Przegląd Zachodniopomorski


ISSN: 0552-4245     eISSN: 2353-3021    OAI    DOI: 10.18276/pz.2017.2-05
CC BY-SA   Open Access   DOAJ  ERIH PLUS  DOAJ

Lista wydań / z. 2 2017
Książę słupski Kazimierz IV (Kaźko) jako luksemburski kandydat do tronu polskiego

Autorzy: Dariusz Karczewski
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy
Słowa kluczowe: Królestwo Polskie Pomorze Zachodnie książę Kazimierz IV (Kaźko) cesarz Karol IV
Data publikacji całości:2017
Liczba stron:15 (113-127)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstrakt

Postać Kazimierza – Kaźka IV (ok. 1351–1377), księcia słupskiego i dobrzyńskiego, pana Bydgoszczy, wzbudzała zainteresowanie historyków przede wszystkim dlatego, że był on jedynym wnukiem po kądzieli króla polskiego Kazimierza Wielkiego (1310–1370). Dzięki usynowieniu przez swego dziada stał się przez moment realnym kandydatem do tronu polskiego. Książę pomorski był wykorzystywany przez Kazimierza Wielkiego w jego polityce antykrzyżackiej (małżeństwo z córką wielkiego księcia litewskiego Olgierda) i w przetargach sukcesyjnych z siostrzeńcem – królem węgierski Ludwikiem Wielkim. Rola Kaźka w międzynarodowej polityce dynastycznej niepomiernie wzrosła od zawarcia małżeństwa cesarza niemieckiego i króla Czech Karola IV Luksemburskiego z jego starszą siostrą Elżbietą (1363). Jako cesarski szwagier stał się u schyłku życia króla Kazimierza ważnym, choć raczej biernym, elementem w planach sukcesyjnych Karola IV i polskich zwolenników dynastii luksemburskiej – stronnictwa legitymistów, przeciwko uprawnieniom do objęcia korony Królestwa Polskiego przez węgierskich Andegawenów. Kontrakcja króla węgierskiego, zakończona złamaniem postanowień testamentu Kazimierza Wielkiego, przyniosła Ludwikowi koronę Polski. W oczach cesarza książę Kaźko stracił swoją wartość polityczną i stał się przykładnym wasalem króla Polski i Węgier Ludwika Andegaweńskiego. Walcząc w królewskiej służbie, został ciężko ranny i zmarł 2 stycznia 1377 roku.
Pobierz plik

Plik artykułu

Bibliografia

1.Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z Archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie, t. 5, wyd. O. Pietruski, K. Liske, Lwów 1875.
2.Archiwum Państwowe w Gorzowie Wielkopolskim, Akta miasta Gorzowa, sygn. Doku¬menty pergaminowe, nr 35.
3.Bullarium Poloniae, t. 2, red. I. Sułkowska-Kuraś, S. Kuraś, Rzym–Lublin 1985.
4.Codex diplomaticus Brandenburgensis, red. A.F. Riedel, t. A 6, Berlin 1846; t. A 9, Ber¬lin 1849; t. A 12, Berlin 1857; t. A 14, Berlin 1857; t. A 15 , Berlin 1858; t. A 16, Berlin 1859; t. A 19, Berlin 1860; t. A 21, Berlin 1861; t. B 2, Berlin 1845.
5.Codex diplomaticus et epistolaris Moraviae, t. 9, red. V. Brandl, Brunn 1875.
6.Geschichte des Geschlechts v. d. Osten. Urkundenbuch, red. O. Grotefend, cz. 1, Leipzig 1914.
7.Joannis de Czarnkow chronicon Polonorum, red. J. Szlachtowski, w: Monumenta Polo¬niae Historica, t. 2, Lwów 1872.
8.Joannis Dlugossii Annales seu cronicae incliti Regni Poloniae, lib. X, red. consilium, Varsaviae 1985.
9.Kalendarz katedry krakowskiej, wyd. Z. Kozłowska-Budkowa, w: Monumenta Poloniae Historica Series Nova, t. 5, Warszawa 1978.
10.Kantzow Th., Pomerania. Kronika pomorska z XVI wieku, t. 1, tłum. K. Gołda, przypisy i komentarze T. Białecki, E. Rymar, Szczecin 2005.
11.Kodeks dyplomatyczny Polski, t. II, cz. 2, wyd. L. Rzyszczewski, A. Muczkowski, Warszawa 1852.
12.Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, wyd. A. Gąsiorowski, H. Kowalewicz, t. 6, Warszawa–Poznań 1982.
13.Kronika Beneše Krabice z Weitmile, w: Fontes rerum Bohemicarum, t. 4, red. J. Emler, Pragae 1884.
14.Mecklenburgisches Urkundenbuch, cz. 18, red. H. Grotefend, Schwerin 1897.
15.Monumenta Poloniae Vaticana, t. 3, red. J. Ptaśnik, Kraków 1914.
16.Monumenta Vaticana res gestas Bohemicas illustrantia, t. 3, red. B. Jenšovský, Pragae 1944.
17.Nowy kodeks dyplomatyczny Mazowsza, cz. 3, wyd. I. Sułkowska-Kuraś, S. Kuraś, in¬deks osób i miejscowości oprac. J. Piętka, Warszawa 2000.
18.Regesta historico-diplomatica Ordinis S. M ariae T heutonicorum 1 198–1525, t. 2, red. E. Joachim, W. Hubatsch, Göttingen 1948.
19.Rocznik Świętokrzyski, wyd. A. Rutkowska-Płachcińska, Monumenta Poloniae Historica Series Nova, t. 12, Kraków 1996.
20.Stavenhagen C.F., Topographische und Chronologische Beschreibung der Pommerschen Kauf- und Handels-Stadt Anklam, Greifswald 1773.
21.Syska E., Dokumenty Gorzowa Wielkopolskiego (Landsbergu) z lat 1257–1373, Gorzów Wielkopolski 2006.
22.Vetera monumenta historica Hungariam sacram illustrantia, t. 2, red. A. Theiner, Romae 1860.
23.Balzer O., Królestwo Polskie 1295–1370, wyd. 2, Kraków 2005.
24.Balzer O., O następstwie tronu w Polsce. Studya historyczno-prawne, Rozprawy Akade¬mii Umiejętności, Wydział Historyczno-Filozoficzny, t. 36, 1897, s. 289–431.
25.Bieniak J., Jan (Janek) z Czarnkowa. Niedokończona kronika polska z XIV wieku, „Stu¬dia Źródłoznawcze” 2009, t. 47, s. 109–143.
26.Bohlen-Bohlendorf J. von, Der Landfriede Kaiser Karls IV. zu Prenzlau am 17. Mai 1374 für die Mark, Pommern und Mecklenburg, mit den betreffenden Fürsten geschlos¬sen, „Baltische Studien”, cz. 15, Th. 1, s. 139–162.
27.Czacharowski A., Społeczne i polityczne siły w walce o Nową Marchię w latach 1319– 1373. Ze szczególnym uwzględnieniem roli możnowładztwa nowomarchijskiego, Toruń 1965.
28.Dąbrowski J., Korona Królestwa Polskiego w XIV wieku. Studium z dziejów rozwoju polskiej monarchii stanowej, Wrocław–Kraków 1956.
29.Dąbrowski J., Ostatnie lata Ludwika Wielkiego (1370–1382), wyd. 2, Kraków 2009.
30.Dragan M., Testament Kazimierza Wielkiego, w: Sprawozdanie Dyrekcyi CK Gimna¬zjum V. we Lwowie za rok szkolny 1911, Lwów 1911, s. 3–23.
31.Fenrych W., Kroniki Jana Bugenhagena i Tomasza Kantzowa o dziejach Pomorza Za¬chodniego w latach 1370–1464. Studium z zakresu ideologii politycznej, Szczecin 1965.
32.Grodecki R., Kongres krakowski w roku 1364, wyd. 2, Kraków 1995.
33.Jasiński K., Małgorzata (ur. ok. 1355), żona Kaźka ks. słupskiego, następnie Henryka VII ks. Lubińskiego i brzeskiego, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 19, Wrocław 1974, s. 441–442.
34.Jasiński K., Małżeństwa i koligacje Kazimierza Wielkiego, „Studia Źródłoznawcze” 1990, t. 32–33, s. 67–76.
35.Jasiński K., Rodowód Piastów małopolskich i kujawskich, Poznań–Wrocław 2001.
36.Jasiński K., Rodowód Piastów mazowieckich, Poznań–Wrocław 1998.
37.Jasiński K., Rodowód Piastów śląskich, t. 1, Wrocław 1973.
38.Jasiński K., Zjazd na Mazowszu w kwietniu 1369 r. i jego geneza. Ze studiów nad itinera¬rium Kazimierza Wielkiego, „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Nauki Humani¬styczno-Społeczne”, „Historia”, t. 9, Toruń 1973, s. 59–69.
39.Jurek T., Garść uwag o początkach Złotowa, w: Pomerania et alia. Opuscula Joachimo Zdrenka dedicata, red. J. Karczewska, M. Tureczka, Toruń 2017, s. 173–189.
40.Karczewska J., Kujawsko dobrzyńskie władztwo Władysława Opolczyka, w: Władysław Opolczyk jakiego nie znamy. Próba oceny w sześćsetlecie śmierci, red. A. Pobóg¬-Lenartowicz, Opole 2001, s. 53–59.
41.Karczewski D., Kujawskie dokumenty księcia słupskiego Kazimierza IV (Kaźka) z lat 1371–1375, Cz. I, „Zapiski Historyczne” 2002, t. 67, z. 1, s. 111–123.
42.Kavka F., Karel IV. a anjouovsko-piastovské dědictví, „Sborník historický” 1989, t. 36, s. 5–63.
43.Kavka F., Karel IV. a anjouovsko-piastovské dědictví, w: Polska – Śląsk – Czechy. Studia nad dziejami stosunków kulturalnych i politycznych w średniowieczu, red. R. Gład¬kiewicz („Acta Universitatis Wratislaviensis”, „Historia”, t. 81), Wrocław 1994, s. 81–153.
44.Kavka F., Vláda Karla IV. za jeho císařství (1355–78). Země České koruny, rodová, říšská a evropská politika, t. 1–2, Praha 1993.
45.Kavka F., Zum Plan der luxemburgischen Thronfolge in Polen (1368–1382). Strittige For¬schungsfragen, „Zeitschrift für historische Forschung” 1986, cz. 13, s. 257–283.
46.Kętrzyński S., Zapis Kazimierza Wielkiego dla Kazimierza Bogusławowica, „Przegląd Historyczny” 1912, t. 14, s. 26–47.
47.Mielcarz J., Dzieje polityczne i społeczne Księstwa Słupskiego w latach 1372–1411, Poznań 1976.
48.Mitkowski J., Kazimierz V (IV) Kaźko (1351–1377), w: Polski Słownik Biograficzny, t. 12, Wrocław–Warszawa–Kraków 1966–1967, s. 281–282.
49.Nowakowski T., Polityka północna Polski w latach 1356–1364 na tle jej sytuacji we¬wnętrznej, „Zeszyty Naukowe Akademii Techniczno-Rolniczej w Bydgoszczy”, nr 72, „Nauki Społeczne”, nr 10, Bydgoszcz 1980, s. 75–104.
50.Nowogrodzki S., Między Luksemburgami, Wittelsbachami a Polską (Pomorze Zachodnie a Polska w latach 1323–1370), Gdańsk 1936.
51.Pakulski J., Kulisy sprawy Janka z Czarnkowa, w: Genealogia – Rola związków rodzin¬nych i rodowych w życiu publicznym w Polsce średniowiecznej na tle porównaw¬czym, red. A. Radzimiński, J. Wroniszewski, Toruń 1996, s. 29–66.
52.Rymar E., Historia polityczna i społeczna Nowej Marchii w średniowieczu (do roku 1535), Gorzów Wielkopolski 2015.
53.Rymar E., Rodowód książąt pomorskich, t. 2, Szczecin 1995.
54.Rymar E., Rodowód książąt pomorskich. Suplement, Gdańsk 2003.
55.Seibt F., Karol IV, przeł. C. Tarnogórski, Warszawa 1996.
56.Sroka S., Węgierskie i luksemburskie zabiegi o legitymizację córek Kazimierza Wielkie¬go, w: Kazimierz Wielki i jego państwo. W siedemsetną rocznicę urodzin ostatniego Piasta na tronie polskim, red. J. Maciejewski, T. Nowakowski, Bydgoszcz 2011, s. 119–126.
57.Szczur S., Krakowski zjazd monarchów w 1364 roku, „ Roczniki Historyczne” 1998, t. 64, s. 35–58.
58.Szybkowski S., Rządy Kazimierza (Kaźka) Bogusławica w ziemi bydgoskiej. Jeszcze o otoczeniu księcia słupsko bydgosko dobrzyńskiego, w: Książęta, urzędnicy, złoczyńcy („Gdańskie Studia z Dziejów Średniowiecza”, nr 6), red. B. Śliwiński, Gdańsk 1999, s. 235–263.
59.Szymecka M., Otoczenie księcia słupsko-dobrzyńskiego Kaźka, w: Szlachta, starosto¬wie, zaciężni („Gdańskie Studia z Dziejów Średniowiecza”, nr 5), red. B. Śliwiński, Gdańsk–Koszalin 1998, s. 301–327.
60.Śliwiński J., Powiązania dynastyczne Kazimierza Wielkiego a sukcesja tronu w Polsce, Olsztyn 2000.
61.Śliwiński J., W sprawie polityki dynastycznej Kazimierza Wielkiego i Karola IV Luk¬semburskiego, w: Studia z dziejów polityki dynastycznej od XIII do XVII w., red. J. Śliwiński, Olsztyn 1993, s. 25–92.
62.Śliwiński J., Walka o koronę polską. Zjazd monarchów w Krakowie w 1364 roku, Olsztyn 2012.
63.Tęgowski J., Małżeństwo Kaźka Bogusławica z Kenną Olgierdówną i jego rola w poli¬tycznych planach Kazimierza Wielkiego, w: Homines et societas. Czasy Piastów i Jagiellonów. Studia historyczne ofiarowane Antoniemu Gąsiorowskiemu w sześć¬dziesiątą piątą rocznicę urodzin, Poznań 1997, s. 125–133.
64.Tęgowski J., Piastowie i Giedyminowicze. Dzieje wzajemnych stosunków w średniowie¬czu, „Średniowiecze Polskie i Powszechne” 2011, t. 3 (7), s. 77–86.
65.Tęgowski J., Pierwsze pokolenia Giedyminowiczów, Poznań–Wrocław 1999.
66.Tęgowski J., Władztwo księcia Władysława Opolczyka w ziemi dobrzyńskiej i na Ku¬jawach. Zarys problematyki, w: Książę Władysław Opolczyk. Fundator klasztoru Paulinów na Jasnej Górze w Częstochowie, red. M. Antoniewicz, J. Zbudniewek, Warszawa 2007, s. 291–308.
67.Urzędnicy kujawscy i dobrzyńscy XII–XV wieku. Spisy, oprac. J. Bieniak, S. Szybkowski, red. A. Gąsiorowski, Kórnik 2014.
68.Veldtrup D., Zwischen Eherecht und Familienpolitik. Studien zu den dynastischen Hei¬ratsprojekten Karls IV, Warendorf 1988.
69.Wróbel D., Kwestia krzyżacka a wschodnia polityka Kazimierza Wielkiego po roku 1343, „Średniowiecze Polskie i Powszechne” 2007, t. 4, s. 136–187.
70.Wyrozumski J., Horyzont polityczny Janka z Czarnkowa, „Studia Źródłoznawcze” 1990, t. 32–33, s. 57–65.
71.Wyrozumski J., Kazimierz Wielki, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1986.
72.Wyrozumski J., Litwa w polityce Piastów, „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Nauki Humanistyczno-Społeczne”, „Historia”, t. 26, Toruń 1992, s. 55–66.
73.Zdrenka J., Dokumenty Kazimierza IV księcia słupskiego pana Dobrzynia i Bydgoszczy (1351–1377), „Studia Bałtyckie” 1996, t. 1, s. 109–117.
74.Zdrenka J., Elżbieta, córka Bogusława V księcia pomorskiego żoną cesarza Karola IV, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 1977, R. 32, nr 1, s. 1–11.
75.Zdrenka J., Pomorze Zachodnie w świetle polityki dynastycznej Kazimierza Wielkiego, w: Europa Środkowa i Wschodnia w polityce Piastów, red. K. Zielińska-Melkow¬ska, Toruń 1997, s. 159–171.