Rocznik Komparatystyczny


ISSN: 2081-8718     eISSN: 2353-2831    OAI    DOI: 10.18276/rk.2023.14-10
CC BY-SA   Open Access   ERIH PLUS

Issue archive / 14 (2023)
Między Celanowskim milczeniem a Brechtowską precyzją. Przekłady poezji Bertolta Brechta w twórczości Ryszarda Krynickiego
(Between Celan’s Silence and Brecht’s Precision. Translations of Bertolt Brecht’s poetry in the work of Ryszard Krynicki.)

Authors: Katarzyna Lukas ORCID
Uniwersytet Gdański
Keywords: translation poetry silence precision Bertolt Brecht Ryszard Krynicki
Whole issue publication date:2023
Page range:29 (221-249)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstract

The paper deals with the relationship between Ryszard Krynicki’s own poetry and his translations of Bertolt Brecht’s poems. Translations of selected poems with political overtones, published in 1975, 1980 and 2022, are compared. The analysis shows that the 1975 translation exposes and reinforces the political message of the original; however, Brecht’s references to the realities of the Third Reich and East Germany in the 1950s are updated and transferred by the translator to the context of the communist Poland in the 1970s. At the same time, Krynicki alludes in this translation to the poetics of his own work from the 1970s. The later translations (1980, 2022) weaken the political allusions of Brecht’s poems, bringing out their universal meaning instead. Krynicki strives for precision and reduction of linguistic material, for a concise, aphoristic point, which also corresponds to the evolution of his own poetic idiom over the past 40 years.
Download file

Article file

Bibliography

1.Adamowicz-Pośpiech, Agnieszka. Seria w przekładzie. Polskie warianty prozy Josepha Conrada. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2013.
2.Albert, Andrzej [Wojciech Roszkowski]. Najnowsza historia Polski 1914–1993. T. 2: 1945–1993. Warszawa: Świat Książki, 1995.
3.Balcerzan, Edward. „Tajemnica istnienia (sporadycznego) krytyki przekładu”. Fast, Piotr (red.) Krytyka przekładu w systemie wiedzy o literaturze. Katowice: Śląsk, 1999, 25–37.
4.Bednarczyk, Anna. W poszukiwaniu dominanty translatorskiej. Warszawa: PWN, 2008.
5.Bednarczyk, Anna. „Collage polityczno-translatologiczny”. Fast, Piotr (red.) Polityka a przekład. Katowice: Śląsk, 1996, 163–171.
6.Bednarczyk, Anna. „Krytyka tłumaczenia – dwa modele badawcze”. Fast, Piotr (red.) Krytyka przekładu w systemie wiedzy o literaturze. Katowice: Śląsk, 1999, 65–80.
7.Brecht, Bertolt. Die Gedichte in einem Band. Frankfurt a. M.: Suhrkamp, 1993.
8.Brecht, Bertolt. Elegie bukowskie i inne wiersze. Wybór i przekład Ryszard Krynicki. Wydanie III poprawione. Warszawa: Niezależna Oficyna Wydawnicza, 1980.
9.Brecht, Bertolt. Elegie bukowskie i inne wiersze. Wybór i tłumaczenie Ryszard Krynicki. Kraków: Wydawnictwo a5, 2022.
10.Buras, Jacek. „Nelly Sachs po polsku. Hieroglify cierpienia, szyfry nadziei”. Literatura na Świecie 2009, nr 1–2, 369–383.
11.Buras, Jacek St., Jakub Ekier, Andrzej Kopacki, Piotr Sommer. Ten cały Brecht. Przekłady i szkice. Wrocław: Biuro Literackie, 2012.
12.Celan, Paul. Psalm i inne wiersze. Wybór i przekład Ryszard Krynicki. Fuga śmierci w przekładzie Stanisława Jerzego Leca. Kraków: Wydawnictwo a5, 2013.
13.Cieślak-Sokołowski, Tomasz. Moment lingwistyczny. O wczesnym pisarstwie Ryszarda Krynickiego i Stanisława Barańczaka. Kraków: Universitas, 2011.
14.Clark, Mark W. „Hero or Villain? Bertolt Brecht and the Crisis Surrounding June 1935”, Journal of Contemporary History Vol. 41 (3) (2006): 451–475.
15.Czapliński, Przemysław, Piotr Śliwiński. Literatura polska 1976–1998. Przewodnik po prozie i poezji. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1999.
16.Dedecius, Karl. Vom Übersetzen. Theorie und Praxis. Frankfurt a.M.: Suhrkamp, 1986.
17.Duden: Deutsches Universalwörterbuch A–Z. Mannheim et al.: Dudenverlag, 1996.
18.Ekier, Jakub: „Ani czyjś, ani swój, ani jeden”. Buras, Jacek St., Jakub Ekier, Andrzej Kopacki, Piotr Sommer. Ten cały Brecht. Przekłady i szkice. Wrocław: Biuro Literackie, 2012, 76–89.
19.Ekier, Jakub. [List do redakcji ws. wyboru poezji Celana w przekładzie R. Krynickiego]. Literatura na Świecie 2013, nr 7–8, 407–408.
20.Elegie bukowskie i inne wiersze. Bertolt Brecht i Ryszard Krynicki – rozmowa Marcina Barana z Ryszardem Krynickim, Wrocław 25.05.2022, https://www.google.com/search?client=firefox-b-d&q=Elegie+bukowskie+i+inne+wiersze+1980#fpstate=ive&vld=cid:7db8bbb7,vid:Wi8Kzd9egyc [dostęp: 2.09.2023]
21.Fik, Marta. Kultura polska po Jałcie. Kronika lat 1944–1981. London: Polonia Book Fund, 1989.
22.Frank, Armin Paul. „Einleitung“. Kittel, Harald (red.) Die literarische Übersetzung. Stand und Perspektiven ihrer Erforschung. Berlin: Erich Schmidt, 1988, IX–XIII.
23.Frank, Armin Paul / Schultze, Brigitte. „Normen in historisch-deskriptiven Übersetzungsstudien“. Kittel, Harald (red.) Die literarische Übersetzung. Stand und Perspektiven ihrer Erforschung. Berlin: Erich Schmidt, 1988, 96–121.
24.Głowiński, Michał. „Przyboś: najwięcej słów”. Tegoż. Intertekstualność, groteska, parabola. Szkice ogólne i interpretacje (Prace wybrane t. V). Kraków: Universitas, 2000, 459–469.
25.Głowiński, Michał. Nowomowa po polsku. Warszawa: Wydawnictwo PEN, 1990.
26.Gdybym wiedział. Rozmowy z Ryszardem Krynickim. Opracowanie Anna Krzywania. Wrocław: Biuro Literackie, 2014.
27.Gutorow, Jacek. Niepodległość głosu. Szkice o poezji polskiej po 1968 roku. Kraków: Znak, 2003.
28.Hermans, Theo (red.) The Manipulation of Literature: Studies in Literary Translation., London: Croom Helm, 1985.
29.Hinck, Walter. Von Heine zu Brecht. Lyrik im Geschichtsprozeß. Frankfurt a. M.: Suhrkamp, 1978.
30.Jarniewicz, Jerzy. Tłumacz między innymi. Szkice o przekładach, językach i literaturze. Wrocław: Ossolineum, 2018.
31.Joost, Jörg Wilhelm. „Buckower Elegien“. Knopf, Jan (red.): Brecht-Handbuch. Bd. 2: Gedichte. Stuttgart, Weimar: Verlag J.B. Metzler, 2001, 439–453.
32.Kaczorowska, Monika. Przekład jako kontynuacja twórczości własnej. Na przykładzie wybranych translacji Stanisława Barańczaka z języka angielskiego. Kraków: Universitas, 2011.
33.Kaźmierczak, Marta. „Błąd w przekładzie poezji“. Fast, Piotr, Alina Świeściak (red.) Błąd (i jego konsekwencje) w przekładzie. Katowice–Częstochowa: „Śląsk”–Wydawnictwo Wyższej Szkoły Lingwistycznej w Częstochowie, 2010, 105–117.
34.Kittel, Harald. „Inclusions and Exclusions: The ‘Göttingen Approach’ to Translation Studies and Inter-Literary History”. Mueller-Vollmer, Kurt, Irmscher, Michael (red.) Translating Literatures – Translating Cultures: New Vistas and Approaches in Literary Studies. Berlin: Erich Schmidt 1998, 3–13.
35.Komorowski, Adam. „Aniołowie nie piszą wierszy”. Twórczość 12/2022, 63–68.
36.Kopacki, Andrzej. „Śliwa pod okiem”. Buras, Jacek St., Jakub Ekier, Andrzej Kopacki, Piotr Sommer. Ten cały Brecht. Przekłady i szkice. Wrocław: Biuro Literackie, 2012, 127–138.
37.Kopacki, Andrzej. „Mała typologia wady”. Sommer, Piotr (red.). O nich tutaj (książka o języku i przekładzie). Kraków–Warszawa: Instytut Książki–Literatura na Świecie, 2016, 95–105.
38.Krynicki, Ryszard. Organizm zbiorowy. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1975.
39.Kuczyńska-Koschany, Katarzyna. Rilke poetów polskich. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2004.
40.Kuczyńska-Koschany, Katarzyna. „‘Wiersz jako etymologiczna hipoteza świata’ w twórczości przekładowej (czyli własnej) Ryszarda Krynickiego”. Próchniak, Paweł (red.). Pismo chmur. Studia i szkice o twórczości Ryszarda Krynickiego. Kraków: EMG, 2014, 189–206.
41.Kuhn, Tom. „Brecht als Lyriker”. Knopf, Jan (red.): Brecht-Handbuch. Bd. 2: Gedichte. Stuttgart, Weimar: Verlag J.B. Metzler, 2001, 1–21.
42.Legeżyńska, Anna. Tłumacz i jego kompetencje autorskie. Warszawa: PWN, 1999.
43.Lipszyc, Adam. „We przekładzie”. Sommer, Piotr (red.). O nich tutaj (książka o języku i przekładzie). Kraków–Warszawa: Instytut Książki–Literatura na Świecie, 2016, 511–531.
44.Misiak, Iwona. Początek zagadki. O labiryntowej twórczości Ryszarda Krynickiego. Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN, 2015.
45.Morawiec, Arkadiusz. Polityczne, prywatne, metafizyczne. Szkice o literaturze polskiej ostatnich dziesięcioleci. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2014.
46.Ojcewicz, Grzegorz. Epitet jako cecha idiolektu pisarza. Studium literaturoznawczo-leksykograficzne o twórczości poetyckiej Iwana Bunina. Katowice: „Śląsk”, 2002.
47.Pietrych, Krystyna. „Jak milczy Krynicki?” Próchniak, Paweł (red.). Pismo chmur. Studia i szkice o twórczości Ryszarda Krynickiego. Kraków: EMG, 2014, 171–188.
48.Piprek, Jan, Juliusz Ippoldt. Wielki słownik niemiecko-polski t. II (L–Z). Warszawa: Wiedza Powszechna, 1972.
49.Rajewska, Ewa. „Ocierające się o siebie metafizyki. Krynicki, Celan, Sachs, Enzensberger”. Śliwiński, Piotr (red.). Słowa? Tchnienia? O poezji Ryszarda Krynickiego. Poznań: Wydawnictwo Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury, 2009, 107–120.
50.Roszak, Joanna. „‘Tam, w jeden ze światów’. Ryszard Krynicki czyta poetów niemieckojęzycznych”. Śliwiński, Piotr (red.). Słowa? Tchnienia? O poezji Ryszarda Krynickiego. Poznań: Wydawnictwo Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury, 2009, 98–106.
51.Schlaffer, Hannelore. „Brutalismus und Metaphysik. Die Einheit von Brechts Lyrik“. Poetica Vol. 35, No. 1/2 (2003), 191–212.
52.Sommer, Piotr. „Tak, czyli jak? (o kilkunastu zdaniach B.B.)”. Buras, Jacek St., Jakub Ekier, Andrzej Kopacki, Piotr Sommer. Ten cały Brecht. Przekłady i szkice. Wrocław: Biuro Literackie, 2012, 165–175.
53.Szczęsna, Justyna. „Biegun milczenia”. Śliwiński, Piotr (red.). Słowa? Tchnienia? O poezji Ryszarda Krynickiego. Poznań: Wydawnictwo Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury, 2009, 70–85.
54.Szulc-Packalén, Małgorzata Anna. Pokolenie 68. Studium o poezji polskiej lat siedemdziesiątych. Warszawa: Wydawnictwo IBL, 1997.
55.Świeściak, Alina. Przemiany poetyki Ryszarda Krynickiego. Kraków: Universitas, 2004.
56.Temperament wiersza. Z Ryszardem Krynickim, Leszkiem Szarugą i Bohdanem Zadurą rozmawia Jarosław Borowiec. Wysłouch, Seweryna, Jarosław Borowiec (red.) Poznań w Marcu – Marzec w Poznaniu. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2010, 151–161.
57.Thomson, Philip. The Poetry of Brecht. Seven Studies. University of North Caroline Press: 1989.
58.Wołowiec, Grzegorz. „Dwuznaczny urok samokrytyki”. Teksty Drugie, nr 1/2 (60/61) (2000), 43–59.