Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie


ISSN: 1230-0780     eISSN: 2719-4337    OAI    DOI: 10.18276/skk.2016.23-05
CC BY-SA   Open Access   DOAJ  CEEOL  ERIH PLUS

Lista wydań / nr 23 2016
Rdz 1,1–2,3 na nowo odczytane? Czyli pytanie o to, czy możliwe jest nowe spojrzenie na kapłański opis stworzenia?

Autorzy: Janusz Lemański
Wydział Teologiczny Uniwersytetu Szczecińskiego
Słowa kluczowe: Ps 104 inauguracja świątyni kosmiczna świątynia kosmologia stworzenie
Data publikacji całości:2016
Liczba stron:35 (71-105)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstrakt

W artykule prezentowane są nowe propozycje krytyczno-literackie i egzegetyczne odnośnie interpretacji Rdz 1,1–2,3. Autor ze swej strony proponuje powiązanie ich ze sobą i stawia w związku z tym pytanie o możliwość nowego spojrzenia na interpretację tej perykopy. Spojrzenie na Rdz 1 z uwzględnieniem tych nowych propozycji pozwala w istocie odczytać w wielu miejscach tekst w zupełnie nowy sposób. Nie wszystkie nowe sugestie są jednak akceptowalne. Czysto funkcjonalna interpretacja opisu stworzenia (J. Walton) nie znajduje potwierdzenia w egzegezie.
Pobierz plik

Plik artykułu

Bibliografia

1.„Kosmogonie”. W: Słownik cywilizacji egipskiej, red. Guy Rachel, 173–174. Katowice, 1994.
2.„ME”. W: Jeremy Black, Anthony Greek. Słownik mitologii Mezopotamii. Katowice, 1998.
3.„Temple Hymn of Kes” 4.80.2, D.58A-F. Dostęp 13.06.2016. http://etcsl.orinst.ox.uk.
4.„The Electronic Texts Corpus of Sumerian Literature”. Dostęp 13.06.2016. http://etcsl.orinst.ox.ac.uk.
5.„Tiamat”, w: Słownik mitologii Mezopotamii, red. Jeremy Black, Anthony Greek, 209–210. Katowice, 1998.
6.Abou-Arrat Ali, Pierre Bordreuil, Allan R. Millard. Le Statue dell Tell Fehkerye. Paris, 1982.
7.Albertz, Rainer. „The Late Exilic Book of Exodus (Exodus 1–34*): A Contribution to the Pentateuchal Discussion”. W: The Pentateuch, red. T.B. Dozeman i in., 243–288. Forschungen zum Alten Testament FAT 78. Tübingen, 2011.
8.Albertz, Rainer. Exodus 19–40. Zürcher Bibelkommentar Altes Testament ZBK.AT 2.2. Zürich, 2015.
9.Arnold, Bill T. Genesis. The new century Bible commentary NCBC. Cambridge–New York, 2009.
10.Auffret, Pierre. Hymnes d’Égypte et d’Israël. Études de structures littéraires. Orbis biblicus et orientalis OBO 34. Fribourg–Göttingen 1981.
11.Averbeck, Richard E. „A Literary Day, Inter-Textual and Contextual Reading of Genesis 1–2”. W: Reading Genesis 1–2. An Evangelical Conversation, red. J. Daryl Charles, 7–34. Peabody 2013.
12.Averbeck, Richard E. „Sumer, the Bible, and Comparative Method: Historiography and Temple Building”. W: Mesopotamia and the Bible: Comparative Explorations, red. Mark W. Chavales, K. Lawson Jr Younger, 88–125. Grand Rapids, 2002.
13.Averbeck, Richard E. Pidray, Tallay, ’Arsay, and the Windows in Baal’s Palace (referat zaprezentowany na sympozjum Society of Biblical Literature SBL w Atlancie, 20 listopada 2010). Dostęp 13.05.2016. https://www.sbl-site.org/meetings/Congresses_Abstracts.aspx?MeetingId=17.
14.Barr, James. „The Question of Religious Influence: The Case of Zoroastrianism, Judaism, and Christianity”. Journal of the American Academy of Religion 53, 2 (1985): 201–235.
15.Bauks, Michaela. „«Chaos» als Metaphor für die Gefährdung der Weltordnung”. W: Das biblische Weltbild und seine altorientalischen Kontexte, red. Bernd Janowski, Beate Ego, 431–464, Tübingen, 2001.
16.Bauks, Michaela. Die Welt am Anfang. Zum Verhältnis von Vorwelt und Weltentehung in Genesis 1 und in der altorientalische Literatur. Neukirchen–Vluyn 1997.
17.Beall, Todd S. „Reading Genesis 1–2: A Literary Approach”. W: Reading Genesis 1–2. An Evangelical Conversation, red. J. Daryl Charles, 45–72. Peabody, 2013.
18.Becking, Bob, Marjo C.A. Corpel. „To Create, to Separate or to Construct: An Alternative for A Recent Proposal as to the Interpretation of b-r-‘ in Gen 1,1–2,4a”, Journal of Hebraic Studies 10 (2010). Dostęp 13.05.2016. http://www.arts.ualberta.ca/JHS/Articles/article_131.pdf.
19.Beyerlin, Walter, red. Religionsgeschichtliches Textbuch zum Alten Testament. Das Alte Testament Deutsch ATD Ergänzungsreihe 1. Göttingen 1985.
20.Blenkinsopp, Joseph. Creation, Un-creation, re-creation. A Discursive Commentary on Genesis 1–11, New York–London: T&T Clark, 2011.
21.Blenkinsopp, Joseph. Isaiah 40–55. The Anchor Yale Bible Commentaries AB 19a. New York, 2000.
22.Boyd, Steven W. „The Genere of Genesis 1,1–2,3: What Means This Text?”. W: Coming to Grips with Genesis: Biblical Authority and the Age of the Earth, red. Terry Mortenson, Thane H. Ury, 163–192. Green Forest, 2008.
23.Bremmer, Jan N. „Creation Myths in Ancient Greece”. W: The Creation of Heaven and Earth: Re-interpretations of Genesis 1 in the Context of Judaism, Ancient Philosophy, Christianity, and Modern Physics, red. George H. van Kooten, 90–96. Leiden, 2005.
24.Bromski, Józef, red. Enuma Eliš czyli opowieść babilońska o powstaniu świata. Warszawa, 21998.
25.Brueggemann, Walter. Genesis: A Bible Commentary for Teaching and Preaching. Atlanta, 1982.
26.Brzegowy, Tadeusz. „Bóg Stworzyciel według Deuteroizajasza”. W: Bóg Stwórca, red. Antoni Paciorek et al., 42–65. Scripturae Lumen 6. Tarnów: Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej Biblos, 2014.
27.Brzegowy, Tadeusz. „Czy Bóg stworzył chaos?”. Collectanea Theologica 64, 4 (1994): 5–21.
28.Carr, David McLain. Writing on the Tablet of the Heart: Origins of Scripture and Literature. New York–Oxford, 2005.
29.Charles J. Daryl, red. Reading Genesis 1–2. An Evangelical Conversation. Peabody, 2013.
30.Collins, C. John. Genesis 1–4: Linguistic, Literary, and Theological Commentary. Phillipsburg, 2006.
31.Copen, Paul, William Lane Craig. Creation Out of Nothing: A Biblical Philosophical, and Scientific Exploration. Grand Rapids, 2004.
32.Foster, Benjamin R. Before the Moses: An Anthology of Akkadian Literature. Bethesda, 32005.
33.Goldingay, John. Psalms, t. 3: Psalms 90–150. Baker Commentary on the Old Testament. Grand Rapids, 2008.
34.Grund, Alexandra. Die Entstehung des Sabbats. Forschungen zum Alten Testament FAT 75. Tübingen, 2011.
35.Gunkel, Herman. Schöpfung in Urzeit und Endzeit. Eine religionsgeschichtliche Untersuchung über Gen 1 und Ap Joh 12. Göttingen, 1895.
36.Gunkel, Herman. The Legends of Genesis (1901; reprint→). Eugene, 2003.
37.Hallo, William W., red. The Context of Scripture. T. 1–3, Leiden–Boston, 2003.
38.Horowitz, Wayne. Mesopotamian Cosmic Geography. Mesopotamian Civilizations 8. Winona Lake, 1998.
39.Hossfeld, Frank-Lothar, Erich Zenger, Psalmen 101–150. Herders Theologischer Kommentar zum Alten Testament HThKAT. Freiburg–Basel–Wien, 2008.
40.Humbert, Paul. „Le relation de Genèse 1 et du Psaume 104 avec la liturgie du Nouvel-An Israëlite”. Revue d’Histoire et de Philosophie Religieuses 15 (1935): 1–27.
41.Hutter, Manfred. Religionen in der Umwelt des Alten Testaments, t. 1: Babylonier, Syrer, Perser. Stuttgart–Berlin–Köln, 1996.
42.Janowski, Bernd, Daniel Schwemer, red. Texte aus der Umwelt des Alten Testaments. Neue Folge TUAT NF. T. 6. Gütersloh, 2011.
43.Janowski, Bernd, Daniel Schwemer, red. Texte aus der Umwelt des Alten Testaments. Neue Folge TUAT NF. T. 7, Gütersloh 2013.
44.Janowski, Bernd. „Tempel und Schöpfung: Schöpfungstheologische Aspekte der priesterschriftlichen Heiligtumskonzeption”. Jahrbuch für Biblische Theologie 5 (1990): 37–69.
45.= Janowski, Bernd. Gottes Gegenwart in Israel: Beiträge zur Theologie des Alten Testaments, 214–246. Neukirchen–Vluyn, 1993.
46.Jenni, Ernst. „Die Präposition Beth“. W: Die hebräische Präpositionen. Stuttgart, 1992.
47.Kaiser, Otto, red. Texte aus der Umwelt des Alten Testaments TUAT. T. I/4. Gütersloh, 1984.
48.Kaiser, Otto, red. Texte aus der Umwelt des Alten Testaments TUAT. T. II/6. Gütersloh, 1991.
49.Kaiser, Otto, red. Texte aus der Umwelt des Alten Testaments TUAT. T. III/3. Gütersloh, 1993.
50.Kaiser, Otto, red. Texte aus der Umwelt des Alten Testaments TUAT. T. III/4. Gütersloh, 1994.
51.Keel, Othmar, Silvia Schroer. Schöpfung. Biblische Theologie im Kontext altorientalischer Religionen. Göttingen, 2002.
52.Koehler, Ludwig, Walter Baumgartner, Johann Jacob Stamm, red. Wielki słownik hebrajsko-polski i aramejsko-polski. T. 1–2. Warszawa, 2001.
53.Krüger, Thomas. „Genesis 1:1–2:3 and the Development of the Pentateuch”. W: The Pentateuch, red. T.B. Dozeman, 125–138. Forschungen zum Alten Testament FAT 78. Tübingen, 2011.
54.Krüger, Thomas. „Schöpfung und Sabbat in Genesis 2,1–3”. W: Sprachen – Bilder – Klänge. Dimensionen der Theologie im Alten Testament und seine Umfeld, red. C. Karrev-Grube, 155–169. Alter Orient und Altes Testament AOAT 359. München, 2009.
55.Lambdin, Thomas O. Wprowadzenie do hebrajskiego biblijnego. Lublin, 2011.
56.Lambert, W.G., „Mesopotamian Creation Stories”. W: Imagining Creation, red. Markham J. Geller, Mineke S. Schipper, IJS Studies in Judaica. Leiden, 2008.
57.Lemański, Janusz. „Bóg stwarza niebo i ziemię. Pytanie o rolę teologii stworzenia w ramach teologii biblijnej”. W: Bóg Stwórca, red. Antoni Paciorek et al., 13–42. Scripturae Lumen 6. Tarnów: Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej Biblos, 2014.
58.Lemański, Janusz. Księga Rodzaju, rozdziały 1–11. Nowy Komentarz Biblijny Stary Testament NKBST I/1. Częstochowa, 2013.
59.Lemański, Janusz. Od manny na pustyni do manny ukrytej. Rozwój tradycji o mannie w Starym i Nowym Testamencie. Rozprawy i Studia Uniwersytetu Szczecińskiego RiS US 618. Szczecin, 2006.
60.Lemański, Janusz. Pięcioksiąg dzisiaj. Studia Biblica SB 4. Kielce, 2002.
61.Levenson, SeeJon D. „Temple and World”. Journal of Religion 64 (1984): 275–298.
62.Levin, Christoph. „Tatbericht und Wortbericht in der Priesterschriftlichen Schöpfungserzählung”. Zeitschrift für Theologie und Kirche 91 (1994): 115–133.
63.Lipińska, Jadwiga, Marek Marciniak. Mitologia starożytnego Egiptu. Warszawa, 2006.
64.Longman III, Tremper. „What Genesis 1–2 Teaches (and What It Doesn’t)”. W: Reading Genesis 1–2. An Evangelical Conversation, red. J. Daryl Charles, 101–128. Peabody, 2013.
65.Löning, Karl, Erich Zenger. Als Anfang schuf Gott: Biblische Schöpfungstheologie. Düsseldorf, 1997.
66.May, Gerhard. Creation ex Nihilo: The Doctrine of Creation Out of Nothing in Early Christianity. Edinburg, 1994.
67.McCabe, Robert V. „A Critique of the Framework Interpretation of the Creation Week”. W: Coming to Grips with Genesis: Biblical Authority and the Age of the Earth, red. Terry Mostenson, Thane H. Ury, 211–249. Green Forest, 2008.
68.Oswald, Wolfgang. „Das Erstlingswerk Gottes: Zur Übersetzung von Gen 1,1”, Zeitschrift für die alttestamentliche Wissenschaft 120 (2008): 417–421.
69.Polak, Frank H. „Poetic Style and Parallelism in the Creation Account (Gen 1,1–2,3)”. W: Creation in Jewish and Christian Tradition, red. Henning Reventlow, Yair Hoffman, Journal for the study of the Old Testament – Supplement series JSOT.S 319, 2–31. London–New York: Sheffield Academic Press, 2002.
70.Rad, Gerhard von. Die Priesterschrift im Hexateuch. Stuttgart, 1934.
71.Rockenmacher, Hans. „Gott und das Chaos: Ein Beitrag zum Verständnis von Gen 1,1–3”. Zeitschrift für die alttestamentliche Wissenschaft 114 (2002): 1–20.
72.Roth, Wolfgang M.W. „The Numerical Sequence x/x+1 in the Old Testament”. Vetus Testamentum 12 (1962): 301–311.
73.Schellenberg, Anette. Der Mensch, das Bild Gottes? Zum Gedenken einer Sonderstellung des Menschen im Alten Testament und in weiteren altorientalischen Quellen. Abhandlungen zur Theologie des Alten und Neuen Testaments AThANT 101. Zürich, 2011.
74.Schüle, Andreas. Der Prolog der hebräische Bibel. Der literar- und theologie-geschichtliche Discurs der Urgeschichte (Genesis 1–11). Zürich, 2006.
75.Seely, Paul H. „The Firmament and the Water Above”. Wesleyan theological journal WTJ 54 (1992): 31–46.
76.Seely, Paul H. „The Geographical Meaning of «Earth» and «Seas» in Genesis 1:10”. Wesleyan theological journal WTJ 59 (1997): 231–255.
77.Ska, Jean-Louis, „El relato del diluvio: Un relato sacerdotal y algunos fragmentos redactionales posteriors”, Estudios Biblicos 52 (1994): 37–62.
78.Smith, Mark S. The Priestly Vision of Genesis 1. Minneapolis, 2010.
79.Smith, Morton. „II Isaiah and the Persians”. Journal of the American oriental Society 83 (1963): 415–421.
80.Sparks, Kenton L., Ancient Texts for the Study of the Hebrew Bible. Peabdoy, 2005.
81.Timmer, Daniel C. Creation, Tabernacle, and Sabbath: The Sabbath Frame of Exodus 31,12–17; 35,1–3 in Exegetical and Theological Perspective. Forschungen zur Religion und Literatur des Alten und Neuen Testaments FRLANT 227. Göttingen, 2009.
82.Toboła, Łukasz. Cykl o Baalu z Ugarit. Kraków–Mogilany, 2008.
83.Toorn, Karel Van der. Scribal Culture and the Making of the Hebrew Bible. Cambridge, 2007.
84.Voort, A. van der. „Genèse i,1 à ii,4a et le Psaume civ”. Revue Biblique 58 (1951): 321–347.
85.Waltke, B.W., Genesis: A Commentary, Grand Rapids 2001.
86.Waltke, Bruce K. „The Literary Genre of Genesis, Chapter One”. Crux 27 (1991): 2–10.
87.Waltke, Bruce K., Michael Patrick O’Connor. An Introduction to Biblical Hebrew Syntax. Winona Lake, 1990.
88.Walton, John H. „Reading Genesis 1 as Ancient Cosmology”. W: Reading Genesis 1–2. An Evangelical Conversation, red. J. Daryl Charles, 141–169. Peabody 2013.
89.Walton, John H. Genesis 1 as Ancient Cosmology. Winona Lake, 2011.
90.Walton, John H. Lost World of Genesis One: Ancient Cosmology and the Origins Debate. Downers Grove, 2009.
91.Weimar, Peter. „Chaos und Kosmos: Gen 1,2 als Schlüssel einer älterer Fassung der priesterschriftlichen Schöpfungserzählung”. W: Mythos im Alten Testament und seine Umwelt, red. A. Lange et al., 196–211. Beihefte zur Zeitschrift für die Alttestamentliche Wissenschaft BZAW 278. Berlin, 1999.
92.Wenham, Gordon. Genesis 1–15, 40. Word Biblical Commentary WBC 1. Waco, 1987.
93.Wolde, Ellen Van. „Why the Verb b-r-’ Does Not Means «to Create» in Genesis 1,1–2,4a”, Journal for the Study of the Old Testament 34 (2009): 3–23.
94.Zimmerli, Walther. 1. Mose 1–11. Urgeschichte. Zürcher Bibelkommentar ZBK 1.1. Zürich, 51991.