Studia Maritima


ISSN: 0137-3587     eISSN: 2353-303X    OAI    DOI: 10.18276/sm.2020.33-03
CC BY-SA   Open Access   DOAJ  ERIH PLUS

Lista wydań / Vol. 33 2020
Remarks on the treaty of 20 March 1289 between the Brandenburg Margraves of the Johannine line and Prince Vitslav II of Rügen, and the place of this agreement in the plans to seize Gdańsk Pomerania after the death of Mestwin II
(UWAGI W SPRAWIE HISTORIOGRAFICZNEGO SPOJRZENIA NA UKŁAD Z 20 MARCA 1289 R. MIĘDZY MARGRABIAMI BRANDENBURSKIMI Z LINII JOANNICKIEJ I PRINCEPSEM RUGIJSKIM WISŁAWEM II ORAZ MIEJSCA TEJ UMOWY W PLANACH ZAJĘCIA POMORZA GDAŃSKIEGO PO ŚMIERCI MŚCIWOJA II)

Autorzy: Marek Smoliński ORCID
Uniwersytet Gdański
Słowa kluczowe: pomorze Brandenburgia Rugia wielkopolska książęta pomorscy Mściwoj II Bogusław IV margrabiowie brandenburscy Jan II Otton IV ze Strzałą Konrad princeps (= fürst) wisław II rugijski biskupi kamieńscy Herman von Gleichen Jaromar przemysł II układ w prenzlau (20 marca 1289 r.)
Data publikacji całości:2020
Liczba stron:32 (53-84)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstrakt

20 marca 1289 r. w Prenzalu princeps rugijski Wisław II zawarł układ z margrabiami bran- denburskimi wywodzącymi się z linii joannickiej: Ottonem IV ze Strzałą i Konradem. Umowa dotyczyła równego podziału Pomorza Gdańskiego, które zamierzano opanować po śmierci Mściwoja II. Zawierała też klauzule dotyczące możliwości pozyskania na drodze pokojowej lub militarnej ziemi sławieńskiej. Operację jej przejęcia przeprowadzić miał Wi- sław II. Margrabiowie brandenburscy Otton IV i Konrad zobowiązali się do militarnego i fi- nansowego wspomożenia Wisława II w tym przedsięwzięciu. Po zajęciu ziemi sławieńskiej Wisław II zgodził się zapłacić margrabiom 3050 grzywien srebra. Układ prenzlawski kilkakrotnie był już omawiany w literaturze przedmiotu. Z jakiegoś jednak powodu rozwój badań nad relacjami między Brandenburgią i Pomorzem nie pogłę- bił znajomości jego treści w literaturze przedmiotu. W niektórych punktach można wręcz mówić o regresie w znajomości postanowień umowy prenzlawskiej. Z tego powodu w ni- niejszym artykule starano się wskazać uproszczenia, które przyczyniły się do coraz słabszej recepcji układu w świadomości współczesnych badaczy. Wydaje się, że układ prenzalawski powinien być rozpatrywany na tle prawa lennego funk- cjonującego w Rzeszy Niemieckiej. Zawarły go strony, które owe prawo uznawały i je respek- towały. Dzięki temu być może daje się wyjaśnić konieczność zapłaty margrabiom branden- burskim przez Wisława II, po zajęciu przez niego ziemi sławieńskiej.
Pobierz plik

Plik artykułu

Bibliografia

1.Sources
2.Blatt Franz, Hermansen Gustav, ved, Diplomatarium Danicum udgivet ai det Danske Sprog-og Litteraturselskab, ved Franz Blatt, Gustav Hermansen, 2 Raekke Bind 2. København: Ejnar Munskgaards Forlag, 1941.
3.Böhmer Johann Friedrich, Techen Friedrich, bearb. v., Urkundenbuch der Stadt Lübeck, Johann Friedrich Böhmer, Friedrich Techen, Theil 1. Lübeck: Friedr. Aschenfeldt, 1843.
4.Gaebel Georg, hrsg. v., Thomas Kantzow, Pomerania. Eine pommersche Chronik aus dem sechzehnten Jahrhundert,. G. Gaebel. Stettin: Paul Rikammer, 1908.
5.Heinemann Otto, hrsg. v., Johannes Bugenhagens, Pomerania. Stettin: Verlag Leon Sarniers Buchhandlung, 1900.
6.Heinemann Otto, hrsg. v., Pommersches Urkundenbuch, Bd. VI. Stettin: Verlag Paul Rikammer, 1907.
7.Hermann Krabbo, Georg Winter bearb. von, Regesten der Markgrafen von Brandenburg aus askanischem Hause, Lieferung 1–12. Leipzig: Duncker & Humblot, Berlin- Dahlem: Selbstverlag des Vereins, 1910–1955.
8.Hirsch Theodor, Töppen Max, Strehlke Ernst, hrsg. v., „Aufzeichnungen pommerischer Klöster über die Geschichte des 13. Jahrhunderts von Bugenhagen in seiner Pommerania aufbehalten“. In: Scirptores reurum Prussicarum, 773. Bd. 1. Leipzig: Verlag von S. Hirzel, 1861.
9.Lappenberg Johann Martin, ed., „Annales Ryenses ab. O. c. – 1288“. In: Monumenta Germaniae Historica. Scriptores, 386–410, Bd. 16. Neudruck, Leipzig: Verlag Karl W. Hiesermann, 1925.
10.Liljegren Johan Gustaf Liljegren, ed., Diplomatarium Svecanum, Vol. 1: 817–1285. Holmiae: P.A. Norstedt & Söner, 1829.
11.Lisch Georg Christian Friedrich et al., hrsg. v., Mecklenburgische Urkundebuch, Bd. II (1251–1280). Schwerin: in Commission der Stiller’schen Hofbuchhandlung, 1864.
12.Perlbach Max, hrsg. v., Pommerellisches Urkundenbuch. Danzig: Westpreussischer Geschichtsverein 1882.
13.Prümers Rodgero, hrsg. v., Pommersches Urkundenbuch, Bd. II (Abth. I–II), Bd. III (Abth. I). Stettin: In Comission bei Th. von der Rahmer, Friedr. Nagelsche Buchhandlung, Paul Rikammer, 1885–1888.
14.Waitz Georg, ed. „Ex adidamentis et continuationibus annalium ex Ryensibus excerptorum I”. In: Monumenta Germaniae Historica. Scriptores, 228–233. Bd. 29. Neudruck, Leipzig: Verlag Karl W. Hiesermann, 1925.
15.Wedel Heinrich Friedrich Paul von, hrsg. v., Urkundenbuch zur Geschichte des Schloßgesessenen Geschlechtes der Grafen und Herren von Wedel. Leipzig: Bernhard Hermann, 1888.
16.Literature
17.Barthold Friedrich Wilhelm, Geschichte von Pommern und Rügen, zweiter Teil: Von der Bekehrung Pommerns zum Christenthume bis zum Tode Barnims I. i. J. 1278. Nebst einer Höhen und Fluß-Karte von Pommern. Hamburg: Friedrich Perches 1840. Dritter Teil: Vom Tode Barnims I. (1278) bis zum Auftreten der Hohenzollern in der Mark Brandenburg (1411). Hamburg: Friedrich Perches, 1842.
18.Bauch Alfred, Die Markgrafen Johann I und Otto III von Brandenburg in ihren Beziehungen zum Reich 1220–1266–1267. Breslau: Verlag von Edward Trewendt, 1886.
19.Bieniak Janusz, „Postanowienia układu kępińskiego (15 lutego 1282)”, Przegląd Historyczny 82 (1992), 2: 209–232.
20.Grünberg Walther, Der Ausgang der pommerellischen Selbständigkeit (Historische Studien, 128). Berlin: Matthiesen Verlag, 1915.
21.Guzikowski Krzysztof, „Rywalizacja i współpraca. Polityka Barnima I (1233–1278) i Bogusława IV wobec Piastów (1278–1309)”, Przegląd Zachodniopomorski 32 (2017), 2: 181–198.
22.Jasiński Kazimierz, „Genealogia Piastów wielkopolskich”, Kronika Miasta Poznania 2 (1995): 34–66.
23.Jasiński Kazimierz, „Tragedia rogozińska 1296 r. na tle rywalizacji wielkopolsko- brandenburskiej o Pomorze Gdańskie”, Zapiski Historyczne 36 (1961), 4: 65–104.
24.Kujot Stanisław, „Dzieje Prus Królewskich”, Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu 22 (1915): 823–1166.
25.Kujot Stanisław, „Margrabiowie brandenburscy w dziejach Pomorza za księcia Mestwina II“, Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu 1 (1878): 47–67.
26.Labuda Gerard, „Kultura materialna i artystyczna; piśmiennictwo i ideologia”. In: Historia Pomorza, 565–576, Vol. 1. Part 1, ed. Gerard Labuda. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1975.
27.Labuda Gerard, „Marginalne uwagi o dziejach Pomorza sławieńsko-słupskiego w XII i XIII wieku”, Zapiski Historyczne 42 (1977), 2: 73–102.
28.Lennepes George, Abhandlung von der Lenhe zu Landsiedel-Recht viele bisher ungedruckte Lehn- und Lehnbriefe [...] Codice probationum. Marburg: bei Müllers Erben und Weldige, 1769.
29.Nießen Paul von, Geschichte der Neumark im Zeitalter ihrer Entstehung und Besiedlung. (Von den ältesten Zeiten bis zum Aussterben der Askanier). Landsberg a. W. In: Dermietzel & Schmidt, 1905.
30.Nießen, „Zum brandenburgisch-pommerschen Kriege von 1283–1284“, Monatsblätter der Gesellschaft für Pommersche Geschichte und Altertumskunde 17 (1903): 145–148.
31.Nowacki Bronisław, Przemysł II 1257–1296. Odnowiciel korony polskiej. Poznań: Instytut Historii UAM, 1997.
32.Osięgłowski Janisław, Polityka zewnętrzna Księstwa Rugii (1168–1328). Warszawa– Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975.
33.Popielas-Szultka Barbara, „Przemysł II a Pomorza Zachodnie (stosunki polityczne)”. In: Przemysł II. Odnowienie Królestwa Polskiego, ed. Jadwiga Krzyżaniakowa, 145–152. Poznań: Instytut Historii UAM, 1997.
34.Powierski Jan, „Układ kamieński na tle stosunków między książętami Pomorza, Krzyżakami i Prusami w latach sześćdziesiątych XIII wieku”, Rocznik Olsztyński 8 (1968): 11–33.
35.Pyl Theodor, „Wizlaw II.“. In: Allgemeine Deutsche Biographie, 43 (1898): 681–684.
36.Reuter Christian, „Die Askanier und die Ostsee”, Hansische Geschichtsblätter 13 (1907): 291–318.
37.Reynold Susan, Lenna i wasale. Reinterpretacja średniowiecznych źródeł. Transl. Arkadiusz Bugaj. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki, 2011.
38.Rösener Werner, „Relevium“. In: Lexikon des Mittelalters, hrsg. v. G. Avella-Widhalm, L. Lutz, R. Mattejiet, U. Mattejiet, 687. Bd. 7, Stuttgart−Weimar: Metzler, 1999.
39.Rymar Edwar, „Najazd brandenburski na Kamień Pomorski (1306)”, Przegląd Zachodniopomorski 9 (38) (1994) 1: 35–54.
40.Rymar Edward, „Henryk hrabia Kirchberg, szwagier Mściwoja II Pomorskiego”, Zapiski Historyczne 48 (1983) 1–2: 183–193.
41.Rymar Edward, „Mściwoj II jako lennik margrabiów brandenburskich (w latach 1269– 1273)”, Studia z Dziejów Średniowiecza 23 (2019): 216–244.
42.Rymar Edward, „Stosunki Przemysła II z margrabiami brandenburskimi ze starszej linii askańskiej w latach 1279–1296”. In: Przemysł II. Odnowienie Królestwa Polskiego, ed. Jadwiga Krzyżaniakowa,
43.123–144. Poznań: Instytut Historii UAM, 1997.
44.Rymar Edward, „Udział Pomorza w wojnie koalicyjnej 1283–1285”. In: W kręgu idei, polityki i wojska. Studia ofiarowane Profesorowi Januszowi Farysiowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, eds. Tomasz Sikorski, Henryk Walczak, Adam Wątor, 471–487. Szczecin: Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego, 2009.
45.Rymar Edward, „Walka o Pomorze Gdańskie w latach 1269–1272“, Rocznik Gdański 44 (1987) 1: 5–33.
46.Rymar Edward, „Wielkie Pomorze obszarem lennym margrabiów brandenburskich z dynastii askańskiej (trybutarnym Rzeszy Nienieckiej)”, Roczniki Historyczne 62 (1996): 21–48.
47.Rymar Edward, „Władztwo biskupów kamieńskich między Unieścią i Grabową w XIII i XIV wieku”, Rocznik Koszaliński 25 (1995): 35–54.
48.Rymar Edward, „Wojny na Pomorzu Zachodnim i wojenne czynny Pomorza poza Pomorzem XII – początek XVII wieku (Kalendarium)”. In: Pomorze militarne XII– XXI wiek. Materials from a scientific session held on 27 November 2003 at the Ducal Castle in Szczecin, eds. Kazimierz Kozłowski, Edward Rymar, 1, 133–174. Szczecin: Oficyna Wydawnicza Archiwum Państwowego w Szczecinie „Dokument”, 2004.
49.Rymar Edward, Biskupi – mnisi – reformatorzy. Studia z dziejów diecezji kamieńskiej. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2002.
50.Rymar Edward, Rodowód książąt pomorskich (2nd ed.). Szczecin: Książnica Pomorska, 2005.
51.Sauer Eberhard, Der Adel während der Besiedlung Ostpommerns (die Länder Kolberg, Belgard, Schlawe, Stolp) 1250–1350. Stettin: Verlag Leon Sauniers Buchhandlung, 1939.
52.Schultze Johannes, Die Mark Brandenburg, Bd. 1: Entstehung und Entwicklung unter den askanischen Markgrafen (bis 1319). Berlin, Duncker & Humblot, 1961.
53.Sello Georg, „Brandenburgisch-Magdeburgische Beziehungen 1266–1283”, Geschichtsblätter für Stadt und Land Magdeburg 23 (1888): 71–98, 131–184.
54.Smoliński Marek, „Między dwoma organizmami państwowymi – biskup kamieński Herman von Gleichen i jego stosunki z książętami Pomorza Zachodniego oraz margrabiami brandenburskimi”, Średniowiecze Polskie i Powszechne 2(6) (2011): 25–44
55.Smoliński Marek, „Relacje książąt Pomorza Wschodniego z Kościołem”. In: 1050. rocznica chrztu Polski, ed. Krzysztof Lewalski, 36–131. Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe, 2016.
56.Smoliński Marek, „Sytuacja na pograniczu askańsko-meklemburskim w II połowie XIII w. i na przełomie XIII/XIV w. i najazd Brandenburgii na Pomorze Sławieńskie w 1306 r.”, Gdańskie Studia z Dziejów Średniowiecza, nr 7: Mazowsze, Pomorze, Prusy, (2000): 181–234.
57.Smoliński Marek, „Udział Polaków i Pomorzan w bitwie pod Frohse 10 I 1278 r. Próba identyfikacji sojuszników Ottona IV ze Strzałą”, Studia z Dziejów Średniowiecza, nr 14: Kaci, święci, templariusze, (2008): 285–310.
58.Smoliński Marek, Polityka zachodnia księcia gdańsko-pomorskiego Świętopełka. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Officina Ferberiana, 2000.
59.Spors Józef, Dzieje polityczne ziem sławieńskiej, słupskiej i białogardzkiej XII–XIV w. Słupsk–Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1973.
60.Śliwiński Błażej, „Fragmenty dziejów politycznych ziemi sławieńskiej w latach 1301– 1303“, Zapiski Historyczne 61 (1991), 1: 7–24.
61.Śliwiński Błażej, Mściwoj II (1224–1294) książę wschodniopomorski (gdański). Warszawa: DiG, 2016.
62.Wehrmann Martin, „Jaromar von Rügen als Elektus von Kammin (1289–1294)“, Pommersche Jahrbücher 20 (1920): 123–139.
63.Wehrmann Martin, „Vom Kriege Brandenburgs und Pommerns in den Jahren 1283– 1284“, Monatsblätter der Gesellschaft für Pommersche Geschichte und Altertumskunde 17 (1903): 129–135.
64.Wehrmann Martin, Geschichte von Pommern, Bd. I: Bis zur Reformation (1523). Gotha: Friedrich Andreas Perthes, 1904.
65.Włodarski Bronisław, „Świętopełk i Mściwój II (Z dziejów Pomorza Gdańskiego w XIII w.)”, Zapiski Historyczne 33 (1968): 61–94
66.Wybranowski Dariusz, „Początki świeckiego kręgu wasali biskupa kamieńskiego Hermana von Gleichen (1251–1288/89) na tle jego działalności politycznej i kolonizacyjnej. Cześć 2 (1275–1280)”, Studia z Dziejów Średniowiecza, nr 12: Krzyżacy, szpitalnicy, kondotierzy, (2006): 425–452.
67.Wybranowski Dariusz, „Polityka biskupów kamieńskich Jaromira, Wisława i Piotra wobec rycerstwa w latach 1289–1298. Fragment z dziejów władztwa biskupiego i stosunków pomorsko-brandenburskich w drugiej połowie XIII wieku”, Przegląd Zachodniopomorski 15 (44), (2000), 1: 9–32.
68.Wybranowski Dariusz, „Upadek polityczny księcia Przybysława II, pana na Dobrej, Białogardzie i Olesznie, a sprawa likwidacji enklaw wpływów brandenburskich na Pomorzu Zachodnim do 1291–1292 roku”, Przegląd Zachodniopomorski 14 (43), (1999), 2: 7–22.
69.Zielińska-Melkowska Krystyna, „Zjednoczenie Pomorza Gdańskiego z Wielkopolską pod koniec XIII w: umowa kępińska 1282 r.”, Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu 73 (1968) 3: 1–137.