Studia Maritima

ISSN: 0137-3587     eISSN: 2353-303X    OAI    DOI: 10.18276/sm.2022.35-03
CC BY-SA   Open Access   DOAJ  ERIH PLUS

Lista wydań / Vol. 35 2022
The Circumstances of the Establishment of “Żegluga Polska” in 1926
(Kulisy założenia Żeglugi Polskiej w 1926 r.)

Autorzy: Jordan Siemianowski ORCID
Institute of History University of Szczecin
Słowa kluczowe: Druga Rzeczpospolita gospodarka morska Drugiej Rzeczypospolitej polityka morska Drugiej Rzeczypospolitej polscy armatorzy “Żegluga Polska ” polska flota handlowa
Data publikacji całości:2022
Liczba stron:27 (85-111)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstrakt

Celem artykułu jest ukazanie wpływu działalności polsko-norweskiego Towarzystwa Żeglugi Morskiej “Sarmacja” S.A. oraz międzynarodowego rynku węglowego na powstanie w 1926 r. polskiego armatora Żegluga Polska. Opracowanie sporządzono na podstawie analizy dokumentów dostępnych głównie w Archiwum Akt Nowych, Archiwum Państwo- wym w Gdańsku, Riksarkivet w Oslo, jak również literatury przedmiotu – wspomnień oraz publikacji naukowych. Podjęte badania dowodzą, że upadek “Sarmacji” oraz koniunktura na polski węgiel wywarły decydujący wpływ na powstanie Żeglugi Polskiej. Zwieńczeniem dokonanej analizy jest udowodnienie, że utworzenie solidnego polskiego przedsiębiorstwa żeglugowego w 1926 r. bez całkowitego wkładu finansowego polskich władz państwowych było niemożliwe. Artykuł porządkuje ponadto obowiązujące w nauce sprzeczne ustalenia oraz scala obowiązujące fakty.
Pobierz plik

Plik artykułu

Bibliografia

1.Archival sources
2.Archiwum Akt Nowych, Poselstwo RP w Kopenhadze, sygn. 5 [Archives of New Records, Diplomatic Mission in Copenhagen, ref.no.5].
3.Archiwum Akt Nowych, Państwowy Urząd Zakupów Artykułów Pierwszej Potrzeby, Oddział w Gdańsku, Korespondencja z Polskim Towarzystwem Żeglugi Morskiej “Sarmacja,” sygn. 2464 [Archives of New Records, State Office for the Purchase of Basic Necessities, Branch in Kraków, Correspondence with Polskie Towarzystwo Żeglugi Morskiej “Sarmacja,” ref.no. 2464].
4.Archiwum Narodowe w Krakowie, Oddział II, RHB VI 88, Akta firmy spółkowej Polskie Towarzystwo Żeglugi Morskiej “Sarmacja,” Wpis do rejestru handlowego firmy spółkowej Polskie Towarzystwo Żeglugi Morskiej Sarmacja Spółka z o.o., 23.12.1919 [National Archives in Kraków, Branch II, RHB VI 88, Files of the company Polskie Towarzystwo Żeglugi Morskiej “Sarmacja,” Entry into the company register of the company Polskie Towarzystwo Żeglugi Morskiej Sarmacja Spółka z o.o.].
5.Archiwum Państwowe w Gdańsku [State Archives in Gdańsk], Żegluga Polska, ref.no. 146, “Żegluga Polska” S.A.
6.Archiwum Państwowe w Gdańsku [State Archives in Gdańsk], Rada Portu i Dróg Wodnych, microfilm 64211.
7.Archiwum Państwowe w Katowicach, Polska Konwencja Węglowa, sygn. 132 [State Archives in Katowice, Polish Coal Charter, ref.no. 132].
8.Bergens Sjøfartsmuseum Arkiv, Ms 26 (BDS): Aa–Forhandlingsprotokoll III 1921–1927. Bergens Sjøfartsmuseum Arkiv, Polish Coal Charter, ref.no. 3689.
9.Riksarkivet i Oslo, Utenriksdepartementet, ref.no. 2507, H2–B2, Polen. Understøttelse av handelsf låten.
10.Universitetsbiblioteket i Bergen, Manuskriptsamling, ref.no. 1570/24–2, Konsul Einar Nielsen, Privat von 1 Januar 1927 bis 31 Desember 1928.
11.Printed sources
12.Det Bergenske Dampskibsselskab Bergen. Beretning og Regnskap 1926.
13.Dziennik Ustaw 1920, nr 47, poz. 285 [Official Journal of Laws of 1920 No. 47, item 285].
14.Dziennik Ustaw 1925, nr 125, poz. 891 [Official Journal of Laws of 1925 No. 125, item 891].
15.Rozkaz do Ministerstwa Spraw Wojskowych Józefa Piłsudskiego, Monitor Polski, nr 217, 30.11.1918 [Józef Piłsudski’s order to the Ministry of Military Affairs, Monitor Polski, no. 217, 30 Nov. 1918], 20–23.
16.Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 maja 1927 r. w sprawie zatwierdzenia statutu przedsiębiorstwa “Żegluga Polska.” Monitor Polski, nr 127, 4.06.1927 [Regulation of the Council of Ministers of 13 May 1927 on the approval of the statute of the company “Żegluga Polska.” Monitor Polski, no. 127, 4 June 1927], 1–8.
17.“1937 czerwiec [2], Gdynia – Informacje Inspektoratu Straży Granicznej Gdynia dla Pomorskiego Inspektoratu Okręgowego Straży Granicznej w Bydgoszczy o firmie «Polska Agencja Morska» w Gdyni” [“1937, June [2], Gdynia – Information from the Inspectorate of the Border Guard in Gdynia for the Pomeranian District Inspectorate of the Border Guard in Bydgoszcz about the company «Polska Agencja Morska»] in Gdynia.” In: Wywiad gospodarczy Straży Granicznej wobec firm gdańsko-gdyńskich w latach 1932–1938, compiled by Piotr Kołakowski and Ryszard Techman, 164–165. Słupsk: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej, 2010.
18.Newspapers and magazines
19.Gazeta Gdańska (9.02.1922)
20.Przemysł i Handel (1926)
21.Słowo Pomorskie (13.06.1923)
22.Żeglarz Polski 42 (1926), 152: 236
23.Żeglarz Polski 44 (1926), 154: 250
24.References
25.Babnis, Maria. “Kronika Polskiej Marynarki Wojennej (październiki 1918–marzec 1947).” In: Kadry Morskiej Rzeczypospolitej. Vol. 2: Polska Marynarka Wojenna. Pt. 1: Korpus oficerów 1918–1947, ed. Jan Kazimierz Sawicki, 173–181. Gdynia: Wyższa Szkoła Morska, 1996.
26.Błahut, Karol Józef. Polsko-niemieckie stosunki gospodarcze w latach 1919–1939. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1975.
27.Ciundziewicki, Stefan. “Lata wojny na m/s Lewant.” In: Na morze po chleb i przygodę, ed. Wincenty Bartosiak, 71–88. Warszawa: Pax, 1972.
28.Cybulski, Juljan. “Eksport węgla morzem.” In: Kronika o polskiem morzu. Dzieje walk, zwycięstw i pracy, ed. Czesław Peche, 269–274. Warszawa: Polska Gospodarcza, 1930.
29.Czechowski, Janusz. Gdynia i Wolne Miasto Gdańsk w politycznej, gospodarczej i kulturalnej perspektywie II Rzeczypospolitej. Słupsk: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej, 2018.
30.Czerwińska, Wanda. “Na morzu i zapleczu.” In: Dzieje Gdyni, ed. Roman Wapiński, 42–74. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1970.
31.Czerwińska, Wanda. Polska żegluga morska w latach Drugiej Rzeczypospolitej. Gdańsk: Uniwersytet Gdański, 1971.
32.Czerwińska, Wanda. Rola państwa w polskiej gospodarce morskiej 1919–1939. Gdańsk: Uniwersytet Gdański, 1975.
33.Darski, Stanisław. W służbie żeglugi. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1978.
34.Dopierała, Bogdan. Wokół polityki morskiej Drugiej Rzeczypospolitej. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1978.
35.Duda, Daniel, Kołaczyński Stanisław, and Żurawski Wojciech. “Początki polskiej administracji morskiej.” Nautologia 131 (1999), 2: 18–32.
36.Gąsiorowska, Natalia. Górnictwo i hutnictwo w Polsce. Warszawa: Książka i Wiedza, 1949.
37.Hajduk, Bolesław. “Działalność spółki duńskiej Højgaard & Schultz AS w Polsce w latach 1924–1949.” In: Polska – Dania w ciągu wieków, ed. Jan Szymański, 175–197. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, OPTIMA s.c., 2004.
38.Hilchen, Feliks. “Problem morski.” In: Pięć lat na froncie gospodarczym 13 V 1926–1931, 493–507. Vol. 1. Warszawa: Droga, 1931.
39.Jaros, Jerzy. Historia górnictwa węglowego w Zagłębiu Górnośląskim w latach 1914–1945. Katowice: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970.
40.Kasprowicz, Bolesław. Byłem juniorem. Gdynia, Wydawnictwo Morskie, 1965. Kisielewski, Michał. “W awangardzie.” In: Na morze po chleb i przygodę, ed. Wincenty Bartosiak, 133–218. Warszawa: Pax, 1972.
41.Klejnot-Turski, Jerzy. “W sprawie załogi Krakowa.” Żeglarz Polski 3 (1922): 45
42.Korwin-Kamieński, Jan. “Zagadnienia morskie w Polsce.” Przegląd Techniczny 4–5 (1929): 174–178.
43.Krajewski, Radosław, ed. Bandera Polska. Księga pamiątkowa poświęcona rozwojowi i rozbudowie polskiej floty handlowej. Warszawa: Liga Morska i Kolonialna, 1926.
44.Krasuski, Jerzy. Stosunki polsko-niemieckie 1919–1932. Poznań: Instytut Zachodni, 1975. Krasuski, Jerzy. Polska-Niemcy. Stosunki polityczne od zarania po czasy najnowsze. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2009.
45.Kupis, Stefan. “Na polskich «pasażerach» w latach pokoju i wojny.” In: Na morze po chleb i przygodę, ed. Wincenty Bartosiak, 263–279. Warszawa: Pax, 1972. Kwiatkowski, Eugeniusz. Dysproporcje. Rzecz o Polsce przeszłej i obecnej. Warszawa: Czytelnik, 1989.
46.Łapa, Małgorzata. Modernizacja państwa. Polska polityka gospodarcza 1926–1929. Łódź: Ibidem, 2002.
47.Landau, Zbigniew. Tomaszewski Jerzy. Gospodarka Polski międzywojennej 1918–1939. Vol. 2: Od Grabskiego do Piłsudskiego. Okres kryzysu poinflacyjnego i ożywienia koniunktury 1924–1929. Warszawa: Książka i Wiedza, 1971.
48.Machaliński, Zbigniew. Gospodarcza myśl morska II Rzeczypospolitej 1919–1939. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1975.
49.Miciński, Jerzy. Księga statków polskich 1918–1945. Vol. 1. Gdańsk: Polnord-Oskar, 1996.
50.Mika, Krzysztof. “Gospodarka morska.” In: Problemy gospodarcze Drugiej Rzeczypospolitej, ed. Krzysztof Kozłowski, 223–250. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, 1989.
51.Matla, Andrzej. “Polsko-norweskie kontakty żeglugowe w latach 1919–1926.” Komunikaty Instytutu Bałtyckiego 23/24 (1986/1987), 38/39: 39–70.
52.Matla, Andrzej. “Działalność norweskiego koncernu Bergenske w portach polskiego obszaru celnego w latach 1919–1939.” Komunikaty Instytutu Bałtyckiego 29 (1992), 41: 35–66.
53.Milewski, Władysław. “Trudne początki morskiego żywota.” In: Na morze po chleb i przygodę, ed. Wincenty Bartosiak, 281–344. Warszawa: Pax, 1972.
54.Milewski, Władysław. Na morzu i lądzie. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1976.
55.Możdżeński, Leonard. “Polityka morska Polski odrodzonej.” In: XV lat polskiej pracy na morzu, ed. Aleksy Majewski, 17–22. Gdynia: Instytut Wydawniczy Państwowej Szkoły Morskiej, 1935.
56.Pertek, Jerzy. “Nowotny Bogumił”. In: Polski Słownik Biograficzny, 392–393. Vol. 23. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1983.
57.Piskozub, Andrzej. Polska morska. Czyn XX wieku. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1986.
58.Pistel, Hugon. “Polska flota handlowa.” In: Polityka gospodarcza. Zagadnienia administracyjne, 432–450. Vol. 1. Warszawa: Ministerstwo Przemysłu i Handlu, 1928.
59.Piwowoński, Jan, Flota spod biało-czerwonej. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1989. Podolska-Meducka, Aldona. Polskie ustawodawstwo kartelowe w latach 1918–1939, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2003.
60.Przybylski, Jerzy. “90 lat polskiej marynarki, plany i rzeczywistość.” In: Marynarka Polska (1918–2008), ed. Jan Kazimierz Sawicki, 48–73. Gdynia 2009.
61.Ratyńska, Barbara. Stosunki polsko-niemieckie w okresie wojny gospodarczej 1919–1930, Warszawa: Książka i Wiedza, 1968.
62.Rdesiński, Maciej. Introduction to Narodziny żeglugi by Julian Rummel, v–xx. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1980.
63.Roguszczak, Józef. Dynamika kierunków rynków zbytu górnośląskiego rynku węglowego. Katowice: Księgarnia i Drukarnia Katolicka, 1938.
64.Rostkowski, Feliks. Sześć lat polskiej polityki handlowo-morskiej. Warszawa: [n.p.], 1926. Rostkowski, Feliks. “Sześć lat polskiej polityki handlowo-morskiej.” Przemysł i Handel 9 (1926): 243–250.
65.Rummel, Julian. Gdynia, port polski. Toruń: Ministerstwo Żeglugi i Handlu Zagranicznego. Departament Morski, 1926.
66.Rummel, Julian. “P.P. Żegluga Polska”. In: Kronika o polskiem morzu. Dzieje walk, zwycięstw i pracy, ed. Czesław Peche, 223–228. Warszawa: Polska Gospodarcza, 1930.
67.Rummel, Julian. “Problem polskiej floty handlowej”. In: Akademicki Kurs dla Publicystów i Dziennikarzy o Pomorzu, 1–15. Toruń: Instytut Bałtycki, [c. 1930].
68.Rummel, Julian. Morskie zagadnienia Polski. Gdynia: Instytut Wydawniczy Państwowej Szkoły Morskiej, 1934.
69.Rummel, Julian. “Polska marynarka handlowa”. In: XV lat polskiej pracy na morzu, ed. Aleksy Majewski, 147–164. Gdynia: Instytut Wydawniczy Państwowej Szkoły Morskiej, 1935.
70.Rummel, Julian. Narodziny żeglugi. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1980.
71.Siebeneichen, Alfred. “Konkurencja portów bałtyckich.” In: Kronika o polskiem morzu. Dzieje walk, zwycięstw i pracy, ed. Czesław Peche, 355–360. Warszawa: Polska Gospodarcza, 1930.
72.Siemianowski, Jordan. Działalność norweskich armatorów w Gdańsku i Gdyni w latach 1919–1939. Szczecin: Uniwersytet Szczeciński, 2020.
73.Stankiewicz, Mamert. Z floty carskiej do polskiej. Warszawa: Iskry, 2007.
74.Steyer, Donald. Półwiecze Polski na morzu. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1970.
75.Steyer, Donald. “Polish Merchant Navy 1926–1939.” Acta Poloniae Historica 23 (1971): 118–135.
76.Szmidtke, Zenon. “Skarboferm” 1922–1939. Związki polityki z gospodarką. Opole: Instytut Śląski, 2005.
77.Szymański, Jan. “Kapitał norweski wobec gospodarki Polski międzywojennej (1919– 1939),” Zapiski Historyczne 52 (1987), 2: 65–85.
78.Szymański, Jan. Stosunki gospodarcze Polski z Norwegią w latach 1918–1929. Gdańsk: Uniwersytet Gdański, 2005.
79.Twardowski, Marek. “Kiedy powołano polską marynarkę?” In: Marynarka Polska (1918– 2008), ed. Jan Kazimierz Sawicki, 168–175. Gdynia: Pracownia Historii i Studium Wojskowej Akademii Morskiej w Gdyni, 2009.
80.Tyszel, Jan Zygmunt. Pod ojczystą banderą. Katowice: Liga Morska i Rzeczna, 1930.
81.Widernik, Mieczysław. Porty Gdańska i Gdyni w życiu gospodarczym II Rzeczypospolitej. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1991.
82.Wojciechowski, Stanisław. Flota handlowa w Polsce. Rozwój i jej znaczenie. Warszawa: Liga Morska i Kolonialna, 1927.