Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie


ISSN: 1230-0780     eISSN: 2719-4337    OAI    DOI: 10.18276/skk.2024.31-12
CC BY-SA   Open Access   DOAJ  CEEOL  ERIH PLUS

Lista wydań / nr 31 2024
Bulla Piusa VII De salute animarum a odradzający się Kościół katolicki na Pomorzu Zachodnim i ziemi lubuskiej

Autorzy: Grzegorz Wejman ORCID
Uniwersytet Szczeciński, Szczecin, Instytut Nauk Teologicznych
Słowa kluczowe: papież Pius VII Bulla De salute animarum diecezja kamieńska diecezja lubuska diecezja berlińska Pomorze Zachodnie ziemia lubuska Brandenburgia
Data publikacji całości:2024
Liczba stron:26 (225-250)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstrakt

Bulla papieża Piusa VII De salute animarum z 16 lipca 1821 roku porządkowała sprawy Kościoła katolickiego na terenie Prus, w tym na Pomorzu Zachodnim i ziemi lubuskiej. Wraz z nią oblicze wspólnoty katolickiej, wchodzącej w średniowieczu w skład biskupstwa kamieńskiego i lubuskiego, a zupełnie zniszczonej w okresie diaspory (począwszy od połowy XVI w.), zaczęło się odradzać w swoich strukturach. Teren byłego biskupstwa kamieńskiego podlegał delegaturze berlińskiej wchodzącej w skład diecezji wrocławskiej, która w 1930 roku została podniesiona do godności biskupstwa, a tereny byłego biskupstwa lubuskiego bezpośrednio w skład biskupstwa wrocławskiego. Kiedy w ramach delegatury berlińskiej w 1821 roku były trzy parafie (w Szczecinie, Stralsundzie i Frankfurcie nad Odrą), to już w połowie XIX w. dwa archiprezbiteraty: pomorski z 10 parafiami i frankfurcki z 7 parafiami oraz w ramach diecezji wrocławskiej dekanat Neuzelle z 5 parafiami (obejmujący obszar byłego biskupstwa lubskiego). Jeszcze bardziej zmieniło się oblicze katolicyzmu przed wybuchem II wojny światowej (1938 r.): już w ramach biskupstwa berlińskiego wchodziło 5 archiprezbiteratów: szczeciński (z 14 parafiami), stargardzki (11), koszaliński (8), stralsundzki (8) i frankfurcki (6) oraz 4 parafie wchodzące do dekanatów wałeckiego i lęborskiego, a w ramach archidiecezji wrocławskiej istniały dwa dekanaty: gorzowski (z 11 parafiami) i eberswaldzki (2). W sumie na terenie byłych diecezji kamieńskiej i lubuskiej w 1938 r. funkcjonowały 64 parafie (51 parafii w obszarze byłej diecezji kamieńskiej i 19 – lubuskiej), a nadto posługę duszpasterską pełniły tutaj 3 zgromadzenia zakonne męskie (z 3 domami) i 5 zgromadzeń zakonnych żeńskich z 14 domami.
Pobierz plik

Plik artykułu

Bibliografia

1.Archiwum Państwowe w Szczecinie. AKS, sygn. I/75, 25: Pismo komendanta regimentu do gen. von Borcke z kwietnia 1722 r.
2.Archiwum Państwowe w Szczecinie. APPP, nr 4408: Pismo Nadburmistrza Hakena z 5 marca 1884 r.,
3.Archiwum Państwowe w Szczecinie. APPP, nr 4408: Pismo Nadprezydenta do Nadburmistrza Hakena z 5 marca 1884 r. oraz odpowiedź Hakena z 2 maja 1884 r.
4.Archiwum Państwowe w Szczecinie. APPP, nr 4408: Pismo Nadprezydenta z 3 kwietnia 1884 r.
5.Archiwum Państwowe w Szczecinie. APPP, nr 4408: Pismo przewodniczącego rady parafialnej G. Thomasa z 25 marca 1884 r. i z 2 kwietnia 1884 r.
6.Archiwum Państwowe w Szczecinie. Dienstregistratur, nr 803.
7.Archiwum Parafii pw. św. Jana Chrzciciela w Szczecinie. Breve papieża Piusa XI, Watykan, 21 czerwca 1922 r.
8.Archiwum WUOZ w Szczecinie. Karta ewidencji zabytków architektury i budownictwa: Kościół rzymskokatolicki parafii NSPJ, Kazimiera Kalita-Skwierzyńska, mps (2011).
9.Archiwum Wyższego Seminarium Duchownego w Paradyżu. Bolesław Dratwa, Dzieje Kościoła Nadodrza, (mps).
10.Amtlicher Feuhrer durch das Bistum Berlin. Berlin: Bischöfliches Ordinariat, 1938.
11.Bullarium Poloniae. T. 1, ed. et cur. Irena Sułkowska-Kuraś, Stanisław Kuraś, nr 11 i 29. Romae: École Française de Rome, 1982.
12.Codex Pomeraniae Diplomaticus. T. 1, nr 16 i 63. Greifswald: Wyd. Karl Friedrich Wilhelm Hasselbach i Johan Gotrfried Ludwig Kosegarten, 1843–1852.
13.Pommersches Urkundenbuch. T. 1, nr 111. Stettin: Wydawnictwo Roman Klempin, 1868.
14.Schematyzm diecezji zielonogórsko-gorzowskiej. Zielona Góra: Kuria Diecezjalna w Zielonej Górze, 1995.
15.Abraham, Władysław. Organizacja Kościoła w Polsce do połowy wieku XII. Poznań: Wydawnictwo Pallotinum, 1962.
16.Albert, Franz. Gechichte der katolischen Militargemeinde Stettin 1772–1924. Stettin 1924.
17.Allendorff, Johannes. Religiöse Heimatkunde. Geschichte der katolischen Kirche in Pommern. Stettin 1930.
18.Białecki, Tadeusz, Lucyna Turek-Kwiatkowska. Szczecin stary i nowy. Szczecin: Szczecińskie Towarzystwo Kultury, 1991.
19.Bończa-Bystrzycki, Lech. Kościół katolicki na Pomorzu Zachodnim (1871–1945). Koszalin: Lech Bończa-Bystrzycki, 1995.
20.Bończa-Bystrzycki, Lech. Studia i materiały do dziejów Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim w granicach archidiecezji szczecińsko-kamieńskiej. Koszalin: Lech Bończa-Bystrzycki, 1999.
21.Ceynowa, Tadeusz. Ziemia pogranicza. Dekanat wałecki w latach 1821–1920. Radom: Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, 2004.
22.Chorzępa, Michał. „Krótki rys historyczny biskupstwa lubuskiego”. Gorzowskie Wiadomości Kościelne 9 (1961): 308–319.
23.Dratwa, Bolesław. „Apostolski Wikariat Północy”. Gorzowskie Wiadomości Kościelne 1 (1980): 24–29.
24.Dratwa, Bolesław. „Problemy Kościoła na terenie diecezji wrocławskiej i jej delegatury w Berlinie w XVIII i XX w.”. Gorzowskie Wiadomości Kościelne 8 (1984): 181–192.
25.Dratwa, Bolesław. „Zarys dziejów organizacji kościelnej na terenie Ziemi Lubuskiej”. Gorzowskie Wiadomości Kościelne 12 (1975): 486–490.
26.Fabiszak, Jacek. 100 lat parafii pw. Matko Bożej Gwiazdy Morza w Świnoujściu. Szczecin: bw, 1996.
27.Feński, Joachim. Dzieje Kościoła katolickiego między Odrą i Łebą od Reformacji do 1945 roku. Szczecin: Wydawnictwo Kadruk, 2013.
28.Frankiewicz, Bogdan. „Szpital św. Karola Boromeusza”. Kościół nad Odrą i Bałtykiem 2, 61 (1992): 24.
29.Frankiewicz, Bogdan. „Z dziejów Kościoła katolickiego na ziemi gryfickiej od Średniowiecza do 1945 r.” Ziemia Gryficka 4 (1993): 16–27.
30.Frankiewicz, Bogdan. „Z dziejów parafii w Szczecinie Dąbiu”. Kościół nad Odrą i Bałtykiem 20, 53 (1991): 16.
31.Gustowski, Leszek. Polska a Pomorze Odrzańskie. Zarys historyczny. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, 1946.
32.Hanich, Andrzej. Czas przełomu. Kościół katolicki na Śląsku Opolskim w latach 1945–1946. Opole: Wydawnictwo Świętego Krzyża, 2008.
33.Heyden, Hellmuth. Kirchengeschichte Pommerns. T. 2. Köln–Braunsfeld: Westfälische Wilhelms-Universität z Münster, 1957.
34.Holzapfel, Helmut. Kościół między Odrą a Bałtykiem. Olsztyn: Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 1990.
35.Jablonski, Leo. Gechichte des fürstbischöflichen Delegaturbezirkes Brandenburg und Pommern. Breslau: Druck von R. Mischkowsky, 1929.
36.Józefczyk, Mieczysław. „Translacja bulli «De salute animarum» i dokumentów korygujących granice diecezji warmińskiej w 1861 i 1922 roku”. Studia Elbląskie 18 (2017): 9–35.
37.Konieczny, Leon. „Od Reinberna do Ignacego”. W: W 1000-lecie powstania biskupstwa w Kołobrzegu, red. Ignacy Jeż, 47–211. Koszalin: Wydawnictwo Miscellanea, 2000.
38.Kopiczko, Andrzej. „Reorganizacja Kościoła katolickiego w Prusach na podstawie bulli «De salute animarum»”. W: Kościół w Polsce. Dzieje i kultura. T. 12, red. Jan Walkusz, 65–73. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2013.
39.Kostynowicz, Roman. Kościoły archidiecezji szczecińsko-kamieńskiej. T. 1 i 2. Szczecin: Szczecińskie Wydawnictwo Archidiecezjalne „Ottonianum”, 2000.
40.Kozłowska-Budkowa, Zofia. Repertorium polskich dokumentów doby piastowskiej. T. 1. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1947.
41.Kumor, Bolesław. Historia Kościoła. Cz. 5: Czasy nowożytne. Lublin: KUL, 1984.
42.Kumor, Bolesław. „Granice metropolii i diecezji polskich (966–1939)”. Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne t. 18 (1969): 289–352.
43.Kumor, Bolesław. „Granice metropolii i diecezji polskich (966–1939)”. Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne t. 22 (1971): 309–404.
44.Kumor, Bolesław. Ustrój i organizacja Kościoła polskiego w okresie niewoli narodowej 1772–1918. Kraków: Polskie Towarzystwo Teologiczne, 1980.
45.Labuda, Gerard, Polska granica zachodnia. Tysiąc lat dziejów politycznych. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1974.
46.Lec, Zdzisław, Roman Skarżyński, Dariusz Śmierzchalski-Wachocz. „Kalendarium Kościoła na Pomorzu Zachodnim i Ziemi Lubuskiej do 1945 roku”. W: Kalendarium Kościoła na Pomorzu Zachodnim i Ziemi Lubuskiej ze szczególnym uwzględnieniem lata 1945–2005. Studia i Rozprawy nr 11, red. Grzegorz Wejman, 9–92. Szczecin: Wydział Teologiczny Uniwersytetu Szczecińskiego, 2007.
47.Moskal, Tomasz. „Misja Północna”. W: Encyklopedia katolicka. T. 12 (kol. 1218–1219). Lublin: Wydawnictwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 2008.
48.Napierała, Edward. „Geneza Administracji Apostolskiej w Gorzowie Wlkp.” Studia Paradyskie 1 (1985): 183–212.
49.Okoń, Marek. „Goleniów”. W: Encyklopedia katolicka. T. 5 (kol. 1260). Lublin: Wydawnictwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1989.
50.Okoń, Marek. „Granice średniowiecznej diecezji kamieńskiej”. Roczniki Humanistyczne 2 (1987): 41–59.
51.Okoń, Marek. Wrzeszcz, Maria. „Kołobrzeg”. W: Encyklopedia katolicka. T. 9 (kol. 425–427). Lublin: Wydawnictwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 2002.
52.Okoń, Marek. Wrzeszcz, Maria. „Koszalin”. w: Encyklopedia katolicka. T. 9 (kol. 974–976). Lublin: Wydawnictwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 2002.
53.Petersohn, Jürgen. „Die räumliche Entwicklung des Bistums Kammin”. BStudien Neue Folge 57 (1971): 7–25.
54.Prejs, Roland. „Odrodzenie życia katolickiego w dorzeczu środkowej Odry i dolnej Warty w XIX i pierwszej połowie XX wieku”. W: Dzieje Kościoła katolickiego na Środkowym Nadodrzu do czasów najnowszych, red. Adrian Put, Robert Kufel, 73–89. Zielona Góra–Gorzów Wielkopolski: Wydawnictwo Diecezji Zielonogórsko-Gorzowskiej, 2020.
55.Rasmus, Artur. „Kościół Chrystusa Króla w Szczecinie”. Kościół nad Odrą i Bałtykiem” 23, 56 (1991): 20.
56.Rogier, Luis J. de Bertier de Sauvigny, Guillaume. Hajjar, Joseph. Historia Kościoła. T. 4: lata 1715–1848. Przeł. Tadeusz Szafrański. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1987.
57.Rosal, Heribert, Marek Zahajkiewicz. „Berlin”. W: Encyklopedia katolicka. T. 2 (kol. 291–293). Lublin: Wydawnictwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1985.
58.Rymar, Edward. „70-lecie Kościoła św. Bonifacego w Barlinku”. Kościół nad Odrą i Bałtykiem 11 (1994): 24.
59.Rymar, Edward. Święta Studnia czyli misyjne dzieło patrona Pyrzyc Św. Ottona biskupa bamberskiego i pamięć o nim poprzez wieki. Pyrzyc: Pyrzycka Biblioteka Publiczna, 2006.
60.Rymar, Edward. Biskupi – mnisi – reformatorzy. Studia z dziejów diecezji kamieńskiej. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2002.
61.Salmonowicz, Stanisław. Prusy. Dzieje państwa i społeczeństwa. Warszawa: Spółdzielnia Wydawniczo-Handlowa „Książka i Wiedza”, 1998.
62.Silnicki, Tadeusz. Z dziejów Kościoła w Polsce. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1960.
63.Stasiewski, Bernhard. Die katolische Kirche im Bereich des Bistums Berlin. Berlin: Herder, 1938.
64.Steinmann, Paul. Festschrift zur Zweihundert-Jahrfeier der Katholischen Gemeinde Stettin 1722–1922. Stettin: Propsteikirche St. Johannes, 1922.
65.Szukała, Maciej. „Gryfice od wojen napoleońskich do roku 1945”. W: Gryfice dzieje miasta, red. Tadeusz Białecki, 159–208. Szczecin: Oficyna Wydawnicza Archiwum Państwowego „Dokument”, 2013.
66.Tüchle, Hermann. oraz Bouman, Cornelius Adrianus. Historia Kościoła. T. 3: lata 1500–1715. Przeł. Jerzy Piesiewicz. Warszawa; Instytut Wydawniczy PAX, 1986.
67.Urban, Wincenty. Zarys dziejów diecezji wrocławskiej. Wrocław, 1962.
68.Walicki, Jan. Przynależność metropolitalna biskupstwa kamieńskiego i lubuskiego na tle rywalizacji Magdeburga i Gniezna. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1960.
69.Weiss, Anzelm. Organizacja diecezji lubuskiej w średniowieczu. Studia Kościelnohistoryczne. T. 1. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1977.
70.Weiss, Anzelm. „Terytorium diecezji lubuskiej w średniowieczu”. Roczniki Teologiczno-Kanoniczne KUL 4 (1973): 83–92.
71.Wejman, Grzegorz. Organizacja Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim i ziemi lubuskiej w latach 1945–1972. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2007.
72.Westpfal, Franz. Apostolische Administratur Schneidemühl. Schneidemühl: Verlag des Johannesboten, 1928.
73.Wiśniowski, Eugeniusz. „Losy katolicyzmu na Pomorzu Zachodnim od czasów reformacji do II wojny światowej”. Prezbiterium 9–11 (1974): 69–78.
74.Woźniak, Jan. „Zarys Historyczny Gminy Tuchomie”. Dostęp 7.06.2022. http://www.tuchomie.pl/Zarys_Historyczny_Gminy_Tuchomie,50.