Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie

ISSN: 1230-0780     eISSN: 2719-4337    OAI    DOI: 10.18276/skk.2022.29-15
CC BY-SA   Open Access   DOAJ  CEEOL  ERIH PLUS

Lista wydań / nr 29 2022
Retabulum z Łubowa w nurcie późnogotyckiej sztuki i pobożności z przełomu XV i XVI wieku na Pomorzu Zachodnim

Autorzy: Angelika Grobelna-Sochaj ORCID
Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy im. Jana Brzechwy, Szczecinek
Słowa kluczowe: Pomorze Zachodnie późny gotyk retabulum ołtarzowe Sacra Conversatione rzeźba późnogotycka sztuka zachodniopomorska
Data publikacji całości:2022
Liczba stron:18 (275-292)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstrakt

Ołtarz z Łubowa pojawił się w ostatnich miesiącach II wojny światowej. W czasie cofania linii frontu niemiecki oficer zdeponował paczkę u rodziny ze Starowic. Po wojnie, gdy pakunek został rozpieczętowany, depozytariusze odkryli w niej późnośredniowieczny tryptyk. Został on umieszczony w kościele filialnym w Starowicach, a w 1975 roku w kościele parafialnym w Łubowie. Ołtarz został odrestaurowany w latach 1974–1975 oraz w latach 1994–1995 przez pracownie konserwatorskie w Gdańsku i Szczecinie. W centralnej części retabulum znajdują się figury Matki Bożej z Dzieciątkiem i dwóch świętych: Jakuba Starszego i Antoniego Opata. W dwóch skrzydłach znajdują się kwatery z postaciami świętych. Lewe skrzydło zawiera figury świętych Jana Chrzciciela, Piotra i Pawła powyżej oraz Barbary, Katarzyny i Dionizego poniżej. W prawym skrzydle występuje przedstawienie dwóch niezidentyfikowanych świętych oraz Jana Ewangelisty w górnej kwaterze, a w dolnej Małgorzaty, Doroty i Wawrzyńca. Ideą przewodnią obiektu jest historia Odkupienia reprezentowana przez Madonnę z Dzieciątkiem, które w rączkach ma owoc – jabłko, symbol grzechów i ich odkupienia. Grupy postaci reprezentują poszczególne kategorie świętych – apostołów, męczenników, dziewic i spowiedników. Ołtarz powstał w kontekście życia późnogotyckich społeczności miejskich Pomorza – miast, które zajmowały się handlem międzynarodowym – jako szczególne narzędzie komunikacji wizualnej głoszące orędzie zbawienia. Zofia Krzymuska-Fafius dostrzegła w nim analogie stylistyczne nawiązujące do niemieckich realizacji późnogotyckich w Osnabrück, Bordesholm i Würzburgu, a także powiązała go ze środowiskiem ołtarza pasyjnego ze Szczecina Dąbia. Jednak jednocześnie istnieje możliwość zestawienia go z najbliższymi ołtarzami ze Starego Ludzicka i Koszalina jako przykładami podobnych koncepcji późnogotyckich retabulów.
Pobierz plik

Plik artykułu

Bibliografia

1.Assion, Peter. „Katharina von Alexandrien”. W: Lexikon der christlichen Ikonographie. 7. Band: Ikonographie der Heiligen (kol. 289–297). Rom–Freiburg–Basel–Wien: Verlag Herder, 1974.
2.Böttger, Ludwig. Die Bau-und Kunstdenkmäler des Riegierungs-bezirks Köslin. T. 2. Stettin: Druck von F. Hessenland, 1890.
3.Belting, Hans. Obraz i kult. Historia obrazu przed epoką sztuki. Przeł. Tadeusz Zatorski. Gdańsk: Wydawnictwo Słowo/obraz terytoria, 2010.
4.Białostocki, Jan. Sztuka XV wieku: od Parlerów do Durera, 335–336. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2010.
5.Braunfels, Wolfgang. „Petrus Apostel”. W: Lexikon der christlichen Ikonographie. 8. Band: Ikonographie der Heiligen (kol. 158–174). Rom–Freiburg–Basel–Wien: Verlag Herder, 1976.
6.Cygan, Robert. Borne Sulinowo – historia wyryta w lesie. Borne Sulinowo: LeGraph–Studio Graficzne, Drukarnia, 2003.
7.Delio, Georg. Handbuch der Deutschen Kunstdenkmäler. T. 2. Nordostdeutschland: Universitätsbibliothek Heidelberg, 1906.
8.Dobrzeniecki, Tadeusz. Sztuka sakralna w Polsce na Ziemiach Zachodnich i Północnych. Warszawa: Ars Christiana, 1976.
9.Fros, Henryk, Franciszek Sowa. Twoje imię. Przewodnik onomastyczno-hagiograficzny. Kraków: WAM, 1976.
10.Hütt, Wolfgang. Niemieckie malarstwo i grafika późnego gotyku i renesansu. Przeł. S. Błaut. Warszawa: PWN, 1985.
11.Kimpel, Dieter. „Dionisius von Paris”. W: Lexikon der christlichen Ikonographie. 6. Band: Ikonographie der Heilige (kol. 61–67). Rom–Freiburg–Basel–Wien: Verlag Herder, 1974.
12.Kimpel, Sabine. „Jakobus der Ältere”. W: Lexikon der christlichen Ikonographie. 7. Band: Ikonographie der Heiligen (kol. 23–39). Rom–Freiburg–Basel–Wien: Verlag Herder, 1974.
13.Kimpel, Sabine. „Margaretta von Antiochien”. W: Lexikon der christlichen Ikonographie. 7. Band: Ikonographie der Heiligen (kol. 494–500). Rom–Freiburg–Basel–Wien: Verlag Herder, 1974.
14.Kłoczowski, Jerzy. Młodsza Europa. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2003.
15.Kochanowska, Janina. „Średniowieczna rzeźba sakralna na Pomorzu Środkowym”. W: 1000-letnie dziedzictwo chrześcijańskie Pomorza Środkowego. Katalog wystawy, red. Jerzy Kalicki, 65–72. Koszalin: Muzeum w Koszalinie, 2000.
16.Kowalczyk, Jadwiga. Karta Ewidencyjna Zabytków Architektury i Budownictwa. Ołtarz – tryptyk. Wojewódzki Oddział Państwowej Służby Ochrony Zabytków. Koszalin, 1984.
17.Krzymuska-Fafius, Zofia. „Późnogotycka rzeźba Szczecina. Tendencje i powiązania”. Biuletyn Historii Sztuki 54, 3 (1992): 13–30.
18.Krzymuska-Fafius, Zofia. „Średniowieczna rzeźba Szczecina”. W: Sztuka średniowiecza na Pomorzu. 1989, II seminarium naukowe Oddziału Szczecińskiego Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Szczecin, październik 1989, red. Maria Glińska, Janina Kochanowska, Krystyna Kroman. Szczecin, 1991.
19.Krzymuska-Fafius, Zofia. Z badań w dziedzinie rzeźby późnogotyckiej Pomorza Zachodniego. Późny gotyk. Studia nad sztuką przełomu średniowiecza i czasów nowożytnych: materiały sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, red. Jan Białostocki. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1965.
20.Kubicki, Dominik. „Projekt przywrócenia szafy ołtarzowej zachowanym rzeźbom z pentaptyku kościoła pw. Niepokalanego Poczęcia NMP w Koszalinie”. Rocznik Koszaliński 31 (2003): 45–58.
21.Labuda, Gerard. „Historyczne podstawy rozwoju sztuki Pomorza Zachodniego w okresie feudalizmu”. W: Sztuka Pomorza Zachodniego, red. Zygmunt Świechowski. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973.
22.Lechner, Martin. „Johannes der Evangelist”. W: Lexikon der christlichen Ikonographie. 7. Band: Ikonographie der Heiligen (kol. 108–130). Rom–Freiburg–Basel–Wien: Verlag Herder, 1974.
23.Lechner, Martin. „Paulus Apostel”. W: Lexikon der christlichen Ikonographie. 8. Band: Ikonographie der Heiligen (kol. 128–142). Rom–Freiburg–Basel–Wien: Verlag Herder, 1976.
24.Maczulis, Norbert. Monografia wsi Łubowo, gmina Borne Sulinowo, woj. zachodniopomorskie. Miechucino, 2016. Dostęp 22.08.2021. http://szwajcaria-kaszubska.pl/item/1339-monografia-wsi-lubowo-gmina-borne-sulinowo-woj-zachodniopomorskie.
25.Makulec, Tadeusz. Dokumentacja konserwatorska Tryptyku gotyckiego z 1510 r. z kościoła w Starowicach, obecnie z kościoła parafialnego p.w. Wniebowzięcia NMP w Łubowie. Szczecin: Pracownia Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki, 1999.
26.Petzoldt, Leander. „Barbara”. W: Lexikon der christlichen Ikonographie. 5. Band: Ikonographie der Heiligen (kol. 304–311). Rom–Freiburg–Basel–Wien: Verlag Herder, 1973.
27.Petzoldt, Leander. „Laurentius von Rom”. W: Lexikon der christlichen Ikonographie. 8. Band: Ikonographie der Heiligen (kol. 159–174). Rom–Freiburg–Basel–Wien: Verlag Herder, 1976.
28.Pilitowska, Ewa, Maria Wolańska. Dokumentacja opisowo-fotograficzna z przebiegu prac konserwatorskich. Starowice powiat Szczecinek, województwo Koszalin. Kościół parafialny Ołtarz – Tryptyk około 1510 r. Gdańsk: PP Pracownie Konserwacji Zabytków Oddział w Gdańsku Pracownia Konserwacji Dzieł Sztuki, 1974–1975, nr inwentarzowy 2260.
29.Sauser, Ekkart. „Antonius Abbas”. W: Lexikon der christlichen Ikonographie. 5. Band: Ikonographie der Heiligen (kol. 205–217). Rom–Freiburg–Basel–Wien: Verlag Herder, 1973.
30.Schematyzm Diecezji Gorzowskiej. Gorzów Wielkopolski, 1959.
31.Szczur, Stanisław. Historia Polski: średniowiecze. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2003.
32.Weiss, Elizabeth. „Johannes der Täufer”. W: Lexikon der christlichen Ikonographie. 7. Band: Ikonographie der Heiligen (kol. 164–190). Rom–Freiburg–Basel–Wien: Verlag Herder, 1974.
33.Werner, Friederike. „Dorothea von Cäsarea”. W: Lexikon der christlichen Ikonographie. 6 Band: Ikonographie der Heiligen (kol. 89–92). Rom–Freiburg–Basel–Wien: Verlag Herder, 1974.
34.Wisłocki, Marcin. „Protestanckie adaptacje ołtarzy średniowiecznych na Pomorzu w XVI i XVII wieku”. Materiały Zachodniopomorskie 42 (1996): 401–447.
35.Voragine de, Jakub. Złota legenda. Wybór. Tłum. Janina Pleziowa. Warszawa: PAX, 1955.