Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie


ISSN: 1230-0780     eISSN: 2719-4337    OAI    DOI: 10.18276/skk.2018.25-03
CC BY-SA   Open Access   DOAJ  CEEOL  ERIH PLUS

Lista wydań / nr 25 2018
Wąż uczyniony przez Mojżesza i wąż z Edenu. Od tradycji historycznej do koncepcji teologicznej

Autorzy: Janusz Lemański
Katedra Egzegezy i Teologii Biblijnej Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Szczecińskiego
Słowa kluczowe: Mojżesz Nechusztan wąż Eden
Data publikacji całości:2018-09-12
Liczba stron:30 (37-66)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstrakt

Przedmiotem analizy w tym artykule jest najpierw samo pochodzenie i znaczenie kultu węża Nechusztana w Jerozolimie, którego powstanie łączone jest z Mojżeszem (2 Krl 18,4). W dalszej części analizowane są odniesienia kontekstualne Lb 21,4–9 perykopy stanowiącej etiologię dla informacji z 2 Krl 18,4. Na tym tle pokazane zostaje kluczowe teologiczne znaczenie tej perykopy w aktualnym kontekście (zwłaszcza w relacji do Wj 15,22–26; Lb 11). Wreszcie trzeci etap analizy to porównanie Lb 21,4–9 z Rdz 3,1–(15)–24, dokonane z wykorzystaniem elementów metody narracyjnej. Zestawienie obu teksów pozwala odczytać etiologię węża z miedzi wykonanego przez Mojżesza jako tekst ilustrujący w praktyce paradygmatyczne opowiadanie o przyczynach braku zaufania wobec Boga i jego skutkach z Rdz 3.
Pobierz plik

Plik artykułu

Bibliografia

1.Achenbach, Reinhard. Die Vollendung der Tora. Studien zur Redaktionsgeschichte des Numeribuches im Kontext von Hexateuch und Pentateuch. Beihefte zur Zeitschrift für Altorientalische und Biblische Rechtsgeschichte BZAR 3. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag, 2003.
2.Albertz, Rainer. „Exodus Liberation History against Charter Myth”. W: Religious Identity and the Invention of Tradition, red. Jan-Willem van Henten, Anton Houtepen, 128–143. Studies in Theology and Religion STR 3. Assen: Royal Van Gorcum, 2001.
3.Ashley, Timothy R. The Book of Numbers. New International Commentary on the Old Testament NICOT. Grand Rapids: Eerdmans, 1993.
4.Assmann, Jan. Ägyptische Hymnen und Gebeten. OBO Sonderband. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 1999.
5.Aurelius, Erik. Der Fürbitter Israels: Eine Studie zum Mosebild im Alten Testament. Coniectanea Biblica, Old Testament series ConBOT 27. Stockholm: Almqvist & Wiksell, 1988.
6.Avigad, Nahman, Benjamin Sass. Corpus of West Semitic Stamp Seals. Jerusalem: Israel Academy of Sciences and Humanities, 1997.
7.Bednarski, Marek. „Motywy Pięcioksięgu w Księdze Ozeasza”. Collectanea Theologica 86, 4 (2016): 33–62.
8.Berner, Christoph. „Die eherne Schlange: Zum literarischen Ursprung eines «mosaischen» Artefakts”. Zeitschrift für die alttestamentliche Wissenschaft 124 (2012): 341–355.
9.Beyerle, Stefan. „Medizin – Phänomene im Alten Israel und im antiken Judentum”. W: Gesundheit: Humanwissenschaftliche, historische und theologische Aspekte, red. Stefan Beyerle i inni, 45–78. Theologie –Kultur – Hermeneutik 10. Leipzig; EVA, 2008.
10.Blenkinsopp, Joseph. Creation, Un-Creation, Re-Creation. A Discursive Commentary on Genesis 1–11. London, New York: T&T Clark, 2011.
11.Blum, Erhard. Studien zur Komposition des Penateuch. Beihefte zur Zeitschrift für die alttestamentliche Wissenschaft BZAW 189. Berlin: de Gruyter, 1990.
12.Blum, Erhard. „Der historische Mose und die Frühgeschichte Israel”. Hebrew Bible and Ancient Israel 1 (2012): 42–46.
13.Carr, David M. „The Mose Story. Literary Historical Reflections”. Hebrew Bible and Ancient Israel 1 (2012): 7–36.
14.Chrostowski, Waldemar. „Chronologia działalności proroka Ozeasza”. Collectanea Theologica 86, 4 (2016): 7–32.
15.Coats, George W. Rebellion in the Wilderness: The Murmuring Motif in the Wilderness Tradition of the Old Testament. Nashville: Abingdon Press, 1968.
16.Collins, John J. „The Development of the Exodus Tradition”. W: Religious Identity and the Invention of Tradition, red. Jan-Willem van Henten, Anton Houtepen, 144–155. Studies in Theology and Religion STR 3. Assen: Royal Van Gorcum, 2001.
17.Cotter, David W. Genesis. Berit Olam. Studies in Hebrew Narrative and Poetry. Collegeville: The Liturgical Press, 2003.
18.Déaut, Roger Le. Targum du Pentateuque. III: Nombres. Sources Chrétiennes 261. Paris: Cerf, 1979.
19.Dietrich, Walter. Samuel. Biblischer Kommentar BK VIII/1.4. Neukirchen–Vluyn: Neukirchener Verlag, 2007.
20.Dohmen, Christoph. Exodus 1–18. HThKAT. Freiburg, Basel, Wien: Herder, 2015.
21.Dozeman, Thomas B. Exodus (ECC). Grand Rapids, Cambridge: Eerdmans, 2009.
22.Frevel, Christian. „Wovon reden die Deuteronomisten? Anmerkungen zur religionsgeschichtlichem Gehalt, Fiktionalität und literarischen Funktionen deuteronomistischer Kultnotizen”. W: Die deuternomistischen Geschichtswerke, red. M. Witte i inni. BZAW 365. Berlin, New York: de Gruyter, 2006.
23.Frevel, Christian. „Wovon reden die Deuteronomisten? Anmerkungen zur religionsgeschichtlichem Gehalt, Fiktionalität und literarischen Funktionen deuteronomistischer Kultnotizen”. W: Die deuternomistischen Geschichtswerke, red. M. Witte i inni, 249–277. BZAW 365. Berlin, New York: de Gruyter, 2006.
24.Gertz, Jan C. „Mose und die Anfänge der jüdischen Religion”. Zeitschrift für Theologie und Kirche 99 (2002): 3–20.
25.Gertz, Jan C. „Hezekia, Moses, and the Nehushtan. A Case Study for a Correlation Between the History of Religion in the Monarchic Period and the History of the Formation of the Hebrew Bible”. W: The Formation of the Pentateuch, red. Jan C. Gertz i inni, 745–760. FAT 111. Tübingen: Mohr Siebeck, 2016.
26.Gray, George Buchanan. Numbers. ICC. Edinburgh: T&T Clark, 1903.
27.Gressmann, Hugo. Mose und seine Zeit. FRLANT 18. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 1913.
28.Heessel, Nils P. „Aus eine neuassyrischen Tafeln mit Rezepten gegen Schlangenbisse”. W: Texte aus der Umwelt des Alten Testaments, red. B. Janowski, D. Schwemer, 153–154. Neue Folge. T. 5. Gütersloh; Gütersloher Verlagshaus. 2010.
29.Hoffman, Yair. „A North Israelite Typological Myth and a Judean Historical Tradition: The Exodus in Hosea and Amos”. Vetus Testamentum 39 (1989): 169–182.
30.Keel, Othmar. Die Geschichte Jerusalem und die Entstehung des Monotheismus. T. 1–2. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 2007.
31.Keel, Othmar. „Das Land der Kanaanäer mit der Seele suchend”. Theologische Zeitschrift 57 (2001): 245–261.
32.Köckert, Matthias. „YHWH in the Northern and Southern Kingdom”. W: One God – One Cult – One Nation: Archaeological and Biblical Perspectives, red. Reinhard G. Kratz, Hermann Spickermann, 357–394. BZAW 405. Berlin: de Gruyter, 2010.
33.Koenen, K. „Eherne Schlange und goldenes Kalb”. Zeitschrift für die alttestamentliche Wissenschaft 111 (1999): 353–372.
34.Kratz, Reinhard G. „The Pentateuch in Current Research: Consensus and Debate”. W: The Pentateuch: International Perspectives on Current Research, red. Thomas B. Dozeman i inni, 123–156. FAT 78. Tübingen: Mohr Siebeck, 2013.
35.Lemański, Janusz. „Mojżesz i Nehusztan (Lb 21,4–9; 2 Krl 18,4). Próba analizy historii jednej tradycji”. Collectanea Theologica 71, 4 (2001): 5–24.
36.Lemański, Janusz. Arka Przymierza w dziejach narodu wybranego. Pomiędzy historią a teologią. Studia i Rozprawy 9. Szczecin: Wydawnictwo US, 2006.
37.Lemański, Janusz. „Spojrzenie, które wymaga wiary (Lb 21,4–9)”. W: Scripturae Lumen. Biblia i jej oddziaływanie. T. 3: Krzyż Twój uwielbiamy, red. A. Paciorek i inni, 13–32. Tarnów: Biblos, 2011.
38.Lemański, Janusz. „Szukajcie dobra, a nie zła, abyście żyli” (Am 5,14a). Wprowadzenie do profetyzmu starotestamentalnego. T. 2 Dwunastu proroków mniejszych. Księga Barucha. List Jeremiasza. Studia i Rozprawy 31. Szczecin: Wydawnictwo US, 2012.
39.Lemański, Janusz. Księga Wyjścia. PKB. Tarnów: Biblos, 2012.
40.Lemański, Janusz. Księga Rodzaju rozdziały 1–11. Nowy Komentarz Biblijny Stary Testament NKB.ST I/1. Częstochowa: Edycja św. Pawła, 2013.
41.Lemański, Janusz. „Exodus – pomiędzy historią, mitem i koncepcją teologiczną”. The Biblical Annals 4, 2 (2014): 279–311.
42.Lemański, Janusz. „Księga Liczb jako końcowy etap w redagowaniu Pięcioksięgu”. Colloquia Theologica Ottoniana 2 (2014): 125–161.
43.Lemański, Janusz. „Protoewangelia”. W: Nowy słownik teologii biblijnej, red. Henryk Witczyk, 743–744. Lublin, Kielce: Jedność, 2017.
44.Levine, Baruch A. Numbers 21–36. AB 4A. New York: Doubleday, 2000.
45.Maul, Stefan. Zukunftsbewältigung: Eine Untersuchung altorientalischen Denkens anhand der babylonisch-assyrischen Löserituale (Namburbi). BaF 18. Mainz: von Zabern, 1994.
46.Na’aman, Nadav. „The Debated Historicity of Hezekiah’s Reform”. Zeitschrift für die alttestamentliche Wissenschaft 107 (1995): 179–195.
47.Niehr, Herbert. „JHWH als Arzt: Herkunft und Geschichte einer alttestametlchen Gottesprädikation”. Biblische Zeitschrift 35 (1991): 3–17.
48.Noth, Martin. Überlieferungsgeschichte des Pentateuch. Stuttgart: Kohlhammer, 1948.
49.Noth, Martin. Das vierte Buch Mose: Numeri. ATD 7. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 1966.
50.Page-Gasser, Madeleine. Götter bewohnten Ägypten: Bronzefiguren der Sammlung „Bibel + Orient” der Universität Freiburg Schweiz. OBO S02. Freiburg: Universitätsverlag, 2001.
51.Pakkala, Juha. Intolerant Monolatry in the Deuteronomistic History. SESJ 76. Helsinki, Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 1999.
52.Poniży, Bogdan. „Wąż wzniesiony przez Mojżesza na pustyni. (Lb 21,4–9) i jego mądrościowa reinterpretacja (Mdr 16,5–14)”. W: „Przemawiaj do mnie moimi słowami”. Księga pamiątkowa dla R. Rumianka, red. Z. Godlewski, 508–519. Warszawa: Stampa, 2007.
53.Römer, Thomas. „Egypt Nostalgia in Exodus 14-Numeri 21”. W: Torah and the Book of Numbers, red. Christian Frevel i inni, 66–86. FAT 2/62. Tübingen: Mohr Siebeck, 2013.
54.Römer, Thomas. „Zwischen Urkunden, Fragmenten und Ergänzungen: Zum Stand der Pentateuchforschung”. Zeitschrift für die alttestamentliche Wissenschaft 125, 1 (2013): 1–24.
55.Rollinger, Rütgier. „Herodot (II 75f, III 107–109), Asarhaddon, Jesaja und die fliegenden Schlangen Arabiens”. W: Ad Fontes!, red. H. Heftner, K. Tomaschitz, 927–946. Festschrift für Gerhard Dobesch. Vienna: Eigenverlag der Österreichchischen Gesellschaft für Archäologie, 2004.
56.Rüterswörden, Udo. „śrp”. W: Theological Dictionary of the Old Testament, red. G.J. Botterweck i inni, 218–228. T. 14. Grand Rapids, Cambridge: Eerdmans, 2004.
57.Scharbert, Josef. Numeri. NB. Würzburg: Echter, 1992.
58.Schipper, Bernd. „Schlangenbeschwörung in Ägypten und im Alten Testament”. W: Israel zwischen den Mächten, red. F. Hartenstein, M. Pietsch. Festschrift für Stefan Timm zum 65. Geburtstag, 265–282. AOAT 364. Münster: Ugarit–Verlag, 2009.
59.Schipper, Bernd. „Die «eherne Schlange»: Zur Religionsgeschichte und Theologie von Num 21,4–9”. Zeitschrift für die alttestamentliche Wissenschaft 121 (2009): 369–387.
60.Schmidt, Ludwig. Das vierte Buch Mose: Numeri 10,11–36,13. ATD 7/2. Göttingen: Vandenhoeck&Ruprecht, 2004.
61.Schmitt, Rütgier. Magie im Alten Testament. AOAT 313. Münster: Ugarit–Verlag 2004.
62.Schüle, A. „The Reluctant Image. Theology and Anthropology in Gen 1–3”. W: Theology from the Beginning, 27–44. FAT 113. Tübingen: Mohr Siebeck, 2017.
63.Seebass, Horst. Numeri 2. Teilband 10,11–22,1. BK 4/2. Neukichen–Vluyn: Neukirchener Verlag, 2003.
64.Spieckermann, Hermann. Juda und Assur in der Sargonidenzeit. FRLANT 129. Göttingen: Vanderhoeck & Ruprecht, 1982.
65.Sturdy, John. Numbers. Cambridge Bible Commentary. Cambridge: University Press, 1976.
66.The Post-Priestly Pentateuch, red. F. Giuntoli, K. Schmid, FAT 101. Tübingen: Mohr Siebeck, 2015.
67.The Formation of the Pentateuch, red. Jan C. Gertz i inni, FAT 111. Tübingen: Mohr Siebeck, 2016.
68.Vaulx de, Jean. Les Nombres. Soures Bibliques. Paris: Gabalda, 1972.
69.Van der Toorn, Karel. „The Exodus as Charter Myth”. W: Religious Identity and the Invention of Tradition, red. Jan-Willem van Henten, Anton Houtepen, 113–127. STR 3. Assen: Royal Van Gorcum, 2001.
70.Walton, John H. Genesis. The NIV Application Commentary. Grand Rapids: Zondervan, 2001.
71.Welten, P. „Schlange”. W: Biblisches Reallexikon, red. Kurt Galling, 280–282. HAT 1. Tübingen: Mohr Siebeck, 1977.
72.Wénin, André. „Le serpent de Nb 21,4–9 et de Gn 3,1. Intertextualité et élaboration du sens”. W: The Book of Leviticus and Numbers, red. Thomas Römer, 545–554. BETL 215. Leuven, Paris, Dudley: Peters, 2008.
73.Wielki słownik hebrajsko-polski i aramejsko-polski Starego Testamentu, red. Ludwig Koehler i inni. T. 1–2. Warszawa: Vocatio, 2008.
74.Ziemer, Benjamin. „Die aktuelle Diskussion zur Redaktiongeschichte des Pentateuch und die empirische Evidence nach Qumran”. Zeitschrift für die alttestamentliche Wissenschaft 125, 2 (2013): 383–399.