Przeszłość Demograficzna Polski

Poland's Demographic Past


ISSN: 0079-7189    OAI    DOI: 10.18276/pdp.2015.2.37-03
CC BY-SA   Open Access   DOAJ  CEEOL  ERIH PLUS  DOAJ

Issue archive / 37, 2015, nr 2
Przeliczniki demograficzne w szacunkach zaludnienia terenów wiejskich w Królestwie Polskim w drugiej połowie XVI wieku
(Demographic Conversion Factors in the Assessments of Population in Rural Areas in the Kingdom of Poland in the Second Half of the 16th Century)

Authors: Krzysztof Boroda
Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk

Piotr Guzowski
Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk
Keywords: population the Kingdom of Poland demographic conversion factors rural population
Whole issue publication date:2015
Page range:23 (53-75)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstract

The article presents methods of computing the size of the population in the rural areas of the Kingdom of Poland in the second half of the 16th century. As there are no sources such as censuses the assessments of the population have been carried out on the basis of indirect sources, which cannot be precise, such as registers of land taxes of the years 1578–1581; they give information on the number of mansi (a mansus, laneus, a field measurement equal to 16.8 hectares) in a village that belonged or were used by peasants, village headmen, impoverished gentry, innkeepers or were just empty mansi. In addition to that, the tax was supposed to be paid by landless lodgers (with and without cattle), craftsmen, millers, ore miners and representatives of other proto industrial professions. According to a suggestion made by Irena Gieysztorowa the authors compare the data of the tax collection of 1552 (from peasant’s households) with the chronologically closest ones of the 1560s (the land taxes), which allows to regionally differentiate the conversion factor of the number of peasant households in relation to the taxed mansi, representative also of the turn of the 1570s and the 1580s. Moreover, the authors have used the findings of historical demography of the last decades, among other things the conversion factors of the size of households of several groups of rural population. On the basis of the research on the 16th century economy the authors have established the conversion factors of how big was the demand of the farms for permanent hired workforce.
Download file

Article file

Bibliography

1.Adolf Pawiński, Wielkopolska, [w:] Źródła Dziejowe, t. XII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, opr. Adolf Pawiński, t. 1, Warszawa 1883.
2.Anna Laszuk, Ludność województwa podlaskiego w drugiej połowie XVII wieku, Warszawa 1999.
3.Anna Laszuk, Szlachta w województwie krakowskim w świetle rejestrów pogłównego z 1662 r., „Przegląd Historyczny” 79, 1988, z. 3.
4.Cezary Kuklo, Demografia Rzeczypospolitej przedrozbiorowej, Warszawa 2009.
5.Gregory Clark, Gillian Hamilton, Survival of the Richest: The Maltusian Mechanism in Pre-Industrial England, „The Journal of Economic History” 66, 2006, no. 3.
6.Irena Gieysztorowa, Charakter i wielkość osad, [w:] Atlas Historyczny Polski. Mazowsze w połowie XVI wieku, red. Władysław Pałucki, Część II: Komentarz, indeksy, Warszawa 1973.
7.Irena Gieysztorowa, Wstęp do demografii staropolskiej, Warszawa 1976.
8.Irena Gieysztorowa, Anna Żaboklicka, Rejestry poborowe Mazowsza z XVI wieku. Uzasadnienie nowego wydawnictwa źródłowego, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 3, 1955.
9.Jacek Kochanowicz, Spór o teorię gospodarki chłopskiej. Gospodarstwo chłopskie w teorii i w historii gospodarczej, Warszawa 1992.
10.Jacek Kochanowicz, The Peasant Family as an Economic Unit in The Polish Feudal Economy of The Eighteenth Centrury, [w:] Family Forms in Historic Europe, red. Richard Wall, Jean Robin, Peter Laslett, Cambridge 1983.
11.Jadwiga Muszyńska, Gospodarstwo chłopskie w starostwie sandomierskim 1510–1663, Kielce 1991.
12.John Landers, Death and the Metropolis: Studies in the Demographic History of London, 1670–1830, Cambridge 1993.
13.Józef Mitkowski, Uwagi o zaludnieniu Polski na początku panowania Kazimierza Wielkiego, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 10, 1948.
14.Kazimierz Arłamowski, Chłopi w królewszczyznach ziemi chełmskiej w świetle lustracji 1564/65 i 1661/65, „Rocznik Historyczno-Archiwalny” 9, 1995.
15.Marcin Kamler, Folwark szlachecki w Wielkopolsce w latach 1580–1655, Warszawa 1976.
16.Michał Kopczyński, Studia nad rodziną chłopską w Koronie w XVII–XVIII wieku, Warszawa 1998.
17.Michał Kopczyński, Szlacheckie gospodarstwo domowe – szlachecka rodzina w Koronie w XVII i XVIII wieku, [w:] Rodzina – prywatność – intymność. Dzieje rodziny polskiej w kontekście europejskim, red. Dobrochna Kałwa, Adam Walaszek, Anna Żarnowska, Warszawa 2005.
18.Piotr Guzowski, Chłopi i pieniądze na przełomie średniowiecza i czasów nowożytnych, Kraków 2008.
19.Piotr Guzowski, Demografia rodziny szlacheckiej w świetle najnowszych badań genealogicznych, „Przeszłość Demograficzna Polski” 30, 2011.
20.Piotr Guzowski, Demograficzne uwarunkowania funkcjonowania rodziny chłopskiej na przełomie średniowiecza i nowożytności, [w:] Rodzina, gospodarstwo domowe i pokrewieństwo na ziemiach polskich w perspektywie historycznej – ciągłość czy zmiana?, red. Cezary Kuklo, Warszawa 2011.
21.Piotr Guzowski, Wyznaczniki biedy w społeczności chłopskiej w początkach epoki nowożytnej, [w:] Bieda w Polsce, red. Grzegorz Miernik, Kielce 2012.
22.Przemysław Czyżewski, Dobra ziemskie Kościoła ewangelicko-reformowanego w powiecie grodzieńskim w końcu XVIII wieku w świetle źródeł skarbowych, [w:] Studia nad reformacją, red. Elżbieta Bagińska, Piotr Guzowski, Marzena Liedke, Białystok 2010.
23.Stanisław Borowski, Kształtowanie się rolniczego rynku pracy w Wielkopolsce w okresie od wielkich reform agrarnych od 1807–1860, Poznań 1963.
24.Stanisław Hoszowski, „Dynamika rozwoju zaludnienia Polski w epoce feudalnej (X–XVIII w.), „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 13, 1951.
25.Stefan Cackowski, Gospodarstwo wiejskie w dobrach biskupstwa i kapituły chełmińskiej w XVII–XVIII wieku. Cz. 1: Gospodarstwo chłopskie, Toruń 1961.
26.Tadeusz Ładogórski, Studia nad zaludnieniem Polski XIV wieku, Wrocław 1958.
27.Wacław Odyniec, Gburzy i golce na Żuławach w roku 1673, „Rocznik Gdański” 14, 1955.
28.Witold Kula, Stan i potrzeby badań nad demografią historyczną dawnej Polski (do początków XIX wieku), „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 13, 1951.
29.Włodzimierz Czerkawski, Metoda badania zaludnienia Polski w XVI wieku, „Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Akademii Umiejętności” 2, 1897.