Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie

August Cieszkowski był w romantyzmie najbardziej znanym w Europie polskim filozofem. W roku 1838 stworzył szkic traktatu Ojcze nasz, nad którego tekstem pracował ponad 50 lat. Obszerne wydanie dzieła nastąpiło w XX wieku, długo po śmierci autora. Traktat jest komentarzem ciągłym do Modlitwy Pańskiej podporządkowanym założeniom historiozofii. Autor w nawiązaniu do ponad tysiąca wersetów biblijnych stara się udowodnić, że w dziejach ludzkości, po epokach Boga Ojca, Syna nastanie trzecia era – Ducha Świętego, Parakleta, czas królestwa Bożego na ziemi. Dopiero w świetle Parakleta nastąpi „objawienie Objawienia”, jak to określa za teozofem Josephem de Maistre’em. W koncepcji Cieszkowskiego widać podobieństwa do poglądów Friedricha Schellinga, ale także do rozumienia filozofii jako zapowiadanego Parakleta. Takie przekonanie głosił Józef Hoene-Wroński. Cieszkowski uważa, że teksty Pisma Świętego rozwijają swoje znaczenia wraz z rozwojem ludzkości. Deklaruje trzymanie się ówczesnego katolickiego sposobu egzegezy związanego z Tradycją. Gdy w jego lekturze sensy dosłowne nie pasują do przypisanych tradycyjnych znaczeń, wybiera dosłowne rozumienie. Posługuje się egzegezą etymologiczną. Obejmuje nią także polskie przekłady, nawet gdy w źródle nie ma etymologicznego powiązania. W artykule ukazano interpretację daną przez Cieszkowskiego na przykładzie takich wyrazów, jak ὁ ἀρραβών „zadatek” (2 Kor 1,22), τό μυστήριον „tajemnica” (Mt 13,11) czy ἡ κοινωνία „społeczność” (2 Kor 13,13). Cieszkowski odczytuje wyrażenie „zadatek Ducha” jako dowód, że ludzkość otrzyma Go w pełni w trzeciej erze. Dotąd nauczanie Kościoła, formy życia chrześcijańskiego i społecznego były tylko „zadatkiem” wobec pełni panowania Boga jako Parakleta w trzeciej erze. Nawet Jezus Chrystus objawiał to Królestwo „przybliżonym sposobem” jako „tajemnicę”. W trzeciej erze nastanie κοινωνία, „społeczność Ducha Świętego”. Cieszkowski zmieniał XVI-wieczne rozumienie wyrazu „społeczność” z dawnych przekładów. Nadawał mu znaczenie nowożytnego społeczeństwa. Pod wpływem tertulianizmu oryginalnie wnioskował, że zacznie się panowanie Ducha Świętego „Króla Wiekuistego”.