Rocznik Komparatystyczny

Sięgająca czasów starożytnej Grecji klasyczna dychotomia „barbarzyński/cywilizowany” stała się wielofunkcyjnym toposem w językach i kulturach europejskich. Termin ów, oparty na binarnej opozycji „Ja – Inny”, określa różnice, które dzielą poszczególne jednostki, narody, rasy, religie, a nawet estetyki. Dzięki swojej wielowymiarowości może być traktowany jako narzędzie retoryczne. W zależności od potrzeb danej osoby, grupy czy kultury może być reaktywowany, rekonstruowany i dostosowywany do zmieniających się warunków. Artykuł prezentuje dwa pola wzajemnych interakcji, na których jest budowany i funkcjonalizowany topos „barbarzyński/cywilizowany”: polityczne (gdzie dokonuje się podziałów pomiędzy narodami i cywilizacjami) oraz estetyczne (gdzie w danej kulturze wyróżnione zostają odrębne grupy artystyczne czy epoki literackie). Pojawiający się w pracach poszczególnych twórców czy grup binarny topos nie zawsze pełni wyłącznie polityczną bądź estetyczną funkcję – w niektórych utworach zaobserwować można ich częściowe lub pełne współistnienie. Artykuł przedstawia to zjawisko w oparciu o analizę rosyjskiej poezji symbolicznej (Brjusov, Blok) oraz polskiej poezji modernistycznej (Morstin, Iwaszkiewicz).