Przegląd Zachodniopomorski


ISSN: 0552-4245     eISSN: 2353-3021    OAI    DOI: 10.18276/pz.2020.3-01
CC BY-SA   Open Access   DOAJ  ERIH PLUS  DOAJ

Lista wydań / z. 3 2020
Konstancja z Denhoffów Sanguszkowa (1716-1791). Przypomnienie życiorysu księżnej, która znalazła schronienie na Pomorzu w burzliwych czasach konfederacji barskiej

Autorzy: Weronika Płomin-Warkusz ORCID
Uniwersytet Gdański, Wydział Filologiczny
Słowa kluczowe: Konstancja z Denhoffów Sanguszkowa konfederacja barska Pomorze Gdańsk Nowe Ogrody oświecenie homoseksualizm
Data publikacji całości:2020
Liczba stron:22 (5-26)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstrakt

Odnalezienie przez autorkę dwóch polskojęzycznych panegiryków dedykowanych Konstancji z Denhoffów Sanguszkowej, które wyszły spod pióra anonimowego autora w II połowie XVIII wieku, stało się inspiracją do przypomnienia jej losów. Artykuł stanowi rekonstrukcję biografii księżnej na podstawie źródeł pamiętnikarskich. Przybliża historię dwóch nieszczęśliwych i kontrowersyjnych małżeństw, które wywołały skandal w dobie oświecenia: pierwszego z Januszem Aleksandrem Sanguszką – hulaką i homoseksualistą oraz drugiego z Józefem Rogalińskim – o wiele od niej młodszym materialistą. Kluczowy element biografii stanowi wyjazd księżnej na Pomorze, gdzie w czasach konfederacji barskiej znalazła schronienie i spokój. Zostaje wyjaśniona sporna kwestia lokalizacji jej pałacu w rodzinnym Gdańsku, którego błędny adres powielany jest przez wielu badaczy. Ponadto poruszono kwestię działalności księżnej Konstancji – filantropijnej i kulturalnej – związanej z angażowaniem się w prace oświeceniowego salonu towarzysko-literackiego Barbary Sanguszkowej, utworzonego w Gdańsku na wzór salonów warszawskich, który gromadził najznamienitszych przedstawiciel epoki.
Pobierz plik

Plik artykułu

Bibliografia

1.Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, AR V, teka 340, nr 13901, K. Sapieżyna do A. K. Radziwiłłowej, 17 VIII 1731.
2.Boniecki Adam, Herbarz polski. Wiadomości historyczno – genealogiczne o rodach szlacheckich, t. 4, Warszawa 1901.
3.Egzemplarz Biblioteki Gdańskiej PAN, sygn. Oe 60 8o adl.31, Wiersze z okazji iluminacji wieczornej na dniu imienin Jaśnie Oświeconej Księżnej Jejmości Konstancji z Dönhoffów Sanguszkowej, Marszałkowej Nadw[ornej] Wielkiego Księ[stwa] Lit[ewskiego] przez Geniusza z ogniów wypadającego oddane.
4.Egzemplarz Biblioteki Ossolineum, sygn. XVIII-20529-IV, Rok nieśmiertelności życia i sławy Jaśnie Oświeconej Księżnej Jejmości Konstancji Kolumbie z Donhoffów Sanguszkowej Marszałkowej Nadw[ornej] W[ielkiego] Ks[ięstwa] Lit[ewskiego] w dzień Nowego Lata rocznych epoki rodzin, za występek cnót nad prawa ludzkości z wyroku wieków dany, a przez życzliwego sługę z złożonej umyślnie na to kadencji, bez narażenia swobody i respektu ostrożnie doniesiony dnia 1 stycznia roku Pańskiego 1769.
5.Fejtová Sestavili Olga, Ledvinka Václav, Pešek Jiří, red., Život pražských paláců. Šlechtické paláce jako součást městského organismu od středověku na práh moderní doby, Scriptorum, Praha 2009.
6.Fijałkowski Paweł, Homoseksualizm. Wykluczenie – transgresja – akceptacja, Warszawa 2009.
7.Goliński Zbigniew, Ignacy Krasicki, Warszawa 1979.
8.Gołębiowski Łukasz, Domy i dwory przy tem opisane apteczki, kuchni, stołów, uczt, biesiad, trunków i pijatyki; łaźni i kąpieli; łóżek, pościeli, ogrodów, powozów i koni; błaznów, karłów, wszelkich zwyczajów dworskich i różnych obyczajowych szczegółów, Warszawa 1830.
9.Grzybowski Stanisław, red., Prace wybrane. Studia nad kulturą staropolską, red. S. Grzybowski, Kraków 2001.
10.Jakuboszczak Agnieszka, Sarmacka dama. Barbara Sanguszkowa (1718-1791) i jej salon towarzyski, Poznań 2008.
11.Kadulska Irena, red. Nuta wolności w pismach i działalności Józefa Wybickiego, Gdańsk 2013.
12.Kitowicz Jędrzej, Pamiętniki: czyli historia polska, Warszawa 1971.
13.Kostkiewiczowa Teresa, red., Kultura literacka połowy XVIII wieku w Polsce. Studia i szkice, Wrocław 1992.
14.Kotarski Edmund, Środowisko autorskie w Gdańsku w XV-XVII w.,„Gdański Rocznik Kulturalny” 1997, z. 17.
15.Kowecki Jerzy, Tazbir Janusz, red., Ludzie, kontakty, kultura XVI-XVIII w. Prace ofiarowane prof. Marii Boguckiej, Warszawa 1997.
16.Ledóchowski Mieczysław, Aby pozostał nasz ślad: dzieje rodu Ledóchowskich, Wrocław 2002.
17.Nastulczyk Tomasz, Oczko Piotr, Z leksykalnych problemów badań nad homoseksualnością staropolską, „LiteRacje” 2011, nr 2.
18.Niesiecki Kasper, Korona polska przy złotej wolności starożytnemi rycerstwa polskiego i wielkiego księstwa litewskiego klejnotami, najwyższymi honorami, heroicznym męstwem i odwagą wytworną nauką, a najpierwej cnotą, nauką, pobożnością i świątobliwością ozdobiona, potomnym zaś wiekom na zaszczyt i nieśmiertelną sławę pamiętnych w tej ojczyźnie synów, t. 2, Lwów 1738.
19.Oczko Piotr, Dlaczego nie chcę pisać o staropolskich samcołożnikach? Przyczynek do „archeologii” gay studies w Polsce, „Teksty Drugie” 2008, nr 5 .
20.Pobietek Bożena, Kobiecy świat w czasach Augusta II. Studia nad mentalnością kobiet z kręgów szlacheckich, Kraków 2003.
21.Rabowicz Edmund, Krasicki w Gdańsku, „Rocznik Gdański” 1998, t. 49, z. 1.
22.Rząśnicki Adolf i in., red., Polski Słownik Biograficzny t. 34, Wrocław-Warszawa-Kraków 1992-1993, s. 523-524. (tu hasło: Czeppe Maria, Marcinek Roman, Sanguszkowa z Denhoffów Konstancja).
23.Samp Jerzy, Gdańskie dwory i pałace, Gdańsk 1998.
24.Szczygielski Wacław, Konfederacja barska w Wielkopolsce 1768-1770, Warszawa 1970.
25.Tazbir Janusz, Staropolskie dewiacje obyczajowe, „Przegląd Humanistyczny” 1985, nr 7/8.
26.Wybicki Józef, Życie moje oraz wspomnienie o Andrzeju i Konstancji Zamoyskich, oprac. A. M. Skałkowski, Wrocław 2005.
27.Zawadzki Wacław, red., Polska stanisławowska w oczach cudzoziemców, t. 1 i 2, Warszawa 1963.
28.Zielińska Teresa, Magnateria polska epoki saskiej, Wrocław-Warszawa-Kraków, 1977.