Pedagogika Szkoły Wyższej

ISSN: 2083-4381    OAI    DOI: 10.18276/psw.2015.2-01
CC BY-SA   Open Access 

Lista wydań / 2/2015
Uniwersytet – wolność – bezinteresowność. Tradycyjny etos i współczesne przemiany tożsamości uniwersytetu

Autorzy: Marek Rembierz
Uniwersytet Śląski, Cieszyn
Słowa kluczowe: przemiany tożsamości uniwersytetu bezinteresowność niezależność wolność uniwersytet
Data publikacji całości:2015
Liczba stron:38 (11-48)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstrakt

What currently becomes more and more vivid is the public debate on the transformations in the functioning of university and on their directions. In order to focus properly on the problems undertaken here, it is worth to refer to some remarks on academic liberty and the liberty of studying, which are formulated in the context of describing the secret university education in Poland under the Nazi occupation. It is this secret teaching, based on self-organization and free from an administrative institutional framework, which turns out to be the model of university liberty. This peculiar experience of academic freedom, showing the essence of academic learning and teaching, should be remembered and taken into account in all political and administrative (or even bureaucratic) attempts at regulating the functioning of autonomic university and other academic level schools. The current state of university is vividly depicted, as Kazimierz Denek does this, as a “switchback bend” situation. The switchback bend is a condition of increased risk and danger as, with the lack of skills or attention, it is easy to fall out of the route from a “sharp bend”. However, it is also possible to become strengthened with new experiences and skills. Especially for educationalists and philosophers of education, university situated at a “bend” constitutes a challenge to thoughtful and in-depth reflection and reasonable acting – not to “risky charging” in the name of some fashionable “lofty words” and ideological visions. What is recognized in the classically understood European culture is the specific identity of university and its irreducibility to other – even closely relatedcultural forms. Universities are to embody in a specific way the ethos of intellectual work and to manifest some cognitive values at which practicing science and the system of education are aimed. Among other forms of shaping intellectual culture, university should be distinguished by its aiming at the holistic recognition of the reality or at least to unite the aspect-related recognition of the reality into a relative whole. The issues of university ethos were considered by Kazimierz Twardowski (1866–1938) in his – widely commented today – speech “On the eminence of University” (21st November 1932). What comes to the foreground is the selfless aiming at the scientific truth, which should be a basic feature of university. If this moral requirement is fulfilled, it is possible to conduct reliable studies and to shape students in such a way that they could – on their own – practice science oriented towards discovering the truth. In the European culture, establishing universities and the aim of studying have been associated with the classical idea gaudium veritatis: selfless joy provided by aiming at and approaching the truth. In the efforts to fulfil university, viewed as a specific world of manifested values and appreciated personal attitudes, the dreams about the “golden age”which has already gone cannot be the end. The people who constitute the academic community ought to present the appropriate knowledge of university,the theoretical and practical knowledge concerning their close reality, and they should have a strong belief in their own subjectivity and agency, their ability to establish and maintain university. This should take place in order not to yield to persuasion on civilization determinants (expressed in administrative directives) to which the academic community is to be unconditionally subjected.
Pobierz plik

Plik artykułu

Bibliografia

1.Bocheński J.M., Autonomia uniwersytetu, w: idem, Sens życia i inne eseje, Philed, Kraków 1993.
2.Bocheński J.M., Między logiką a wiarą. Z Józefem M. Bocheńskim rozmawia Jan Parys, Noir sur Blanc, 1995.
3.Brzeziński J. M., O powinnościach uniwersytetu, „Horyzonty Wychowania” 2014, vol. 13, nr 28.
4.Brzeziński J., Uniwersytet w zbójeckich czasach, „Odra” 2002, nr 11.
5.Ciechanowska D., Zmieniający się uniwersytet i autonomia studentów, „Edukacja Humanistyczna” 2011, nr 1 (24).
6.Czerepaniak-Walczak M., Autonomia w kolorze sepii w inkrustowanej ramie
7.KRR. O procedurach i treściach zmiany w edukacji akademickiej, w: Fabryki dyplomów czy universitas? O „nadwiślańskiej” wersji przemian w edukacji akademickiej, red. M. Czerepaniak-Walczak, Impuls, Kraków 2013.
8.Czeżowski T., O uniwersytecie i studiach uniwersyteckich, Księgarnia Naukowa T. Szczęsny, Toruń 1946.
9.Czeżowski T., O uniwersytecie i studiach uniwersyteckich, Księgarnia Naukowa T. Szczesny, Toruń 1946.
10.Drozdowicz Z., Ludzie uniwersytetu, „Nauka” 2013, nr 3.
11.Gadamer H. G., Moja droga do filozofii. Wspomnienia, tłum. J. Wilk, Wyd. UWr, Wrocław 2000.
12.Hołówka J.,Kazimierza Twardowskiego „O dostojeństwie Uniwersytetu”. Aktualność tradycyjnych idei, w: Autonomia Uniwersytetu. Jej przyjaciele i wrogowie, red. J. Kieniewicz, POW Maciej Rysiewicz, Warszawa 2007.
13.Jadacki J.J., Misja profesora uniwersytetu, „Uniwersytet Warszawski. Kwartalnik” 2002, nr 2.
14.Jadczak R., I. Dąmbska i jej pozycja w Szkole Lwowsko-Warszawskiej, „Toruński Przegląd Filozoficzny” 1997, nr 1.
15.Jaspers K., Autobiografia, tłum. S. Tyrowicz, Comer, Toruń 1993.
16.Jaspers K., Praca badawcza, kształcenie, nauczanie, tłum. hm, „Znak” 1978, nr 6.
17.Kleszcz R., O godności nauczyciela akademickiego, „Nauka – Etyka – Wiara” 2011.
18.Kleszcz R.,O godności nauczyciela…, s. 397–398; J.M. Brzeziński, Po co Akademia? O dostojeństwie nauki, „Nauka” 2012, nr 2.
19.Kojs W., Zagrożenie jako wyznacznik zmiany edukacyjnej oraz źródeł nakazów, zakazów i powinności, w: Edukacja jutra. IX Tatrzańskie Seminarium Naukowe, red. K. Denek, T. Koszczyc, M. Lewandowski, Wyd. WTN, Wrocław 2003.
20.Kostkiewicz J., Nauka i wolność – wartości fundujące uniwersytet, w: Uniwersytet i wartości, red. J. Kostkiewicz, Impuls, Kraków 2007.
21.Kwiek M., Transformacje uniwersytetu. Zmiany instytucjonalne i ewolucje polityki
22.edukacyjnej w Europie, Wyd. UAM, Poznań 2010.
23.Kwiek M., Uniwersytety, produkcja wiedzy i konkurencyjność gospodarcza w Europie Środkowej, „Nauka i Szkolnictwo Wyższe” 2014, nr 1–2 (43–44).
24.Kwiek M., Zmierzch nowoczesnego uniwersytetu, „Forum Akademickie” 2000, nr 1.
25.Lekka-Kowalik A., Uniwersytet jako firma usługowa – szansa czy klęska?, „Ethos” 2009,
26.nr 85–86.
27.Czerepaniak-Walczak M., Uczenie się czy studiowanie? Niektóre aspekty procesu bolońskiego, w: Wprowadzenie do pedagogiki szkoły wyższej, red. K.W. Jaskot, In Plus, Szczecin 2006.
28.Denek K., Ku modernizacji uniwersytetu, „Forum Akademickie” 2009, nr 2.
29.Denek K., Uniwersytet. Między tradycją a wyzwaniami współczesności i przyszłości,
30.„Edukacja Humanistyczna” 2013, nr 1 (28).
31.Łukasiewicz D., Filozofia Tadeusza Czeżowskiego, Wyd. Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2002.
32.Meyer-Blanck M., O nowy neohumanizm. Uniwersytet w czasach post-bolońskich, tłum. M. Brudny, weryfikacja tłum. B. Milerski, „Studia z Teorii Wychowania” 2015, t. VI, nr 1 (10).
33.Mikołajczyk K.,Pawlaczyk K., Jakie mają być nasze uczelnie i polska nauka? – relacja z debaty o przyszłości szkolnictwa wyższego i nauki w Polsce, „e-Mentor” 2015, nr 3 (60).
34.Murawska A., O idei uniwersytetu, kompetencjach nauczycieli akademickich oraz nadziei i prawdzie, „Pedagogika Szkoły Wyższej” 2001, nr 17.
35.Murawska A., Uniwersytet jako przestrzeń kultury – płonne nadzieje? Niespełnione obietnice?, w: Edukacja, moralność, sfera publiczna, red. J. Rutkowiak, D. Kubinowski, M. Nowak, Verba, Lublin 2007.
36.Newman J. H., Idea Uniwersytetu, tłum. J. Fijaś, „Znak” 1978, nr 6.
37.Ostrowska U., O wartościach ponadczasowych uniwersytetu w myśli Kazimierza Twardowskiego, „Przegląd Pedagogiczny” 2014, nr 1.
38.Popper K. P., W co wierzy Zachód?, w: idem, W poszukiwaniu lepszego świat. Wykłady i rozprawy z trzydziestu lat, tłum. A. Malinowski, Książka i Wiedza, Warszawa 1997.
39.Popper K. R., Odpowiedzialność moralna uczonego, w: K.R. Popper, Mit schematu pojęciowego. W obronie nauki i racjonalności, tłum. B. Chwedeńczuk, Książka i Wiedza, Warszawa 1997.
40.Porębski M., Czerni K., Nie tylko o sztuce. Rozmowy z profesorem Mieczysławem Porębskim, Wyd. Dolnośląskie, Wrocław 1992.
41.Rembierz M., Dialogus inter philosophum et christianum. Dorobek Szkoły Lwowsko-Warszawskiej w rozprawach i wspomnieniach Stefana Swieżawskiego, w: Polska filozofia analityczna. W kręgu Szkoły Lwowsko-Warszawskiej. Księga poświęcona pamięci Ryszarda Jadczaka, red. W. Tyburski, R. Wiśniewski, Wyd. UMK, Toruń 1999.
42.Rembierz M., Ethos edukacji i jej filozoficzny logos. Elementy filozofii edukacji
43.w dociekaniach Tadeusza Kotarbińskiego, „Studia z Filozofii Polskiej”, t. II, red. M. Rembierz, K. Śleziński, Bielsko-Biała–Kraków 2007.
44.Rembierz M., Wychowanie, oświata powszechna i kształcenie uniwersyteckie jako źródła polskiej niepodległości. Pedagogiczno-patriotyczne idee i działania Kazimierza Twardowskiego, „Polska Myśl Pedagogiczna” 2015, nr 1.
45.Sajdak A., Paradygmaty kształcenia studentów i wspierania rozwoju nauczycieli akademickich. Teoretyczne podstawy dydaktyki akademickiej, Impuls, Kraków 2013.
46.Stróżewski W., W poszukiwaniu istoty pokoju, w: idem, Istnienie i wartość, Znak, Kraków 1981.
47.Szczepański M.S., W. Ślęzak-Tazbir, O dostojeństwie Uniwersytetu i jego zagrożeniach. Społeczna rola i misja Uniwersytetu Śląskiego, w: Katowice w 143 rocznicę uzyskania praw miejskich, red. A. Barciak, PAN, Katowice 2009.
48.Szulakiewicz W., Działalność oświatowa i myśl pedagogiczna Kazimierza Twardowskiego, w: Historyczne źródła wybranych ofert edukacyjnych w Polsce współczesnej, red. D. Drynda, D. Ekiert-Grabowska, W. Łuszczuk, Wyd. UŚ, Katowice 1996.
49.Śliwerski B., Pedagogika ogólna. Podstawowe prawidłowości, Impuls, Kraków 2012.
50.Świrko-Pilipczuk J., Samo-dzielność w filozoficznych poglądach i koncepcjach człowieka. Implikacje pedagogiczne, Zapol,
51.Szczecin 2011.
52.Theiss W., Universitas, czyli wspólnota oporu w czasach PRL-u (szkic zagadnienia), w: Innowacje w edukacji akademickiej: szkolnictwo wyższe w procesie zmiany, red. J. Piekarski, D. Urbaniak-Zając, Wyd. UŁ, Łódź 2010.
53.Tischner J., Przekonać Pana Boga. Z ks. Józefem Tischnerem rozmawiają Dorota Zańko i Jarosław Gowin, Znak, Kraków 1999.
54.Twardowski K., O dostojeństwie uniwersytetu, w: idem, Wybór pism psychologicznych i pedagogicznych, red. R. Jadczak, WSiP, Warszawa 1992.
55.Twardowskiego K., O dostojeństwie uniwersytetu zob. m.in.: W. Stróżewski, O idei uniwersytetu, w: idem, W kręgu wartości, Znak, Kraków 1992.
56.Tyburski W., Myśl etyczna w Polsce od XVI do XIX wieku, Top Kurier, Toruń 2000.
57.Woleński J., Filozoficzna szkoła lwowsko-warszawska, PWN, Warszawa 1985
58.Jadczak R., Kazimierz Twardowski. Twórca szkoły lwowsko-warszawskiej, Wyd. Adam Marszałek, Toruń 1991.
59.Woleński J., Kazimierz Twardowski, w: Encyklopedia filozofii polskiej, t. II: M–Ż, red. A. Maryniarczyk, Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, Lublin 2011.
60.Szulakiewicz W., O uczących i uczonych. Szkice z pedeutologii historycznej, Wyd. UMK, Toruń 2014 .
61.Wrońska K., Pytanie o wolność w przestrzeni uniwersytetu. Obszary i granice autonomii oraz swobód akademickich – między
62.przywilejem a powinnością, w: Student na współczesnym uniwersytecie. Ideały i codzienność, red. D. Pauluk, Impuls, Kraków 2010.
63.Wróblewski A. K., Misja uniwersytetów: poszukiwanie prawdy czy pogoń za zyskiem?, „Nauka” 2011, nr 3.
64.Wysocka E., Wyznaczniki roli nauczyciela akademickiego – oczekiwane i realizowane – w percepcji młodzieży studenckiej, w: Edukacja jutra. XI Tatrzańskie Seminarium Naukowe, red. K. Denek, F. Bereźnicki, Instytut Pedagogiki US, Szczecin 2005.
65.Ziółkowski M., O pewnych konsekwencjach częściowego i niekonsekwentnego utowarowienia polskiego szkolnictwa wyższego, „Nauka” 2005, nr 2.