Studia Maritima


ISSN: 0137-3587     eISSN: 2353-303X    OAI    DOI: 10.18276/sm.2015.28-10
CC BY-SA   Open Access   DOAJ  ERIH PLUS

Issue archive / Vol. 28 2015
Tranzyt czechosłowacki w portach ujścia Odry po II wojnie światowej.
(The Checkoslovakian Transit Through the Ports of the Order Estuary After World War 2.)

Authors: Ryszard Techman
Archiwum Straży Granicznej w Szczecinie
Keywords: contacts between Poland and Czechoslovakia the transit of Czechoslovakian goods through the port of Szczecin the period of the Polish People’s Republic (1945–1989)
Data publikacji całości:2015
Page range:46 (229-274)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstract

For the Republic of Chechoslovakia, a state without access to the sea, a natural way to get to the Baltic Sea was the Oder and Szczecin (Stettin). Between the two World Wars in the 20th century the country on the Wlatava (German: Moldau), in spite of receiving its own duty-free zone in the Szczecin port and in spite of its own river barges according to the treaty of Versailles, did not take the full advantage of the Oder route. A series of events caused that Prague directed its trade and transit expansion towards the ports of the North Sea, especially Hamburg, and the Mediterranean Sea. The second world war brought about some political and economic changes in the situation of Poland and Checkoslovakia. As a result of the territorial changes a part of the German territories, including most of the course of the Oder, became Polish. Any potential border conflict between the two countries was prevented by signing the treaty of friendship and mutual assistance on March 10th, 1947, and on July 4th of the same year – a convention of economic cooperation. An important part of the latter was the chapter concerning the transit arrangements, thanks to which Czechoslovakia was conceded a duty-free zone in the Szczecin port and a privileged position in the navigation on the Oder; the convention entitled the Czechoslovakian merchant shipping to use the Polish seaports on the same conditions the Polish ships had. A consequence of the transit arrangements was an agreement between Czechoslovakia and Poland concerning the lease of a part of the Szczecin port concluded on July 15th, 1949. By virtue of that agreement Czechoslovakia received a wharf 300 metres long and 100 metres wide for its own use. May 12th, 1948 saw the creation of the Czechoslovakian Oder Navigation (Company) to run the navigation on the Oder River by the Czechoslovakian barges; its headquarters were in Wrocław with a branch in Szczecin. On the other hand, at the end of the 1940s the Czechoslovakian freight forwarding passing through the Polish ports was monopolised by the PLC ‘Spedrapid’ in Gdynia (with branches in Gdańsk and Szczecin); its capital and management were partly Polish and partly Czechoslovakian. After a few years of using its own wharf in the Szczecin port and operating the shipping company on the Oder (both of which turned out to be extremely unprofitable) Czechoslovakia gave them up. A new agreement between Poland and Czechoslovakia was concluded on January 13th, 1956; it put an end to the foreign area in the port of Szczecin and to the shipping company on the Oder. Surprisingly, the liquidation of the two agencies did not result in a decrease of transit turnover but just the reverse: caused its increase. In the subsequent decades Szczecin played an important role in the Czechoslovakian foreign trade. In 1958 Szczecin became the biggest transit port for our southern neighbour overtaking Hamburg. The Szczecin shipowner – the Polish Steamship Company – was one of the leading carriers in the Czechoslovakian exports and imports. Czechoslovakia purchased products of the Polish shipyards, whence a part of its ships came. A significant part of the officers of the Czechoslovakian Shipping Company (Československá námořní plavba) had been prepared by the Maritime Academy in Szczecin. Yet, the attempts to cooperate more closely undertaken in the 1960s, 1970s and 1980s failed.
Download file

Article file

Bibliography

1.Beister K., Geneza czechosłowackiej strefy wolnocłowej w Szczecinie, „Przegląd Komunikacyjny” 1949, nr 6.
2.Bellwon A., Letke K., O racjonalny podział tranzytu pomiędzy porty polskie, „Technika i Gospodarka Morska” 1960, nr 11.
3.Dobrzycki E., Polska Żegluga Morska. Studium historyczno-gospodarcze na tle floty krajowej i tendencji występujących w żegludze światowej, Szczecin 1974.
4.Dopierała B., Powiązania Szczecina z Czechosłowacją w dwudziestoleciu międzywojennym, „Przegląd Zachodni” 1961, nr 2.
5.Dopierała B., Zarys dziejów Odry, [w:] Odra i Nadodrze, Warszawa 1976.
6.Hutnikiewicz A., Szczecin w polskiej polityce morskiej w latach 1945–1950, Szczecin 1991.
7.Hutnikiewicz A., Szczecin w stosunkach polsko-czechosłowackich 1945–1950, [w:] Historia lux veritatis, Księga pamiątkowa dedykowana profesorowi Zdzisławowi
8.Chmielewskiemu z okazji 60. rocznicy urodzin, Szczecin 2002.
9.Jankowski L., Tranzyt przez polskie porty morskie i jego warunki rozwojowe, „Technika i Gospodarka Morska” 1957, nr 3.
10.Jastrzębowski W., Rejon czechosłowacki w Szczecinie, „Gospodarka Morska” 1949, z. 3.
11.Kamiński M.K., Polsko-czechosłowackie stosunki polityczne 1945–1948, Warszawa 1990.
12.Kořalková K., Československo-polské vztahy 1945–1961, Praha 1962.
13.Kulíková L., Československo-polské hospodářské styky před uzavřením spojenecké smlouvy (kvĕten 1945–březen 1947), „Slovanské Historické Studie” 1992, č. 18.
14.Letke K., 25 lat polsko-czechosłowackiej spółki spedycyjnej „Spedrapid”, „Technika i Gospodarska Morska” 1974, nr 2.
15.Marczak T., Granica zachodnia w polskiej polityce zagranicznej w latach 1944–1950, Wrocław 1995.
16.Mazur E., Obroty tranzytowe portu szczecińskiego w latach 1951–1973, „Czasopismo Geograficzne” 1975, z. 3. Morski rocznik statystyczny, Gdynia 1960.
17.Port szczeciński. Dzieje i rozwój do 1970 r., red. B. Dziedziul, Warszawa–Poznań 1975.
18.Salmonowicz H., Morskie porty handlowe w Szczecinie i Świnoujściu, [w:] 50 lat polskiej gospodarki morskiej na Pomorzu Zachodnim, red. I. Dunin-Kwinta, J. Stanielewicz, Szczecin 1995.
19.Silberbach S., 15 lat portu Rostock, „Technika i Gospodarka Morska” 1975, nr 9.
20.Skodlarski J., Procesy integracyjne w polsko-czechosłowackich stosunkach gospodarczych (1947–1949), Acta Universitatis Lodziensis, „Nauki Ekonomiczne i Socjologiczne” 1979, seria III, nr 39.
21.Šlampa O., Drogi i kierunki handlu morskiego Czechosłowacji, „Technika i Gospodarka Morska” 1962, nr 11.
22.Stan i perspektywy tranzytu przedmiotem obrad Sejmowej Komisji Współpracy Gospodarczej z Zagranicą, „Technika i Gospodarka Morska” 1989, nr 2.
23.Stanielewicz J., Tranzyt jako czynnik rozwoju zespołu portowego Szczecin–Świnoujście, „Technika i Gospodarka Morska” 1988, nr 6.
24.Stanielewicz J., Udział i rola ładunków tranzytowych w obrotach portu szczecińskiego od połowy XIX wieku, „Przegląd Zachodniopomorski” 1988, z. 1/2.
25.Švarc B., Czechosłowacka żegluga śródlądowa na obszarze Europy Środkowej, „Technika i Gospodarka Morska” 1974, nr 12.
26.Szczepańska A., Rejon czechosłowacki w porcie szczecińskim w latach 1949–1956, „Przegląd Zachodniopomorski” 2006, z. 3.
27.Szczepańska A., Warszawa–Praga 1948–1968. Od nakazanej przyjaźni do kryzysu, Szczecin 2011.
28.Szmuniewski M., Wendt J.A., Tranzyt a geopolityka w portach Gdańska i Gdyni w latach 1989–2007, „Komunikaty Instytutu Bałtyckiego” 2012, z. 49.
29.Szwankowski S.A., Tubielewicz A., Perspektywy rozwoju tranzytu czechosłowackiego w łańcuchu lądowo-morskim przez porty polskie, „Technika i Gospodarka Morska” 1989, nr 10.
30.Techman R., Szczecin w aktach polskiej służby dyplomatycznej 1945–1950, [w:] 50 lat Polski na Pomorzu Zachodnim. Polityka – społeczeństwo – kultura. Materiały z sesji naukowej (19–20 maja 1995), red. K. Kozłowski, E. Włodarczyk, Szczecin 1996.
31.Techman R., Kalendarium morskie Szczecina. Rok 1947, „Przegląd Zachodniopomorski” 2002, z. 2.
32.Techman R., Kalendarium morskie Szczecina. Rok 1948, „Przegląd Zachodniopomorski” 2003, z. 3.
33.Techman R., O sytuacji czechosłowackich przedsiębiorstw morskich w Polsce w połowie lat 50. XX w., „Teki Archiwalne”, seria nowa 2006, t. 9 (31).
34.Wronka J., Polskie usługi tranzytowe – stan obecny i perspektywy rozwoju, [w:] II Sejmik Morski. Szczecin 22–24 maja 1986, Warszawa 1987.
35.Zintel J., Układ komunikacyjny polsko-czechosłowacki, „Gospodarka Morska” 1948, nr 1.