Acta Iuris Stetinensis

Wcześniej: Zeszyty Naukowe. Roczniki Prawnicze


ISSN: 2083-4373     eISSN: 2545-3181    OAI    DOI: 10.18276/ais.2024.49-08
CC BY-SA   Open Access   DOAJ  ERIH PLUS

Lista wydań / 3/2024 (49)
Preliminary comments on the genesis of the concept of natural law in the approach taken by St. Isidore of Seville
(Uwagi wstępne na temat genezy koncepcji prawa naturalnego w ujęciu św. Izydora z Sewilli)

Autorzy: Bartosz Zalewski ORCID
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Słowa kluczowe: ius naturale św. Izydor z Sewilli Etymologie prawo rzymskie
Data publikacji całości:2024-09
Liczba stron:32 (125-156)
Cited-by (Crossref) ?:
Liczba pobrań ?: 151

Abstrakt

Celem prezentowanego opracowania jest omówienie informacji dotyczących genezy prawa naturalnego (ius naturale) w Etymologiach (Etymologiarum sive Originarum libri XX) autorstwa św. Izydora z Sewilli (zm. 636 r.). Taki dobór tematyki wydaje się uzasadniony przede wszystkim ze względu na to, że badania nad chrześcijańskimi koncepcjami prawa naturalnego z reguły najwięcej miejsca poświęcają studium nad teorią prawno-naturalną św. Tomasza z Akwinu. Wcześniejsze koncepcje chrześcijańskie traktowane są w sposób zdawkowy. Mają one tymczasem ogromne znaczenie historyczne, determinując całą refleksję chrześcijańską nad ideą prawa naturalnego w okresie aż do XIII w. Przeprowadzone badania pozwalają sformułować wniosek, że zbudowana przez św. Izydora z Sewilli definicja prawa naturalnego wraz z podanymi przez autora Etymologii przykładami stanowi twór oryginalny, który nie znajduje wyraźnego pierwowzoru w zachowanych źródłach jurydycznych lub pozajurydycznych. Stosunkowo wyraźnie zarysowane są w niej elementy zaczerpnięte z twórczości Ulpiana. Sama jednak istota prawa naturalnego jako systemu normatywnego, który wiąże wszystkich ludzi (nie zaś ludzi i zwierzęta) z uwagi na „naturalny instynkt” (instinctus naturae) i jest niezależne od woli prawodawcy pozytywnego, pozostaje pod wyraźnym wpływem myśli chrześcijańskiej.
Pobierz plik

Plik artykułu

Bibliografia

1.Agnati U., Un frammento delle Differentiae di Modestino nelle Differentiae di Isidoro?, in:G. Bassanelli Sommariva, S. Tarozzi (eds.), Ravenna Capitale. Uno sguardo ad Occidente. Romani e Goti – Isidoro di Siviglia, Dogana 2012, pp. 129–145.
2.Amarelli F., Vetustas – innovatio. Un’antitesi apparente nella legisalzione di Costantino, Napoli 1978.
3.Amielańczyk K., Czy kontratyp obrony koniecznej ma rzymską tradycję? W poszukiwaniu przesłanek dopuszczalności prawa do samoobrony w rzymskim prawie karnym, in: K. Amielańczyk (ed.), Quid leges sine moribus? Studia nad prawem rzymskim dedykowane Profesorowi Markowi Kuryłowiczowi w 65. rocznicę urodzin oraz 40–lecie pracy naukowej, Lublin 2009.
4.Asmis E., Cicero on Natural Law and the Laws of the State, “Classical Antiquity” 2008, No. 27(1), pp. 1–33.
5.Banach T., Res publica et res populi. Myśl polityczno–prawna Marka Tulliusza Cycerona, Łódź 2023.
6.Barney S.A., Lewis W.J., Beach J.A., Berghof O. (eds. and transl.), The Etymologies of Isidore of Seville, Cambridge 2006.
7.Biondi B., La concezione cristiana del diritto naturale nella codificazione giustinianea, “Ius” 1950, No. 1, pp. 2–23.
8.Bonfante P., Corso di diritto Romano, vol. I, Diritto di famiglia, Roma 1925.
9.Briesemeister D., The Consolatio Philosophiae of Boethius in Medieval Spain, “Journal of the Warburg and Courtauld Institutes” 1990, No. 53, pp. 61–70.
10.Brockmeyer N., Antike Sklaverei, Darmstadt 1979.
11.Calasso F., Medio evo del diritto, Milan 1954.
12.Cervenca G., Le leggi romano–barbariche, in: M. Talamanca (ed.), Lineamenti di storia del diritto romano, Milan 1979, pp. 708–712.
13.Churruca J. de, La definición isidoriana de ius gentium, “Estudios de Deusto” 1982, No. 30(68), pp. 71–95.
14.Churruca J. de, Las instituciones de Gayo en San Isidoro de Sevilla, Bilbao 1975.
15.Churruca J. de, Presupuestos para el estudio de las fuentes jurídicas de Isidoro de Sevilla, “Anuario de Historia del Derecho Español” 1973, No. 43, pp. 429–444.
16.Cicero, De legibus, in: C.F.W. Mueller (ed.), M. Tulli Ciceronis scripta quae manserunt omnia, Part IV, Vol. II, Leipzig 1910.
17.Cicero in Twenty-Eight Volumes, Vol. XVI, De re publica, De legibus, transl. C.W. Keyes, Cambridge–London 1928.
18.Crescenzi V., Per una semantica del lavoro giuridicamente rilevante in Isidoro da Siviglia, nella Lex Romana Visigothorum, nell’Edictum Theoderici, e nella Lex Visigothorum, in: G. Bassanelli Sommariva, S. Tarozzi (eds.), Ravenna Capitale. Uno sguardo ad Occidente. Romani e Goti – Isidoro di Siviglia, Dogana 2012, pp. 217–275.
19.Crouch J.T., Isidore of Seville and the Evolution of Kingship in Visigothic Spain, “Mediterranean Studies” 1994, No. 4, pp. 9–26.
20.Cyceron, Pisma filozoficzne, Vol. II, O państwie. O prawach. O powinnościach. O cnotach, transl. W. Kornatowski, Warsaw 1960.
21.D’Ors A., En torno a la definicion isidoriana del ‘ius gentium’, in: Derecho de gentes y organización internacional, Vol. 1, Santiago de Chile 1956.
22.Dębiński A., Jońca M. (eds.), Izydor z Sewilli. O prawach, Lublin 2021.
23.Dębiński A., Wiedza o prawie w ujęciu Izydora z Sewilli, “Studia Prawnicze KUL” 2022, No. 1 (89), pp. 125–141.
24.DePalma Digeser E., The Making of Christian Empire. Lactantius and Rome, New York 2000.
25.Dirksen H.E., Hinterlassene Schriften zur Kritik und Auslegung der Quellen römischer Rechtsgeschichte und Alterthumskunde, Vol. I, Leipzig 1871.
26.Domański J., “Scholastyczne” i “humanistyczne” pojęcie filozofii, Kęty 2005.
27.Fear A., Wood J., Introduction, in: A. Fear, J. Wood (eds.), Isidore of Seville and his Reception in the Early Middle Ages. Transmitting and Transforming Knowledge, Amsterdam 2016, pp. 11–30.
28.Finnis J., Natural Law and Natural Right, Oxford 2011.
29.Gai Institutionum Commentarii quattuor, in: J. Baviera (ed.), Fontes Iuris Romani Anteiustiniani, part II, Auctores, Florentiae 1940.
30.Gai Institutionum Epitome, in: J. Baviera (ed.), Fontes Iuris Romani Anteiustiniani, part II, Auctores, Florentiae 1940.
31.Garcia Gallo A., San Isidoro Jurista, in: M.C. Diaz y Diaz (ed.), Isidoriana, Leon 1961, pp. 133–141.
32.Gaudemet J., Quelques remarques sur le droit naturel à Rome, “Revue Internationale des Droits de l’Antiquite” 1952, No. 2(1), pp. 445–467.
33.Greene R.A., Instinct of Nature: Natural Law, Synderesis, and the Moral Sense, “Journal of the History of Ideas” 1997, No. 58(2), pp. 173–175.
34.Griffe E., Le Concile d’Elvire et les origines du célibat ecclésiastique, “Bulletin de littérature ecclésiastique” 1976, No. 77, pp. 123–127.
35.Haenel G (ed.), Lex Romana Visigothorum, Leipzig 1849.
36.Harries J., Cicero and the Jurists. From Citizens’ Law to Lawful State, London 2006.
37.Honoré T., Ulpian. Pioneer of Human Rights, Oxford 2002.
38.Hoyos P., La obra juridica de San Isidorio, “Revista Universidad Pontificia Bolivariana” 1959, No. 23(83), pp. 137–158.
39.Isidorius, Etymologiarum libri XX, in: J.P. Migne (ed.), Patrologiae cursus completus, vol. LXXXII, Sancti Isidori Opera Omnia, Parisiis 1830.
40.Kaser M., ‘Ius publicum’ und ‘ius privatum’, “Zeitschrift der Savigny–Stiftung fur Rechtsgeschichte. Romanistische Abteilung” 1986, No. 103, pp. 1–101.
41.Kaser M., Ius gentium, Köln–Weimar–Wien 1993.
42.Kasprzak A., Ulpiana definicja prawa naturalnego i jej filozoficzne inspiracje, “Zeszyty Prawnicze” 2023, No. 23(1), pp. 5–38.
43.King P.D., King Chindasvind and the First Territorial Law–Code of the Visigothic Kingdom, in: E. James (ed.), Visigothic Spain: New Approaches, Oxford 1980, pp. 131–157.
44.King P.D., Law and Society in the Visigothic Kingdom, Cambridge 2006.
45.Koon S., Wood J., Unity from Disunity: Law, Rhetoric and Power in the Visigothic Kingdom, “European Review of History” 2009, No. 16(6), pp. 793–808.
46.Krąpiec M.A., Człowiek i prawo naturalne, Lublin 1986.
47.Krynicka T., Izydor z Sewilli, Synonimy: tematyka, styl, źródła dzieła, “Vox Patrum” 2018, No. 38(69), pp. 405–427.
48.Kuryłowicz M., Prawo rzymskie. Historia – tradycja – współczesność, Lublin 2003.
49.Lactantius, Divinae Institutiones, in: S. Brandt, G. Laubmann (eds.), Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Vol. XIX, Pragae–Vindobonae–Lipsiae 1890.
50.Levy E., Natural Law in the Roman Period, “Natural Law Institute Proceedings of Notre Dame” 1948, No. 2, pp. 43–72.
51.Lewandowicz J., On the Wording and Translation of 33rd Canon of the Council of Elvira – the Oldest Official Text of the Church on Celibacy of the Clergy, “Vox Patrum” 2013, No. 60, pp. 209–219.
52.Lombardi G., Sul concetto di ‘ius gentium’, Roma 1947.
53.Loska E., Zagadnienie obrony koniecznej w rzymskim prawie karnym, Warszawa 2011.
54.Marey E., La notion de loi (lex) selon Isidore de Séville et ses origines romaines, “Revista International de Derecho Romano” 2020, No. 24, pp. 508–539.
55.Maroń G., Wzorzec prawa w Etymologiae św. Izydora z Sewilli jako przyczynek do rozważań nad cechami dobrego prawa, “Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego.
56.Seria Prawnicza” 2009, No. 8, pp. 115–133.
57.Martín Iglesias J.C., La biblioteca cristiana de los padres hispanovisigodos (siglos VI–VII), “Veleia” 2013, No. 30, pp. 259–288.
58.Martini R., Pietrini S., Cognizioni giuridiche nel libro V delle Etymologiae di Isidoro di Siviglia, in: G. Bassanelli Sommariva, S. Tarozzi (eds.). Ravenna Capitale. Uno sguardo ad Occidente. Romani e Goti – Isidoro di Siviglia, Dogana 2012.
59.Mentxaka R., Algunas consideraciones sobre los crimina, en particular contra el estado, en las Etimologías de Isodoro, (Et. 5,26), “Tijdschirft voor Rechtsgeschiedenis” 1997, No. 65(4), pp. 397–421.
60.Mommsen Th. (rev.), Iusitiniani Digesta, in: Corpus Iuris Civilis, Vol. 1, Berolini 1893.
61.Mommsen Th., Meyer P.M. (eds.), Theodosiani libri XVI cum Constivtionibvs Sirmondianis et Leges novellae ad Theodosianvm pertinentes, Berolini 1905.
62.Mossakowski W., Ius naturale w świetle źródeł prawa rzymskiego, “Prawo kanoniczne. Kwartalnik prawno–historyczny” 2001, No. 44(1–2), pp. 213–223.
63.Nicgorski W., Cicero on Aristotle and Aristotelians, “Magyar Filozófai Szemle” 2003, No. 57(4), pp. 34–56.
64.Nogrady A., Römisches Strafrecht nach Ulpian. Buch 7 bis 9 De officio proconsulis, Berlin 2006.
65.Olano Garcia H.A., Aportes de San Isidoro de Sevilla a nuestra normatividad, “Revista Mexicana De Historia Del Derecho” 2023, No. 1/42, pp. 3–15.
66.Puliatti S., Ius gentium e disciplina dei rapporti internazionali in Isidoro di Siviglia, in: G. Bassanelli Sommariva, S. Tarozzi (eds.), Ravenna Capitale. Uno sguardo ad Occidente. Romani e Goti – Isidoro di Siviglia, Dogana 2012.
67.Ramirez S., El derecho de gentes. Examen critic de la filosofia del derecho de gentes desde Aristoteles hasta Francisco Suarez, Madrid–Buenos Aires 1955.
68.Reynolds P.L., Isidore of Seville, in: R. Domingo, J. Martinez–Torrón (eds.), Great Christian Jurists in Spanish History, Cambridge 2018, pp. 31–48.
69.Riché P., Enseignement du droit en Gaule du Vie au XIe siècle, “Ius Romanum Medii Aevi” Pars I 5b, Milano 1965.
70.Robleda O., Il diritto degli schiavi nell’antica Roma, Roma 1976.
71.Rommen H.A., Natural Law. A Study in Legal and Social History and Philosophy, transl. into English T.R. Hanley, Indianapolis 1945 (reprint: 1998).
72.Ruggiero J., Gli stemmata cognationum: Pauli Sententiae ed Etymologiae, in: G. Bassanelli Sommariva, S. Tarozzi (eds.), Ravenna Capitale. Uno sguardo ad Occidente. Romani e Goti – Isidoro di Siviglia, Dogana 2012, pp. 101–116.
73.Sadowski P., Filozofia prawa w życiu i nauczaniu Ulpiana, “Zeszyty Prawnicze” 2008, No. 8(1), pp. 81–108.
74.Seeck O., Regesten Der Kaiser und Päpste, Stuttgart 1919 (reprint: Frankfurt–am–Main 1984).
75.Shellens M.S., Aristotle on Natural Law, “Natural Law Forum” 1959, No. 1(1), pp. 72–100.
76.Stawrowski Z., Prawo naturalne a ład polityczny, Kraków 2018.
77.Stolarek D., Adultera w świetle lex Iulia de adulteriis coërcendis, Lublin 2012.
78.Strauss L., On Classical Political Philosophy, “Social Research” 1945, No. 12(1), pp. 98–17.
79.Strauss L., On Natural Law, in: D.L. Sills (eds.), International Encyclopedia of the Social Sciences, Vol. II, pp. 80–85 (reprinted in: L. Strauss, Studies in Platonic Political Philosophy, Chicago 1983, pp. 137–146).
80.Strauss L., Natural Right and History, Chicago–London 1953.
81.The Digest of Justinian, Vol. 1, transl. A. Watson, Philadelphia 1985.
82.Valpy A.J. (ed.), Boethius, De consolatione philosophiae, London 1823.
83.Viarengo G., Un confronto tra Modestino e Isidoro sulle facoltà della legge, in: G. Bassanelli Sommariva, S. Tarozzi (eds.), Ravenna Capitale. Uno sguardo ad Occidente. Romani e Goti – Isidoro di Siviglia, Dogana 2012, pp. 117–127.
84.Voegelin E., Order and History, Vol. III, Plato and Aristotle, Columbia–London 2000.
85.Wauters B., Isidore of Seville on Ius Gentium: The View of a Theologian, “The Journal of the History of International Law” 2021, No. 23(5), pp. 529–555.
86.Wiewiorowski J., Christian Influence on the Roman calendar. Comments in the Margins of C. Th. 9.35.4 = C. 3.12.5 (a. 380), “Studia Prawnicze KUL” 2019, No. 4, pp. 213–233.
87.Zalewski B., Historyczne znaczenie definicji ‘ius gentium’ św. Izydora z Sewilli, “Zeszyty Prawnicze” 2022, No. 22(2), pp. 7–35.
88.Zalewski B., Humanitas w ustawodawstwie Konstantyna Wielkiego. Religia–polityka–prawo, Lublin 2021.