Studia Językoznawcze

synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny


ISSN: 1730-4180     eISSN: 2353-3161    OAI    DOI: 10.18276/sj.2020.19-22
CC BY-SA   Open Access   CEEOL  ERIH PLUS

Lista wydań / t. 19, 2020
Kontakty językowe w świetle Nowych Aten Benedykta Chmielowskiego

Autorzy: Agnieszka Szczaus ORCID
Uniwersytet Szczeciński, Szczecin
Słowa kluczowe: językoznawstwo diachroniczne interferencje językowe encyklopedia XVIII wieku
Data publikacji całości:2020
Liczba stron:15 (325-339)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstrakt

W artykule poddano analizie uwagi na temat kontaktów językowych zamieszczone w encyklopedii z połowy XVIII wieku, tj. w Nowych Atenach Benedykta Chmielowskiego. Wykazano, że Chmielowski wskazał: 1. Zewnątrzjęzykowe przyczyny kontaktów językowych, takie jak: a) ranga języków wchodzących ze sobą we wzajemne relacje i ich pozycja na świecie, b) moda językowa, c) rozwój nauki i techniki, d) konflikty militarne, e) kontakty gospodarcze, f) migracja ludności. 2. Wewnątrzjęzykowe przyczyny interferencji, takie jak: a) niewystarczalność języka, b) stylistyczna wartość wyrazów zapożyczanych. 3. Efekty kontaktów językowych: a) negatywne: degradacja niektórych języków etnicznych lub ich całkowity zanik, b) pozytywne: bogacenie leksykalnych zasobów języka-biorcy.
Pobierz plik

Plik artykułu

Bibliografia

1.Chmielowski, Benedykt. Nowe Ateny, albo Akademia wszelkiej scyjencyji pełna, na różne tytuły jak na classes podzielona, mądrym dla memoryjału, idyjotom dla nauki, politykom dla praktyki, melancholikom dla rozrywki erygowana. Lwów: Drukarnia Pawła Józefa Golczewskiego. T. 1–2, 1745–1746. T. 3–4, 1754–1756.
2.Axer, Jerzy. „Dyskusja o roli łaciny w Nowych Atenach Benedykta Chmielowskiego jako świadectwo republikańskiej tożsamości narodu szlacheckiego”. W: Staropolskie kompendia wiedzy, red. Iwona M. Dacka-Górzyńska, Joanna Partyka, 33–44. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2009.
3.Borkowski, Mikołaj Piotr. „Obraz Arabów w osiemnastowiecznej Rzeczypospolitej w świetle Nowych Aten B. Chmielowskiego i Świata we wszystkich częściach większych i mniejszych... W.A. Łubieńskiego”. Przegląd Orientalistyczny 1–2 (2016): 31–43.
4.Jadacka, Hanna. „Moda w języku (nadużywanie elementów językowych)”. W: Poprawna polszczyzna. Hasła problemowe, red. Hanna Jadacka, Andrzej Markowski, Dorota Zdunkiewicz-Jedynak, 71–72. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008.
5.Klemensiewicz, Zenon. Historia języka polskiego. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974.
6.Kozaryn, Dorota, Agnieszka Szczaus. Uwagi o języku w dawnych tekstach użytkowych. Szczecin: Wydawnictwo Grafform, 2017.
7.Okoń, Jerzy. „Kompendium – czy tylko wiedzy? Wstęp do typologii gatunku”. W: Staropolskie kompendia wiedzy, red. Iwona M. Dacka-Górzyńska, Joanna Partyka, 8–31. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2009.
8.Paszyński, Wojciech. „Czarna legenda Nowych Aten Benedykta Chmielowskiego i próby jej przezwyciężenia”. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne 141 (2014): 37–59.
9.Rybicka, Halina. „Nieznany rozdział o języku w Nowych Atenach Benedykta Chmielowskiego”. Prace Filologiczne 25 (1975): 529–535.
10.Rybicka, Halina. „Nowe Ateny” Benedykta Chmielowskiego. Metoda, styl, język. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974.
11.Sękowska, Elżbieta. Język emigracji polskiej w świecie. Bilans i perspektywy badawcze. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2010.
12.Szczaus, Agnieszka. „Uwagi metajęzykowe w Nowych Atenach Benedykta Chmielowskiego”. W: Język a Edukacja III: Tekst edukacyjny, red. Jolanta Nocoń, Anna Tabisz, 187–200. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 2014.
13.Urbańczyk, Stanisław. Słowniki i encyklopedie – ich rodzaje i użyteczność, wyd. 3. Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego, 1991.
14.Wichowa, Maria. „Ks. Benedykt Chmielowski – «wielki lingwista», biegły znawca i obrońca łaciny (w świetle Nowych Aten)”. Napis 9 (2003): 121–132.