Studia Językoznawcze

synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny

ISSN: 1730-4180     eISSN: 2353-3161    OAI    DOI: 10.18276/sj.2018.17-03
CC BY-SA   Open Access   ERIH PLUS

Lista wydań / t. 17, 2018
Cała zielna domowa apteka Wojszczanki? O ziołach leczniczych w Soplicowskim dworze

Autorzy: Halina Chodurska ORCID
Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, Wydział Filologiczny, Kraków
Słowa kluczowe: Adam Mickiewicz Pan Tadeusz zioła lecznicze szałwia czubek turecki macierzanka
Data publikacji całości:2018
Liczba stron:19 (47-65)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstrakt

W szkicu podjęto próbę szerszego zaprezentowania ziół przeznaczonych, według Adama Mickiewicza, do kurowania mieszkańców Soplicowa. W poemacie Pan Tadeusz poeta wymienia zaledwie trzy takie rośliny, określając je jako „całą zielną domową aptekę Wojszczanki”. W starej sernicy córka „ostatniego w Litwie woźnego trybunału” suszyła szałwię (Salvia officinalis L.), czubek turecki / drapacz / bernardynek (Carduus benedictus L. / Cnicus benedictus Gärtn. / Centaurea benedicta) i macierzankę (Thymus serpyllum L.). Wszystkie wymienione zioła od najdawniejszych czasów uważane były w Europie za podstawę leków prostych (simpliciów) na różne ludzkie choroby i dolegliwości. Niektórym z nich oficjalnie nadano status panaceum. Przy użyciu preparatów sporządzanych na bazie wspomnianych roślin (win, wódek, naparów, odwarów itp.) specjaliści leczyli niemal wszystkie schorzenia nękające mieszkańców Europy w pierwszym ćwierćwieczu XIX wieku.
Pobierz plik

Plik artykułu

Bibliografia

1.Arabas, Iwona. Apteczki domowe w polskich dworach szlacheckich. Studium z dziejów kultury zdrowotnej. Warszawa: Wydawnictwa IHN PAN, 2006.
2.Arabas, Iwona. „Panny apteczkowe – rola dworu szlacheckiego w kształtowaniu świadomości terapeutycznej na polskiej wsi”. W: Pod patronatem Hygiei. Udział kobiet w rozwoju nauk przyrodniczych, red. Iwona Arabas. Warszawa: Wydawnictwo IHN PAN, 2000, 85–99.
3.Biegeleisen, Henryk. Lecznictwo ludu polskiego. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1929. Bystroń, Jan Stanisław. Dzieje obyczajów w dawnej Polsce (wiek XVI–XVIII). T. I. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1976.
4.Charewiczowa, Łucja. Kobieta w dawnej Polsce (reprint). Lwów: Mała Biblioteka 6, 1938.
5.Čajkanović, Veselin. Rečnik srpskih narodnih verovanja o biljkama. Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti: Srpska književna zadruga, 1985.
6.Dziarkowski, Jacek. Wybór roślin krajowych dla okazania skutków lekarskich ku użytkowi domowemu. Warszawa: za pozwoleniem zwierzchności w Drukarni Xięży Piarów, 1806.
7.Falimirz, Stefan. O ziołach i o mocy ich. Kraków: Florian Ungler, 1534.
8.Gołębiowski, Łukasz. Domy i dwory. T. IV. Warszawa: nakład autora, druk N. Glücksberga, 1830.
9.Holubý, Josef Ludovit. Narodopisné prace. Bratislava: Vydavatelstvo Slovenskej akademie vied, 1958.
10.Janota, Eugeniusz. Historia naturalna w piśmiennictwie niemieckim w wiekach późniejszych. Lwów: Towarzystwo Przyrodników im. Kopernika, 1878.
11.Jundziłł, Józef. Opisanie roślin w Litwie, na Wołyniu, Podolu i Ukrainie dziko rosnących, jako i oswojonych. Wilno: Józef Zawadzki własnym nakładem, 1830.
12.Kawałko, Marian Janusz. Historie ziołowe. Lublin: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1986.
13.Kluk, Krzysztof. Dykcyonarz roślinny. T. III. Warszawa: Drukarnia XX. Scholarum Piarum, 1804.
14.Köhler, Piotr. „Nazewnictwo i użytkowanie roślin leczniczych na ziemiach polskich w XIX wieku na podstawie ankiety Józefa Rostafińskiego”. W: Historia leków naturalnych. IV. Z historii i etymologii polskich nazw roślin leczniczych. Warszawa: IHNOiT, 1994, 61–86.
15.Krzysztof Kluk – przyrodnik i pisarz rolniczy. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN, 1976.
16.Kuchowicz, Zbigniew. Obyczaje staropolskie XVII–XVIII wieku. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1975.
17.Kuchowicz, Zbigniew. Z badań nad stanem biologicznym społeczeństwa polskiego od schyłku XVI do końca XVIII wieku. Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, 1972.
18.Kuźnicka, Barbara. Kierunki rozwoju farmacji w Polsce epoki Oświecenia. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN, 1982.
19.Laughin, Andrew. Wszystko o ziołach: od arcydzięgla do żywokostu. Opis, zastosowanie i uprawa ziół. Wrocław: Wydawnictwo Astrum, 1996.
20.Leksykon roślin leczniczych, red. Antonina Rumińska i Aleksander Ożarowski. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1990.
21.Libera, Zbigniew, Adam Paluch. Lasowiacki zielnik. Kolbuszowa: Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy, 1993.
22.Lichocka, Halina. Historia poszukiwania leku w roślinach w Polsce 1800–1856. Warszawa: Wydawnictwo Historii Nauki PAN, 2002.
23.Łoziński, Władysław. Życie polskie w dawnych wiekach (wiek XVI–XVIII). Jerozolima: przedruk z wydania drugiego, nakładem księgarni H. Altenberga w Warszawie – Księgarnia E. Wende i Ska, 1946.
24.Mamczur, Fiodor, Jarosław Gładun. Rośliny lecznicze w ogródku. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1988.
25.Marcin z Urzędowa. Herbarz polski. Kraków: w Drukarni Lazarzowey, 1595.
26.Mayer, Johannes Gottfried, Bernhard Uehleke, O. Kilian Saum. Zioła ojców benedyktynów. Mieszanki i leczenie. Warszawa: Świat Książki, 2004.
27.Mazerant-Leszkowska, Anna. Mała księga ziół. Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, 1990.
28.Michajłow, Paweł. „Ludowe nazwy roślin i ich lecznicze zastosowanie u Poleszuków Zachodnich”. W: Historia roślin leczniczych. IV. Z historii i etymologii polskich nazw roślin leczniczych. Warszawa: IHNOiT, 1993, 99–119.
29.Muszyński, Jan. Roślinne leki ludowe. Łódź: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1955.
30.Odachowska-Zielińska, Ewa, Andrzej Robert Zieliński. Porady babuni czyli o urokach życia w dworku polskim. Warszawa: Wydawnictwo „Watra”, 1990.
31.Ody, Penelope. Wielki zielnik medyczny. Bielsko-Biała: Wydawnictwo „Debit”, 1999.
32.Paluch, Adam. Świat roślin w tradycyjnych praktykach leczniczych wsi polskiej. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1988.
33.Paluch, Adam. „Zerwij ziele z dziewięciu miedz”… Ziołolecznictwo ludowe w Polsce XIX i początku XX wieku. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, 1989.
34.Partyka, Joanna. „Obraz kobiety leczącej w tekstach staropolskich”. W: Pod patronatem Hygiei. Udział kobiet w rozwoju nauk przyrodniczych, red. Iwona Arabas. Warszawa: Wydawnictwo IHN PAN, 2000, 71–84.
35.Paulizky, Fryderyk Karol. Medycyna dla ludu wiejskiego. Wilno: Józef Zawadzki własnym nakładem, 1828.
36.Skarżyński, Andrzej. Magia ziół. Warszawa: Wydawnictwa „Alfa”, 1991.
37.Skarżyński, Andrzej. Zioła czynią cuda. Warszawa: Agencja Wydawnicza „Komes”, 1994.
38.Straszewski, Jan. Życie domowe w polskich dworach szlacheckich. Studium z dziejów kultury zdrowotnej. Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze „Rój”, 1938.
39.Syreniusz, Szymon. Zielnik Herbarzem z ięzyka Łacińskiego zowią. Cracoviae: Bazyli Skalski, 1613.
40.Szcześniak, Krystyna. Świat roślin światem ludzi na pograniczu wschodniej i zachodniej Słowiańszczyzny. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2008.
41.Talko-Hryncewicz, Julian. Zarysy lecznictwa ludowego na Rusi Południowej. Kraków: Nakładem Akademii Umiejętności. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1893.
42.Udziela, Marian. Medycyna i przesądy lecznicze ludu polskiego. Warszawa: Druk Emila Skiwskiego, 1891.
43.Urbanek, Bożena. Idea opieki nad chorymi na ziemiach polskich w latach 1809–1914. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Arboretum, 2001.