Studia Maritima

Niniejszy artykuł poświęcony jest początkowemu okresowi kariery adm. Martina Erica Dunbar-Nasmitha (1883–1965) i stanowi próbę podsumowania jego osiągnięć podczas trzech podwodnych patroli w Dardanelach i na Morzu Marmara w 1915 r. Misje te przyniosły mu miano najskuteczniejszego brytyjskiego “podwodniaka” pierwszej wojny światowej. W anglosaskiej historiografii wszystkie publikacje poświęcone działaniom Nasmitha na wodach tureckich stanowią jednostronną narrację, opartą wyłącznie na źródłach brytyjskich. Autor podjął więc pierwszą w zachodniej historiografii próbę skonfrontowania brytyjskiego i tureckiego punktu widzenia. Podobnej konfrontacji podejmowano się kilkukrotnie w Turcji, ale jej efekty nie są powszechnie znane zachodnim historykom i w kilku przypadkach budzą zastrzeżenia. Decyzja o podjęciu się niniejszego wyzwania wynika ze świadomości tego, że ocena sytuacji dokonywana przez Nasmitha, w chwili, gdy osobiście obserwował efekty swych ataków, nie mogła być pełna i całkowicie obiektywna. Nie miał prawa wiedzieć, że niektóre z zatopionych przez niego na płytkich wodach przybrzeżnych jednostek zostały przez Turków podniesione z dna i przywrócone do służby. Artykuł ten stanowi szczegółowe omówienie ataków na osmańskie okręty wojenne, statki handlowe o napędzie parowym i cele lądowe, podjętych przez Nasmitha podczas wszystkich trzech patroli okrętu podwodnego “E11.” W rezultacie swoich badań autor zwraca uwagę na to, iż bilans drugiego patrolu, zarówno pod względem strat zadanych osmańskiej marynarce wojennej, jak i flocie transportowej był bez porównania lepszy niż pierwszego (za który Nasmith odznaczony został Krzyżem Wiktorii). W przypadku strat floty transportowej łączny tonaż definitywnie zatopionych jednostek o napędzie parowym był o ponad 470 procent większy. Choć Na- smith twierdził, że podczas wszystkich trzech patroli zatopił co najmniej 122 osmańskie jednostki pływające, to według źródeł tureckich liczba okrętów i parowców, które definitywnie unieszkodliwił nie przekroczyła piętnastu.