia Językoznawcze

synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny


ISSN: 1730-4180     eISSN: 2353-3161    OAI    DOI: 10.18276/sj.2020.19-16
CC BY-SA   Open Access   CEEOL  ERIH PLUS

Issue archive / t. 19, 2020
O postrzeganiu języków klasycznych, polskiego i niemieckiego w przedmowach do dawnych słowników przekładowych
(On perception of classical languages, Polish and German in prefaces to ancient translation dictionaries)

Authors: Anna Lenartowicz-Zagrodna ORCID
Uniwersytet Łódzki, Łódź
Keywords: linguistic awareness Polish-Latin dictionaries Grzegorz Knapiusz
Data publikacji całości:2020
Page range:18 (247-264)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstract

The purpose of this study was an attempt to show the opinions on languages expressed in the prefaces to the Polish-Latin dictionaries, regarding, among others, the valuation, use, specifics, often formulated contrastively. The material basis were the dictionaries of Mikołaj Volckmar (1596, 1605), Grzegorz Knapiusz (1621, 1632), Benedykt Woronowski (1769) and the Dasyposiusz katolicki (1642). In the conclusions main thematic fields are outlined which serve the description of languages, including: a) general praise of a given language, b) its geographical range, c) justification of its usefulness, d) description of the language system, e) lexicographic remarks. It was observed that the questions raised by the authors remain in accordance with the then tendencies and ways of speaking about language, particularly about the Polish language.
Download file

Article file

Bibliography

1.[Dasypodiusz Piotr]. Dasypodius Catholicus hoc est Dictionarium Latino-Germanico-Polonicum et Germanico-Latinum et Polonico-Latinum. Gdańsk: typis Andreae Hünefeldi, 1642.
2.[Karol IV]. „Bulla Aurea Caroli IV”. W: Monumenta Germaniae Historica. T. XI: Fontes iuris Germanici antiqui in usum scholarum separatim editi, oprac. Wolfgang Fritz. Böhlau: Deutsche Akademie der Wissenschaften, 1972.
3.Axer, Jerzy. „Łacina jako drugi język narodu szlacheckiego Rzeczypospolitej”. W: Łacina jako język elit, red. Jerzy Axer, 151–156. Warszawa: OBTA, DiG, 2004.
4.Brzezwicki, Łukasz. Puerilia ex variis onomasticis excerpta et in usum iuventutis Poloniae publicata. Kraków: in Officina Typogragica Martini Philipowski, 1632.
5.Filip, Grażyna, Magdalena Patro-Kucab. „Obraz sarmatyzmu utrwalony w polskiej leksyce i przestrzeni społecznej – wybrane zagadnienia i przykłady”. Słowo. Studia Językoznawcze 4 (2013): 53–71.
6.Kędelska, Elżbieta. Studia nad łacińsko-polską leksykografią drugiej połowy XVI wieku. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1995.
7.Knapiusz, Grzegorz. Synonyma seu Dictionarium Polonolatinum. Kraków: in officina Francisci Caesarii, 1649.
8.Knapiusz, Grzegorz. Thesauri Loponolatinograeci tomus secundus Latinopolonicus. [T. 2]. Kraków: typis Francisci Caesarii, 1644.
9.Knapiusz, Grzegorz. Thesauri Polonolatinograeci […] tomus tertius continens Adagia Polonica. [T. 3]. Kraków: typis Francisci Cesarii, 1632.
10.Knapiusz, Grzegorz. Thesaurus Polonolatinograecus seu promptuarium lingua Latinae et Graece. [T. 1]. Kraków: typis Francisci Cesarii, 1621.
11.Litwiński [Jan]. Słownik polsko-łacińsko-francuski na zasadach Knapskiego, Danneta i Troca. T. 1–2. Warszawa: nakładem Zawadzkiego i Węckiego, 1815.
12.Pawłowska, Regina. „Nauczanie języka polskiego w Gdańsku w XVII wieku”. W: Gdańskie gimnazjum akademickie. T. I: Szkice z dziejów, red. Edmund Kotarski, 229–246. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2008.
13.Pawłowski, Adam. „Jan Rybiński (1560–1621) w historii polskiej polityki językowej”. W: Sapientia ars vivendi. Księga Jubileuszowa ofiarowana Profesor Annie Dąbrowskiej, red. Anna Burzyńska-Kamieniecka, Agnieszka Libura, 275–288. Wrocław: Oficyna Wydawnicza ATUT, 2012.
14.Pawłowski, Adam. „The Origins of Polish Language Policy: De linguarum in genere tum Polonicae seorsim praestantia et utilitate oratio and other Writings by Jan Rybiński (Ioannis Rybinii)”. Linguistica Copernicana 11 (2014): 211–229.
15.Pniewski, Władysław. Język polski w dawnych szkołach gdańskich. Gdańsk: Towarzystwo Przyjaciół Nauki i Sztuki, 1938.
16.Puzynina, Jadwiga. „Dwa wydania Thesaurusa Grzegorza Knapskiego (1621 i 1643)”. Pamiętnik Literacki 4 (1958): 433–473.
17.Puzynina, Jadwiga. „Thesaurus” Grzegorza Knapiusza. Siedemnastowieczny warsztat pracy nad językiem polskim. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1961.
18.Salmonowicz, Stanisław. Obrońcy i miłośnicy języka polskiego w Toruniu XVI–XVIII w. Toruń: Prace Książnicy Miejskiej im. M. Kopernika w Toruniu, 1979.
19.Szyrwid, Konstanty. Dictionarium trium lingvarum in usum studiosae iuuentutis. Wilno: typis Academicis Societatis Jesu, 1642.
20.Taszycki, Witold, red. Obrońcy języka polskiego. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2004.
21.Ulewicz, Tadeusz. „W sprawie walki o język polski w pierwszej połowie XVI w. (paralele czeskie, problem przedmów drukarskich)”. Język Polski 36 (1956): 81–97.
22.Volckmar, Mikołaj. Dictionarium trium linguarum, Latine, Germanice et Polonice […] nunc denuo recusum. lingua Graeca auctum et quadrilinguae factum. Gdańsk: typis Martini Rhodi, 1605.
23.Volckmar, Mikołaj. Dictionarium trilingue tripartitum ad discendam linguam Latinam, Polonicam et Germanicam accomodatum et in gratiam iuventutis Dantiscanae iam primum in lucem editum. Gdańsk: in Officina typographica Iacobi Rhodi, 1596.
24.Wiszniewski, Michał. Charaktery rozumów ludzkich. Kraków: Drukarnia Uniwersytecka, 1842.
25.Woronowski, Benedykt. Słownik polsko-łaciński ze Skarbu księdza Knapiusza […] wybrany a przeszło dwomasty słów początkowych nad to słów i imion rodzajami i odmianami, tudzież porządnym zebraniem pisarzów łacińskich podług wieków łaciny ułożony. T. 1. Kalisz: w drukarni J.K.M. Societatis Jesu, 1769.