Przegląd Zachodniopomorski


ISSN: 0552-4245     eISSN: 2353-3021    OAI    DOI: 10.18276/pz.2020.3-02
CC BY-SA   Open Access   DOAJ  ERIH PLUS  DOAJ

Lista wydań / z. 3 2020
Pomeranus non cantat. Uwe Johnson i Pomorze. Topos utraconej (pierwszej) ojczyzny lub: skąd pochodzę, tego już nie ma

Autorzy: Andrzej Talarczyk
Słowa kluczowe: Uwe Johnson beletrystyka literatura niemiecka Niemcy (NRD) rok 1956 Pomorze mała ojczyzna konkretna utopia bezdomność duchowa powinowactwo duchowe
Data publikacji całości:2020
Liczba stron:22 (27-48)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstrakt

Uwe Johnson był przed 1989 rokiem postrzegany wyłącznie jako pisarz „podziału Niemiec”. Urodzony na Pomorzu (Kamień Pomorski), okres dzieciństwa i wczesnej młodości spędził w Mecklemburgii. Po studiach germanistycznych w NRD przeniósł się w 1959 roku do Berlina Zachodniego. W tym samym roku ukazała się jego pierwsza powieść Mutmaßungen über Jakob (pol. Domniemiania o Jakubie, 2008), która – oprócz refleksji nad podziałem Niemiec w kontekście klimatu zimnej wojny dzielącej Europę na dwa obozy polityczne – szeroko opisuje wakacyjny czas spędzany do dziesiątego roku życia w Darzewicach koło Wolina. Jest to, patrząc przez pryzmat całej biografii autora, najszczęśliwszy okres w jego życiu i z tego powodu – punkt odniesienia do ukształtowania się światopoglądu w dwubiegunowym świecie indoktrynacji ideologicznej. Bohaterowie jego utworów pisanych prozą wywodzą się, podobnie jak Jakob Abs, główny bohater z wyżej wymienionej powieści, również z Pomorza. Tekst ten poświęcony jest analizie determinantów tożsamości regionalnej pisarza z perspektywy samorefleksji, w której kategoria małej ojczyzny w rozumieniu teorii konkretnej utopii (Ernst Bloch), zajmuje miejsce centralne – pokrewieństwa duchowego (Johann Wolfgang Goethe) oraz duchowej bezdomności (Siegfried Kracauer).
Pobierz plik

Plik artykułu

Bibliografia

1.Źródła
2.Baumgart, Reinhard. „Interview mit Uwe Johnson (am 2. August 1967in München)”. W: Selbstanzeige. Schriftsteller im Gespräch, red. Werner Koch, 47–56. Frankfurt am Main: Fischer-Taschenbuch-Verlag, 1971.
3.Johnson, Uwe. Begleitumstände. Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1980.
4.Johnson, Uwe. Domniemania w sprawie Jakuba. Tłum. Sława Lisiecka. Posłowiem opatrzył Zdzisław Jaskuła. Warszawa: Czytelnik, 2008.
5.Johnson, Uwe. „»…Ich möchte nicht in die Nachbarschaft jener geraten, die eine Revision dieser Kriegsereignisse verlangen«. Fragen einer 10. Klasse der Hauptschule Küppersteg in Leverkusen vom 25.11.1970. Antworten vom 10.2.1971”. W: „Ich überlege mir die Geschichte…”. Uwe Johnson im Gespräch, red. Eberhard Fahlke, 133. Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1988.
6.Johnson, Uwe. „Ich über mich selbst”, Die Zeit, 4.11.1977.
7.Johnson, Uwe. Jahrestage. T. 1. Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1970.
8.Johnson, Uwe. Jahrestage. T. 4. Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1983.
9.Johnson, Uwe. Mutmaßungen über Jakob. Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1959.
10.Johnson, Uwe. „Versuch, eine Mentalität zu erklären”. W: Ich bin Bürger der DDR und lebe in der Bundesrepublik. 12 Interviews, red. Barbara Gunert-Bronnen, 129. München: Piper, 1970.
11.Opracowania
12.Badewien, Jan, Hansgeorg Schmidt-Bergmann, red. Mutmaßungen über Uwe Johnson: Heimat als geistige Landschaft [Beiträge der Tagung „Mutmaßungen über Uwe Johnson. Heimat als geistige Landschaft”, 5.–7. März 2004 in Bad Herrenalb]. Karlsruhe: Evangelische Akademie Baden, 2005.
13.Berbig, Roland, Erdmut Winzisla, red. „Wo ich her bin….”: Uwe Johnson in der DDR. Berlin: Kontext-Verlag, 1993.
14.Bienek, Horst. Werkstattgespräche mit Schriftstellern. München: Hanser, 1962.
15.Bloch, Ernst. Das Prinzip Hoffnung. Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1985.
16.Denk, Friedrich. „Uwe Johnsons letzter Text”. Johnson-Jahrbuch 1 (1995): 259–262.
17.Fahlke, Eberhard. „Heimat als geistige Landschaft: Uwe Johnson und Mecklenburg”. W: Über Uwe Johnson, red. Raimund Fellinger, 311–333. Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1992.
18.Fahlke Eberhard, red. „Die Katze Erinnerung”. Uwe Johnson – eine Chronik in Briefen und Bildern. Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1994.
19.Golisch, Stefanie. Uwe Johnson zur Einführung. Hamburg: Junius, 1994.
20.Grambow, Jürgen. „Heimat im Vergangenen”. Sinn und Form. Beiträge zur Literatur. 1 (1986): 134–157.
21.Helbig, Louis Ferdinand. Der ungeheure Verlust. F lucht u nd Vertreibung i n d er d eutschsprachigen Belletristik der Nachkriegszeit. Wiesbaden: Harrassowitz, 1996.
22.Hobsbawm, Eric J. Wiek skrajności. Spojrzenie na Krótkie Dwudzieste Stulecie. Tłum. Julia Kalinowska-Król, Marcin Król. Warszawa: Politeja, Świat Książki, 1999.
23.Holthusen, Han Egon. Der unbehauste Mensch. Motive und Probleme der modernen Literatur. München: Piper, 1951.
24.Kracauer, Siegfried. Geschichte – vor den letzten Dingen. F rankfurt a m M ain: Suhrkamp, 1973.
25.Krockow, Christian Graf von. Die Reise nach Pommern. Bericht aus einem verschwiegenen Land. Stuttgart: Deutsche Verlags-Anstalt, 1985.
26.Kunert, Günter. „Ein Fremdling”, Du. Die Zeitschrift für Kultur 619 (1992), 10: 50–53.
27.Mecklenburg, Norbert. Die grünen Inseln. Zur Kritik des literarischen Heimatkomplexes. München: Iudicium, 1987.
28.Mecklenburg, Norbert. „Ein Land, das ferner leuchtet”. W: Über Uwe Johnson, red. Raimund Fellinger. Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1992.
29.Mecklenburg, Norbert. Erzählte Provinz. Regionalismus und Moderne im Roman. Königstein im Taunus: Athenäum, 1986.
30.Neumann, Bernd. Utopie und Mimesis. Zum Verhältnis von Ästhetik. Gesellschaftsphilosophie und Politik in den Romanen Uwe Johnsons. Kronberg im Taunus: Athenäum, 1978.
31.Neumann, Bernd. Uwe Johnson. Hamburg: Ullstein, 2000.
32.Orłowski, Hubert. Literatura w III Rzeszy. Wyd. 2 zm. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1979.
33.Richter, Hans Werner. Im Etablissement der Schmetterlinge. 21 Portraits aus der Gruppe 47. München–Wien: Hanser, 1986.
34.Riedel, Nicolai. Uwe Johnson-Bibliographie 1959–1998. Stuttgart–Weimar: Metzler, 1999.
35.Schmitz, Peter M. Studien zum Heimatkonzept in Uwe Johnsons Roman „Jahrestage. Aus dem Leben von Gesine Cresspahl”. Bologna: CLUEB, 2004.
36.Schoeller, Wilfried F. „Eine Täuschung wie Heimat”. Du. Die Zeitschrift für Kultur 619 (1992), 10: 22.
37.Schwarz, Wilhelm Johannes. Der Erzähler Uwe Johnson. Bern–München: Francke, 1970.
38.Talarczyk, Andrzej. „Pomeranus non cantat – Uwe Johnson und Pommern oder wo ich her bin das gibt es nicht mehr”. W: Provinz als Zentrum. Regionalität in Literatur und Sprache. Ein polnisch-deutsch nordisches Symposium, red. Dietmar Albrecht, Andreas Degen, Bernd Neumann, Andrzej Talarczyk. Akwizgran: Shaker, 2007 (= Polygon. Jahrbuch des Instituts für moderne Fremdsprachen an der Naturwissenschaftlich-Technischen Universität Norwegens Trondheim 3 [2007]).
39.Unseld, Siegfried. „Wohin ich in Wahrheit gehöre”. Du: die Zeitschrift für Kultur 619 (1992), 10: 48–49.