Rocznik Komparatystyczny


ISSN: 2081-8718     eISSN: 2353-2831    OAI    DOI: 10.18276/rk.2023.14-04
CC BY-SA   Open Access   ERIH PLUS

Lista wydań / 14 (2023)
Sposoby opisu przekładu na stronach tytułowych książek (1750–1799): prawdziwe i fikcyjne historie translatorskie oświeceniowych tekstów

Autorzy: Michał Bajer ORCID
Uniwersytet Szczeciński
Słowa kluczowe: przekład podtytuł strona tytułowa powieść oświeceniowa
Data publikacji całości:2023
Liczba stron:27 (81-107)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstrakt

The article discusses the functions and frequency of the use of various forms of subtitles in editions of Polish translations of the Enlightenment period. The results of research reveal the following regularities: firstly, regardless of the type of the text, there are recurrent patterns of presentation of translation, in a variety of ways referring to the (real or not) publishing history of the translated works. Secondly, the identity of the original author is concealed while the status of the text as translation is erased most often in the case of short literary forms (e.g. lyrics, concise epic texts) and works which were perceived as “low” in the light of classicistic poetics (e.g. novels). Thirdly, apart from the information provided on the title pages, 18th century publishers employed other elements of the book in order to point out the authorship of the original texts or to mark the status of the work as translation in a more prominent way (e.g. introductions, footnotes, bilingual editions, inclusion of several translation of the same original text, “revealing” the individual traits of the translators).
Pobierz plik

Plik artykułu

Bibliografia

1.Aleksandrowska, Elżbieta. Zabawy Przyjemne i Pożyteczne 1770–1777. Monografia bibliograficzna. Warszawa: IBL PAN, 1999.
2.Allgemeine deutsche Bibliothek. Berlin–Stettin: Friedrich Nicolai, 1772.
3.Allgemeines Register über die Göttingischen gelehrten Anzeigen von 1753 bis 1782. Göt- tingen: Dieterich, 1784.
4.Balcerzan, Edward. „Wstęp do pierwszego wydania”. Pisarze polscy o sztuce przekładu: 1440–2005. Antologia, red. Edward Balcerzan, Ewa Rajewska, Poznań: Wydaw- nictwo Poznańskie 2007.
5.------. „Jedno- oraz dwu(wielo)języczność literackich «światów»”. Teksty Drugie 6 (2009): 9–20.
6.Bednarczyk, Anna. W poszukiwaniu dominanty translatorskiej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008.
7.Benisławska, Konstancja. Pieśni sobie śpiewane, Warszawa: IBL PAN, 2000.
8.Bentkowski, Feliks. Historia literatury polskiej wystawiona w spisie dzieł drukiem ogłoszo- nych. T. 1, cz. 2. Warszawa–Wilno: Zawadzki i Komp, 1814.
9.Bober-Jankowska, Magdalena. „Fénelon czy Naruszewicz? Inspiracje i nawiązania w powieści Leszek Biały, książę polski Michała Dymitra Krajewskiego. Rocznik Komparatystyczny 12 (2021): 171–198.
10.------. „Naruszewiczowy przekład Tacyta”. Antyk oświeconych: studia i rozprawy o miejscu starożytności w kulturze polskiej XVIII wieku, red. Tomasz Chachulski. Warszawa: IBL PAN, 2012. 565–585.
11.Chachulski, Tomasz. „Wprowadzenie do lektury”. Konstancja Benisławska. Pieśni sobie śpiewane. Warszawa: IBL PAN, 2000. 5–19.
12.-----. „Wprowadzenie do lektury”. Franciszek Karpiński. Wiersze zebrane: cz. 1. War- szawa: IBL PAN, 2005. 5–29.
13.-----. „O wydawaniu utworów powstałych w XVIII i na początku XIX wieku”. Wiek Oświecenia 27 (2011): 72–83.
14.Cieński, Marcin. Pejzaże oświeconych. Sposoby przedstawienia krajobrazu w literaturze polskiej w latach 1770–1830. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocław- skiego, 2000.
15.Chrobak, Marzena. Optymizm Kandyda i inne problemy oświeconych tłumaczy. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2009.
16.Dąbrowski, Roman. Poemat heroikomiczny w literaturze polskiego oświecenia. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2004.
17.-----. Epopeja w literaturze polskiego oświecenia. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2015. Dąbska-Prokop, Urszula. „O «chronicznej nieokreśloności tłumaczenia». Uwagi o prze- kładach Paradise Lost Johna Miltona na języki francuski i polski”. Półrocznik Językoznawczy Tertium. Tertium Linguistic Journal 4.2 (2019): 88–121.
18.Dębska, Karolina. „O niewidoczności tłumacza raz jeszcze. Na przykładzie tłumaczek w Polsce 1697–1763”. Przekładaniec 36 (2018): 60–81.
19.-----. „«O powszechną płci naszej chwałę»: Tłumaczki epoki stanisławowskiej”. Między Oryginałem a Przekładem 2.44 (2019): 37–58.
20.Dmitruk, Krzysztof. „Przekład w kulturze literackiej polskiego oświecenia. Prowizorium dokumentacyjne”. Literatura i jej konteksty, red. Joanna Rusin, Kazimierz Maciąg. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2005. 34–45.
21.Dmochowski, Franciszek Ksawery. Sztuka rymotwórcza, poema w czterech pieśniach. War- szawa: w Drukarni J. K. Mci i Rzeczypospolitey u XX. Scholarum Piarum, 1788.
22.Fieguth, Rolf. „Twórczość Franciszka Dionizego Kniaźnina w kontekście komparaty- stycznym. Pomysły i kwestie otwarte”. Wiek XIX 50 (2015): 429–448.
23.Fielding, Henry. Avantures de Joseph Andrews, et de son ami Abraham Adams. Écrites dans le goût des Avantures de Don-Quichotte. T. 1. Amsterdam: Vlam, 1775.
24.-----. Bombiza Luterski w urzędzie wikarego. [Supraśl]: [Drukarnia Bazylianów], 1790.
25.Fulińska, Agnieszka. Naśladowanie i twórczość: renesansowe teorie imitacji, emulacji i przekładu. Wrocław: Wydawnictwo Leopoldinum, 2000.
26.Garncarzyk, Dimitri. „Originaux, traductions et langue neutre: pistes pour une théorie de la traduction-relais au XVIII e siècle”. TRANS – Revue de littérature générale et comparée. http://journals.openedition.org/trans/1693. https://doi.org/10.4000/ trans.
27.Helme, Elizabeth. Ludwika czyli odludne mieszkanie przez JMć pannę *** z angielskiego. Warszawa: Dufour, 1798.
28.Helsztyński, Stanisław. „Polskie przekłady Miltona i Pope’a: cz. 2”. Pamiętnik Literacki 25 (1928): 474–489.
29.Herman, Jan, Fernand Hallyn, współpr. Kris Peeters, red. Le topos du manuscrit trouvé actes du colloque international, Louvain-Gand, 22–23–24 mai 1997. Louvain– Paris: Peeters, 1999.
30.Kalisz, Ludwik. „Liryka Kniaźnina a poezja klasyczna”. Pamiętnik Literacki 21 (1924/1925): 42–60.
31.Karpiński, Franciszek. Wiersze zebrane. Cz. 1. Wyd. Tomasz Chachulski. Warszawa: IBL PAN, 2005.
32.Kencki, Patryk. Staropolski Molière. Warszawa: IS PAN, 2021.
33.-----. „À l’école de Molière. La réception de Molière en Pologne aux XVIIe et XVIIIe siècles”. Littératures classiques 106 (2022): 119–129.
34.Konarski, Stanisław. Opera poetica. Utwory poetyckie. Wyd. Jacek Wójcicki przy współpr. Ariadny Masłowskiej-Nowak. Warszawa: IBL PAN, 2013.
35.Korotaj, Władysław, oprac. Dramat staropolski: od początków do powstania sceny narodo- wej. Bibliografia. T. 1: Teksty dramatyczne drukiem wydane do r. 1765. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1965.
36.Kostkiewiczowa, Teresa. „Przekłady dzieł pisarzy antycznych w czasach polskiego oświecenia”. Antyk oświeconych: studia i rozprawy o miejscu starożytności w kulturze polskiej XVIII wieku, red. Tomasz Chachulski. Warszawa: IBL PAN, 2012. 17–73.
37.Krasicki, Ignacy. Dzieła Zebrane. T.2: Zbiory wierszy. Oprac. Teresa Kostkiewiczowa. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2019.
38.Kupiszewska, Anna. „Szlachetna namiętność”. Tematyka orientalna w twórczości Jana Potockiego. Praca doktorska. Rzeszów: Uniwersytet Rzeszowski, 2022.
39.Leszczyńska-Skowron, Klara. „Orientalne lektury Krasickiego – przyczynek do badań nad erudycją pisarza”. Pamiętnik Literacki 112 (2021): 55–64.
40.Łossowska, Irena. Tradycja i nowoczesność dydaktycznej powieści Oświecenia w Polsce. Warszawa: Wydział Polonistyki UW, 2002.
41.Łukaszewicz Justyna. Dramaty Franciszka Zabłockiego jako przekłady i adaptacje. Wro- cław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2006.
42.-----. „Peryteksty polskich przekładów oświeceniowych z języka włoskiego: przestrzeń edukacji czy manipulacji?”. Przekładaniec 36 (2018): 44–59.
43.-----. Włosko-polskie pogranicze literackie za panowania Stanisława Augusta. Kraków: Universitas, 2021.
44.Matyaszewski, Paweł. „Tłumaczenia dzieł Monteskiusza w Polsce w XVIII wieku”. Wiek Oświecenia 29 (2013): 11–34.
45.Mazurkowa, Bożena. „Motta w drukach oświeceniowych jako źródło do badań recep- cji antyku w dawnej Polsce. Rekonesans”. Antyk oświeconych: studia i rozprawy o miejscu starożytności w kulturze polskiej XVIII wieku, red. Tomasz Chachulski. Warszawa: IBL PAN, 2012. 295–413.
46.Michalik, Jan, red. Dramat obcy w Polsce. Premiery, druki, egzemplarze (1765–1965). T. 1–2. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2001–2004.
47.Miszalska, Jadwiga. Z ziemi włoskiej do Polski. Przekłady z literatury włoskiej w Polsce do końca XVIII wieku. Kraków: Collegium Columbinum, 2015.
48.Nowy Korbut. Bibliografia Literatury Polskiej „Nowy Korbut”: Oświecenie. T. 4. Oprac. Elżbieta Aleksandrowska. Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1966.
49.Ostafin, Barbara. „Azja Europie. O wędrówkach bajek Pilpaja”. Miscellanea Eurasiatica Cracoviensia. Understanding Eurasia, red. Cezary Galewicz, Jadwiga Pstrusińska, Lidia Sudyk. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2008.
50.Platt, Julian. „Inspiracje literackie Naruszewicza i innych poetów Zabaw Przyjemnych i Pożytecznych”. Pamiętnik Literacki 61 (1970): 241–280.
51.Popiel, Bazyli. „Pismo do Czytelnika”. Król Pasterz. Opera w trzech aktach przez Pietra Metastazego po włosku napisana. Warszawa, Lwów: Groll, 1780.
52.Ratajczakowa, Dobrochna. „Comédie polonaise, czyli O komediach przepolszczonych”. Pamiętnik Teatralny 4 (2014): 56–80.
53.Reychman, Jan. Orient w kulturze polskiego Oświecenia. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1964.
54.Rudnicka, Jadwiga. Bibliografia Powieści Polskiej 1660–1800. Wrocław–Warszawa–Kra- ków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1964.
55.-----. „Ostatnio zidentyfikowane przekłady powieści francuskich w Polsce w. XVIII”. Pamiętnik Literacki 54 (1966): 117–126.
56.-----. „Tysiąc nocy i jedna w kulturze literackiej polskiego Oświecenia”. Pamiętnik Lite- racki 89 (1998): 155–182.
57.Rzadkowska, Ewa. Francuskie wzorce polskich Oświeconych: studium o recepcji J.F. Mar- montela w XVIII w. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1989.
58.Samoyault, Tiphaine. „For a Theory of Relay Translations”. Pascale Casanova’s World of Letters and Its Legacies, red. Gisèle Sapiro, Delia Ungureanu. Boston: Brill, 2022. 116–128.
59.Schruba, Manfred. „O niektórych francuskich źródłach polskiej poezji libertyńskiej i satyrycznoobyczajowej XVIII wieku”. Pamiętnik Literacki 1 (2004): 77–94.
60.Sinko, Zofia. „Powieść zachodnioeuropejska w Polsce stanisławowskiej na podstawie inwentarzy bibliotecznych i katalogów”. Pamiętnik Literacki 57 (1966): 581–624.
61.------. Powieść zachodnioeuropejska w kulturze literackiej polskiego Oświecenia. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1968.
62.-----. Twórczość Johna Miltona w Oświeceniu polskim. Warszawa: IBL PAN, 1992. Skibińska Elżbieta. „Przypisy tłumacza w osiemnastowiecznych polskich przekładach francuskich powieści”. Przypisy tłumacza, red. Elżbieta Skibińska. Wrocław– Kraków: Księgarnia Akademicka, 2009. 23–48.
63.-----. „Cudzoziemskie przypadki pewnej «bagatelki». O polskich przekładach Le Temple de Gnide Monteskiusza w XVIII wieku”. Pamiętnik Literacki 2 (2021): 209–223.
64.Słodkowska, Elżbieta. Produkcja i rozpowszechnianie wydawnictw w Królestwie Polskim 1815–1830. Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2002.
65.Szyjkowski, Marian. Dzieje nowożytnej tragedii polskiej. Typ pseudoklasyczny (1661–1831). Kraków: Akademia Umiejętności, 1920.
66.Taivalkoski-Shilov, Kristiina. La tierce main: Le discours rapporté dans les traductions françaises de Fielding au XVIIIe siècle. Arras: Artois Presses Université, 2006. Trembecki, Stanisław. Bajki. Wyd. Wojciech Kaliszewski, Jerzy Snopek. Warszawa: IBL PAN, 2019.
67.Warda, Anna. Ze studiów nad świadomością teoretycznoliteracką w osiemnastowiecznej Rosji (na podstawie przedmów, wstępów, dedykacji). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2003.
68.Wolska, Barbara. „Wprowadzenie do lektury”. Adam Stanisław Naruszewicz. Poezje zebrane. T. 1. Warszawa: IBL PAN, 2005. 5–39.
69.Załuski, Józef Andrzej. Zebranie rytmów przez wierszopisów żyjących lub naszego wieku zeszłych pisanych. T. 2. Warszawa: Drukarnia Pijarów, 1754.
70.Ziętarska, Jadwiga. Sztuka przekładu w poglądach literackich polskiego Oświecenia. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1969.