Studia Maritima


ISSN: 0137-3587     eISSN: 2353-303X    OAI    DOI: 10.18276/sm.2024.37-06
CC BY-SA   Open Access   DOAJ  ERIH PLUS

Lista wydań / Vol. 37 2024
A Ship Emerges in the Distance... People Stand and Applaud. The (Un)obvious Contexts of the Wrocław Sea Festival Celebrations in June 1945
(Z dala wyłania się okręt… Ludzie stoją i biją brawa. (Nie)oczywiste konteksty wrocławskich obchodów Święta Morza w czerwcu 1945 roku)

Autorzy: Joanna Nowosielska-Sobel ORCID
Uniwersytet Wrocławski Instytut Historyczny
Słowa kluczowe: „Ziemie Odzyskane” Dolny Śląsk Wrocław Święto Morza Liga Morska Odra
Data publikacji całości:2024
Liczba stron:24 (113-136)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstrakt

Celem artykułu jest podjęcie próby odpowiedzi na pytanie, czy obchody świąt i uroczystości świeckich firmowane przez konstytuujące się rządy komunistyczne w Polsce można sprowadzać tylko do realizacji zadań ideologicznych prowadzących do zniewolenia politycznego narodu? Jak ten problem wyglądał z punktu widzenia społeczeństwa lokalnego definiowanego tuż powojenną rzeczywistością? Realizację wspomnianego celu zaprojektowano w formie przedstawienia i analizy (nie)oczywistych kontekstów obchodów Święta Morza we Wrocławiu w roku 1945, które do tej pory (podobnie jak w odniesieniu do innych części “Ziem Odzyskanych”) nie spotkało się z należytą uwagą historyków. W tej sytuacji niniejszy tekst, bacząc równocześnie na rolę Wrocławia drugiej połowy lat 40. w propagandzie państwa polskiego, ma wypełnić tę lukę badawczą. Zamiarem autorki w niniejszym studium przypadku jest jednak nie tylko zwrócenie uwagi na polityczno-ideowy wymiar wrocławskich obchodów Święta Morza w 1945 r., lecz w takim samym stopniu na ich kontekst społeczny i kulturowy. Dzięki analizie źródeł archiwalnych wytworzonych przez władze miejskie i wojewódzkie, noty i artykuły prasowe, wspomnienia oraz druki ulotne, ustalono, że co prawda propaganda stanowiła dominantę tych obchodów, to ich znaczenie dla momentu założycielskiego kultury polskiej w poniemieckim mieście było równie fundamentalne. Święto Morza we Wrocławiu w 1945 r. stanowi również przykład oddolnego wzbudzenia autentycznej inicjatywy aktywności społecznej doskonale godzącej zapotrzebowanie propagandowe władzy z potrzebami zniszczonego miasta.
Pobierz plik

Plik artykułu

Bibliografia

1.Archives
2.State Archive in Wrocław, Municipal Management of Wrocław.
3.State Archive in Wrocław, Wrocław Voivodeship Office.
4.Press
5.Gazeta Dolno-Śląska.
6.Naprzód Dolnośląski.
7.Posters
8.Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, Dokumenty życia społecznego Gabinet Śląsko–Łużycki,
9.– Odezwa do mieszkańców Dolnego Śląska w dniu 29 czerwca 1945. Wojewódzki Komitet Organizacyjny “Święta Morza” na Dolnym Śląsku, Lignica, 23.04.1945;
10.– Afisze z hasłami propagandowymi [tzw. sztrajfy] związanymi z tematem odzyskania dostępu do morza w 1945 roku.
11.Memoirs
12.Drabik, Stanisław. “W operze wrocławskiej.” In: Trudne dni (Wrocław 1945 r. we wspomnieniach pionierów), edited by Mieczysław Markowski, 265–272. Vol. 1. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1960.
13.Jochelson, Andrzej. “Życie kulturalne i artystyczne polskiego Wrocławia (9.05.1945–9.05.1946).” In: Trudne dni (Wrocław 1945 r. we wspomnieniach pionierów), edited by Mieczysław Markowski, 83–88. Vol. 2. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1961.
14.Jochelson, Andrzej, “Pionierskie dni Zarządu Miejskiego.” In: Wspomnienia wrocławskich pionierów, edited by Włodzimierz Suleja, 10–43. Wrocław: Uniwersytet Wrocławski, 1995.
15.Jochelson, Andrzej. “Życie kulturalne w 1945 roku w polskim Wrocławiu.” In: Wspomnienia wrocławskich pionierów, edited by Włodzimierz Suleja, 120–123. Wrocław: Uniwersytet Wrocławski, 1995.
16.Jochelson, Andrzej. Kronika Semipałatyńsk-Wrocław. Edited and Introduction by Stanisław Bereś. Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej, 1997.
17.Kabaja, Adam. “Pionierski okres organizacji teatrów we Wrocławiu.” In: Trudne dni (Wrocław 1945 r. we wspomnieniach pionierów), edited by Mieczysław Markowski, 193–205. Vol. 2. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1961.
18.Kowalski, Jan. “Narodziny pierwszej gazety.” In: Trudne dni (Wrocław 1945 r. we wspomnieniach pionierów), edited by Mieczysław Markowski, 83–88. Vol. 2. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1961.
19.Kuligowski, Kazimerz. “W ruinach.” In: Trudne dni (Wrocław 1945 r. we wspomnieniach pionierów), edited by Mieczysław Markowski, 134–157. Vol. 1. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1960.
20.Łabosz, Piotr. “Pierwsze takty muzyki.” In: Trudne dni (Wrocław 1945 r. we wspomnieniach pionierów), edited by Mieczysław Markowski, 230–234. Vol. 1. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1960.
21.Skrowaczewska, Zofia. “Ze Lwowa przez Kraków nad Odrę.” In: Wspomnienia wrocławskich pionierów, edited by Włodzimierz Suleja, 131–133. Wrocław: Uniwersytet Wrocławski, 1995.
22.Winnicki, Bronisław. “Polpress-Naprzód Dolnośląski.” In: Trudne dni (Wrocław 1945 r. we wspomnieniach pionierów), edited by Mieczysław Markowski, 235–255. Vol. 1. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1960.
23.References
24.Aleksandrowicz, Walenty. “Dni Morza w powojennej Polsce 1945–1980.” Nautologia 1 (1983): 34–44.
25.Białas, Tadeusz. Liga Morska i Kolonialna 1930-1939. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1983.
26.Białas, Tadeusz. Liga Morska 1944–1953. Gdańsk: Wydawnictwo „KORAB,” 2006.
27.Bublewski, Witold. “Z tradycji dni morza w Polsce.” Nautologia 1 (1980): 29–31.
28.Bednarz, Krystyna. “Prasa dolnośląska.” In: 25 lat prasy na Ziemiach Zachodnich i Północnych, edited by Andrzej Wakar, 37–54. Kraków: Ośrodek Badań Prasoznawczych RSW “Prasa,” 1972.
29.Domke, Radosław. Ziemie Zachodnie i Północne Polski w propagandzie lat 1945–1948. Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, 2010.
30.Dytman-Stasieńko, Agnieszka. 1 Maja w PRL. Święto zawłaszczonych znaczeń. Ideologia, rytuał, język. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TVP, 2006.
31.Hutnikiewicz, Alina. Szczecin w Polskiej Polityce morskiej w latach 1945–1950. Szczecin: Polskie Pismo i Książka, 1991.
32.Kelera, Józef. Wrocław teatralny 1945–1980. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1983.
33.Kościk, Elżbieta. “Przemiany demograficzne na Dolnym Śląsku w latach 1945–1950.” In: Ziemie Zachodnie – historia i perspektywy, edited by Wojciech Kucharski, and Grzegorz Strauchold, 93–102. Wrocław: Ośrodek “Pamięć i Przyszłość,” 2011.
34.Łaborewicz, Ivo. “Działalność Ligi Morskiej w Jeleniej Górze w latach 1945–1950.” In: Między Legnicą a Jelenią Górą. Prace dedykowane Stanisławowi Firsztowi w 40-lecie pracy w muzealnictwie i 65. urodziny, edited by Ivo Łaborewicz, and Marek Szajda, 261–279. Jelenia Góra: Towarzystwo Przyjaciół Jeleniej Góry, Archiwum Państwowe we Wrocławiu Oddział w Jeleniej Górze [State Archives in Wrocław, Branch in Jelenia Góra], 2020.
35.Magierska, Anna. “Próby konsolidowania społeczeństwa wokół haseł powrotu nad Odrę i Bałtyk w myśli politycznej pierwszych lat Polski Ludowej.” In: Studia z dziejów polskiej myśli politycznej, edited by Kazimierz Przybysz, 62–83. Warszawa: Dom Wydaw. Elipsa, 1991.
36.Makowski, Adam. “1 i 3 maja – dwa symbole w walce o różne wizje powojennej Polski na przykładzie Pomorza Zachodniego.” In: Piastowsko-komunistyczna satysfakcja? Obchody rocznic historycznych i świąt państwowych na Śląsku po II wojnie światowej, edited by Joanna Nowosielska-Sobel, and Grzegorz Strauchold, 151–165. Wrocław: Oficyna Wydawnicza ATUT – Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe, 2008.
37.Makowski, Adam. Między iluzją a realiami. Towarzystwo Rozwoju Ziem Zachodnich w latach 1957–1970. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2019.
38.Mazur, Zbigniew. “Obchody świąt i rocznic historycznych na Ziemiach Zachodnich i Północnych (1945–1948).” In: Wspólne dziedzictwo? Ze studiów nad stosunkiem do spuścizny kulturowej na Ziemiach Zachodnich i Północnych, edited by Zbigniew
39.Mazur, 111–163. Poznań: Instytut Zachodni, 2000.
40.Migdalski, Paweł. “Polityka historyczna na Pomorzu Zachodnim w latach 1945–1989.” In: Region czy regiony? Ziemie Zachodnie I Północne 1945–1989, edited by Wojciech Kucharski, 507–518. Wrocław: Ośrodek “Pamięć i Przyszłość,” 2022.
41.Nowosielska-Sobel, Joanna. “Pionierski czas nauki polskiej we Wrocławiu w świetle wspomnień.” In: Nauka w powojennym Wrocławiu 1945–2015. W 70. Rocznicę powstania polskiego środowiska naukowego we Wrocławiu, edited by Wojciech Kucharski, Katarzyna Bock-Matuszyk, and Grzegorz Strauchold, 33–42. Wrocław: Ośrodek „Pamięć i Przyszłość,” 2015.
42.Nowosielska-Sobel, Joanna. “Polityka historyczna na Dolnym Śląsku w latach 1945–1989.” In: Region czy regiony? Ziemie Zachodnie i Północne 1945–1989, edited by Wojciech Kucharski, 487–497. Wrocław: Ośrodek “Pamięć i Przyszłość,” 2022.
43.Ordyłowski, Marek. Życie codzienne we Wrocławiu 1945–1948. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991.
44.Ordyłowski, Marek. “Obchody Tysiąclecia Państwa Polskiego na Dolnym Śląsku.” In: Piastowsko-komunistyczna satysfakcja? Obchody rocznic historycznych i świąt państwowych na Śląsku po II wojnie światowej, edited by Joanna Nowosielska-Sobel, and Grzegorz Strauchold, 167–180. Wrocław: Oficyna Wydawnicza ATUT –Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe, 2008.
45.Osęka, Piotr. Rytuały stalinizmu. Oficjalne święta i uroczystości rocznicowe w Polsce 1944–1956. Warszawa: Wydawnictwo TRIO, 2007.
46.Ruchniewicz, Małgorzata. “Lata 1945–1948.” In: Dolny Śląsk. Monografia historyczna, edited by Wojciech Wrzesiński, 625–674. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2006.
47.Sowiński, Paweł. Komunistyczne święto. Obchody 1 maja w latach 1948–1954. Warszawa: Wydawnictwo Trio, 2000.
48.Strauchold, Grzegorz. Myśl zachodnia i jej realizacja w Polsce Ludowej w latach 1945–1957. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2003.
49.Strauchold, Grzegorz. Wrocław – okazjonalna stolica Polski. Wokół powojennych obchodów rocznic historycznych. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2003.
50.Strauchold, Grzegorz. “The Maritime League. A Study of the Dissolution of a Social Institution.” Studia Maritima 34 (2021): 161–183. http://doi.org/10.18276/sm.2021.34-07.
51.Szajda, Marek. Między propagandą a turystyką. Dni Karkonoszy i 840-lecie Jeleniej Góry w 1948 roku. Wrocław: Ośrodek “Pamięć i Przyszłość,” 2023.
52.Tetzlaff, Henryk. “Geneza i tradycje Dni Morza w Polsce (ze wspomnień współorganizatora pierwszego Święta Morza w Gdyni).” Nautologia 1 (1980): 16–25.
53.Tetzlaff, Henryk. “Tradycje obchodów Dni Morza i ich znaczenie.” Nautologia 1 (1983): 18–22.
54.Tomkiewicz, Ryszard. Rocznice bitwy pod Grunwaldem w Polsce Ludowej. Olsztyn: Towarzystwo Naukowe – Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, 2011.
55.Tomkiewicz, Ryszard. “Polityka historyczna na Ziemiach Zachodnich i Północnych w latach 1945–1989. Wprowadzenie.” In: Region czy regiony? Ziemie Zachodnie i Północne 1945–1989, edited by Wojciech Kucharski, 467–477. Wrocław: Ośrodek “Pamięć i Przyszłość,” 2022.
56.Turnau, Irena. Studia nad strukturą ludnościową polskiego Wrocławia. Poznań: Instytut Zachodni, 1960.
57.Tyszkiewicz, Jakub. Sto wielkich dni Wrocławia. Wystawa Ziem Odzyskanych we Wrocławiu a propaganda polityczna Ziem Zachodnich i Północnych w latach 1945–1948. Wrocław: Arboretum, 1997.
58.Tyszkiewicz, Jakub. Od upadku Festung Breslau do stalinowskiego Wrocławia. Kalendarium 1945–1950. Warszawa-Wrocław: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000.
59.Tyszkiewicz, Jakub. “Uroczystości obchodów państwowych i rocznicowych na Dolnym Śląsku w okresie stalinowskim (1949–1953).” In: Piastowsko-komunistyczna satysfakcja? Obchody rocznic historycznych i świąt państwowych na Śląsku po II wojnie światowej, edited by Joanna Nowosielska-Sobel, and Grzegorz Strauchold, 131–144. Wrocław: Oficyna Wydawnicza ATUT – Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe, 2008.
60.Wilk, Hubert. “Święta, rocznice, obchody – oficjalne świętowanie w Kielcach (1945–1948).” Studia Muzealno-Historyczne 2 (2010): 79–98.
61.Zaremba, Marcin. Wielka trwoga. Polska 1944–1947. Kraków: Wydawnictwo Znak, Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, 2012.