Przeszłość Demograficzna Polski

Poland's Demographic Past


ISSN: 0079-7189    OAI    DOI: 10.18276/pdp.2016.2.38-01
CC BY-SA   Open Access   DOAJ  CEEOL  ERIH PLUS  DOAJ

Lista wydań / 38, 2016, nr 2
Urodzenia pozamałżeńskie w parafii św. Mikołaja w Łące w latach 1664–1914

Autorzy: Ewa M. Ryguła
Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Nauk Społecznych
Słowa kluczowe: Łąka Górny Śląsk urodzenia pozamałżeńskie demografia XVIII– XIX w.
Data publikacji całości:2016
Liczba stron:27 (7-33)
Cited-by (Crossref) ?:

Abstrakt

Artykuł poświęcono urodzeniom pozamałżeńskim w rzymskokatolickiej parafii Łąka na terenie ziemi pszczyńskiej (Górny Śląsk). Badania w oparciu o zachowane parafialneksięgi chrztów objęły lata 1664–1914. W tym przedziale czasowym w parafii urodziło się 839 dzieci nieślubnych, co stanowi 7,6% ogółu urodzeń. Z tej grupy 15 dzieciurodziło się martwych, co oznacza, że ochrzczono 824 dzieci z pozamałżeńskich związków. Zapisy metrykalne nie zawierają informacji o ojcu dziecka, natomiast dane dotyczące pochodzenia społeczno-zawodowego i terytorialnego matki są skąpe. Najwięcej urodzeń nieślubnych odnotowano w porze jesienno-zimowej – 54,5%, szczególnie w styczniu i lutym (poczęcia w kwietniu i maju). Najmniej dzieci nieślubnych przyszło na świat w czerwcu, sierpniu i listopadzie (poczęcia jesienne i zimowe). Większość dzieci z nielegalnych związków została ochrzczona w pierwszym dniu po urodzeniu (42%). W dniu urodzenia ochrzczono 17,8%. Do chrztu dzieci nieślubne w 87,9% przypadków, tak jak i pozostałe dzieci, podawało dwoje chrzestnych: mężczyzna i kobieta. Tylko w ok. 10% odnotowano jednego chrzestnego, zwykle kobietę. Powyższe kwestie zostały opracowane dzięki wykorzystaniu metody agregatywnej. Liczba urodzeń nieślubnych w wiejskiej parafii jest zaskakująco wysoka w porównaniu do innych na terenie rejencji opolskiej. Sezonowość urodzeń nieślubnych nie różniła się od sezonowości dzieci z legalnych związków. Wobec nich nie stosowano też odmiennych reguł w kwestiach dotyczących chrztu.
Pobierz plik

Plik artykułu

Bibliografia

1.Akta wizytacji dekanatów bytomskiego i pszczyńskiego, dokonanej w roku 1598, z polecenia Jerzego kardynała Radziwiłła, biskupa krakowskiego. Wyd. Maksymilian Wojtas. Katowice: Towarzystwo Przyjaciół Nauk na Śląsku, 1938.
2.Bąk, Małgorzata. „Ludność parafii ewangelickiej Kaczorów (pow. Świerzawa) w latach 1796–1870”. Studia Śląskie. Seria Nowa, 53 (1994): 223–255.
3.Benewiat, Robert, Zdzisław Budzyński. „Ludność wsi Hoczew obrządku łacińskiego w latach 1867–1918 (w świetle ewidencji metrykalnej)”. W: Studia i materiały z dziejów społecznych Polski Południowo-Wschodniej, t. 1, red. Zdzisław Budzyński, 197–219. Rzeszów: Uniwersytet Rzeszowski, 2003.
4.Białowąs, Edyta, Zdzisław Budzyński. „Ludność Sanoka obrządku łacińskiego w epoce przedautonomicznej (w świetle ewidencji metrykalnej)”. W: Studia i materiały z dziejów społecznych Polski Południowo-Wschodniej, t. 1, red. Zdzisław Budzyński, 219–239. Rzeszów: Uniwersytet Rzeszowski, 2003.
5.Borowski, Stanisław. „Procesy demograficzne w mikroregionie Czacz w latach 1598–1975”. Przeszłość Demograficzna Polski, 9 (1976): 95–191.
6.Bystroń, Jan Stanisław. Dzieje obyczajów w Polsce. Wiek XVI–XVIII, t. 1–2. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1960.
7.Czop, Anna. „Ruch naturalny w parafii juncewskiej w latach 1801–1870 (na podstawie ksiąg metrykalnych)”. Przeszłość Demograficzna Polski, 29 (2010): 99–139.
8.Daszkiewicz-Ordyłowska, Danuta. „Urodzenia w parafii toszeckiej w latach 1789–1877”. W: Śląskie studia demograficzne. T. 2: Urodzenia, red. Zbigniew Kwaśny, 23–34. Wrocław: Uniwersytet Wrocławski, 1995.
9.Flandrin, Jean-Louis. Historia rodziny. Pokrewieństwo, dom, seksualność w dawnym społeczeństwie, tłum. Agnieszka Kuryś (Warszawa: Aletheia, 2015).
10.Flandrin, Jean-Louis. „Mariage tardif et vie sexuelle: discussions et hypothèses de recherche”, Annales Économies, Sociétés, Civilisations, 27 (1972): 1351–1378.
11.Gawrysiakowa, Janina. „Praktyki religijne w XIX w. (na podstawie metryk parafii Rudka, powiat Bielsk Podlaski)”. Roczniki Humanistyczne, 18 (1970) z. 2: 85–99.
12.Gieysztorowa, Irena. „Niebezpieczeństwa metodyczne polskich badań metrykalnych XVII–XVIII wieku”. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 19 (1971) nr 4: 557–602.
13.Gläser, August. Gerichts-Topographie von Oberschlesien oder spezielle Zusammenstellung: sammtlicher in dem Departement des Konigl. Preuss. Oberlandesgerichts von Oberschlesien zu Ratibor befindlichen Untergerichte, mit Bezeichnung ihres Jurisdiktions-Umfanges nach Ortschaften, Possessionen und Seelenzahl, Nahmen und Wohnort der Richter nebst einem vollstandigen Register und einer Darstellung der Gerichtsverfassung. Ratibor 1831.
14.Görlitz, J.Ch. Neueste geographisch-statistisch-topographische Beschreibung des preussischen Schlesiens, Bd. 1–2. Glogau 1822.
15.Górecka, Hanna, Alicja Janeczko. „Ruch naturalny ludności parafii Sławięcice w latach 1804–1870”. Studia Śląskie. Seria Nowa, 40 (1982): 273–302.
16.Górna, Krystyna. „Analiza demograficzna metryk dolnośląskiej parafii Rząśnik z lat 1794–1874”. Przeszłość Demograficzna Polski, 17 (1987): 185–205.
17.Górna, Krystyna. „Sezonowość ruchu naturalnego ludności ewangelickiej parafii Rząśnik w latach 1794–1874”. Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka, 39 (1984) nr 4: 563–571.
18.Górny, Marek. „Czas chrztu dzieci chłopskich w parafii Szaradowo w drugiej połowie XVIII wieku”. Studia Gnesnensia, 8 (1984–1985): 253–259.
19.Górny, Marek. „Ruch naturalny ludności Tarnowskich Gór w latach 1801–1870”. Studia i Materiały z Dziejów Śląska, 13 (1983): 8–86.
20.Górny, Marek. „Z badań nad ludnością górnośląskiej parafii Radzionków w latach 1851–1870”. Studia Śląskie. Seria Nowa, 39 (1981): 275–305.
21.Górny, Marek. „Zawarcie małżeństwa na wsi pałuckiej w XVIII wieku: parafia szaradowska”. Genealogia, 7 (1996): 69–96.
22.Grabowski, Ignacy. Prawo kanoniczne według nowego kodeksu. Lwów 1927.
23.Gralla, Gertruda. „Rozwój populacji w Ziemięcicach i okolicy w latach 1651–1960”. Zeszyty Gliwickie, 9 (1972): 183–199.
24.Henneberg, Maciej, Jerzy Kozak. „Sezonowość urodzeń w wiejskiej populacji dziewiętnastowiecznej: parafia Szczepanowo (woj. bydgoskie. Pałuki)”. Przegląd Antropologiczny, 42 (1976) nr 1: 19–31.
25.Hochleiter, Janusz. „Sakrament chrztu na Warmii w potrydenckiej liturgii i zwyczajach”. Studia Warmińskie, 39 (2002): 281–295.
26.Iluk, Katarzyna. „Ludność parafii Witków Śląski w latach 1851–1898”. W: Śląskie studia demograficzne, t. 4, red. Zbigniew Kwaśny, 7–62. Wrocław: Uniwersytet Wrocławski, 1998.
27.Karbowska, Jolanta. „Ludność Lubawki w latach 1801–1850”. Przeszłość Demograficzna Polski, 24 (2003): 103–153.
28.Klotzke, Zbigniew. „Ludność obwodu Urzędu Stanu Cywilnego Luzino w latach 1874–1918”. Przeszłość Demograficzna Polski, 12 (1980): 64–104.
29.Knie, Johann Georg. Alphabetisch-statistisch-topographische Uebersicht der Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der königl[ische] preuss[ische] Provinz Schlesien […]. Breslau 1845.
30.Korenda, Karolina. „Rejestracja metrykalna parafii Pszczew z XVII wieku”. Przeszłość Demograficzna Polski, 24 (2003): 45–72.
31.Korzeniowska, Wiesława. Codzienność społeczności wsi rejencji opolskiej w aspekcie zachodzących przemian (1815–1914). Opole: Państwowy Instytut Nauk, Instytut Śląski, 1993.
32.Krotla, Teresa. „Ludność parafii bielawskiej w latach 1766–1830 (na podstawie ksiąg metrykalnych)”. Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka, 46 (1991) nr 4: 415–436.
33.Kuchowicz, Zbigniew. Miłość staropolska. Wzory – uczciwość – obyczaje erotyczne. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1982.
34.Kuchowicz, Zbigniew. Obyczaje staropolskie XVII–XVIII wieku. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1975.
35.Kuchowicz, Zbigniew. O biologiczny wymiar historii. Warszawa: PWN, 1985.
36.Kuklo, Cezary. Demografia Rzeczypospolitej przedrozbiorowej. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2009.
37.Kuklo, Cezary. „Dzieci nieślubne i podrzutki w warszawskiej parafii św. Krzyża w XVIII wieku”. Roczniki Humanistyczne, 35 (1987) z. 2: 305–315.
38.Kuklo, Cezary. „Ocena wartości źródłowej rejestrów metrykalnych parafii św. Krzyża w Warszawie w XVIII wieku”. Przeszłość Demograficzna Polski, 18 (1990): 205–227.
39.Kuklo, Cezary. Rodzina w osiemnastowiecznej Warszawie. Białystok: Filia Uniwersytetu Warszawskiego w Białymstoku, 1991.
40.Kumor, Bolesław. „Przepisy prawne w sprawie chrztu dzieci w XVI–XVIII w.” Przeszłość Demograficzna Polski, 9 (1976): 41–56.
41.Kwapulińska, Pelagia. „Urodzenia w parafii kochłowickiej w latach 1801–1900”. W: Śląskie studia demograficzne. T. 2: Urodzenia, red. Zbigniew Kwaśny, 35–55. Wrocław: Uniwersytet Wrocławski, 1995.
42.Leśniak, Franciszek. „Stosunki demograficzne w Tymbarku w latach 1789–1918”. Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP Rzeszów. Historia, 3–4 (1980): 65–90.
43.Ładogórski, Tadeusz. „Odpowiedź Pani Irenie Gieysztorowej”. Przeszłość Demograficzna Polski, 7 (1975): 305–310.
44.Ładogórski, Tadeusz. „Ruch naturalny ludności Śląska w latach 1816–1849”. Przeszłość Demograficzna Polski, 4 (1971): 61–109.
45.Łysik, Stefan. „Polskie metryki z parafii Kopienica z lat 1607–1611”. Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne, 3 (1970): 205–242.
46.Maroń, Franciszek. „Materiały źródłowe do dziejów kościoła w obecnej diecezji katowickiej. Protokoły wizytacyjne z 1665 r.” Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne, 9 (1976): 275–310.
47.Mędrzecki, Włodzimierz. „Konwenans wiejski i nowe wzorce zachowań kobiet na wsi w Królestwie Polskim na przełomie XIX i XX wieku”. W: Kobieta i kultura życia codziennego: Wiek XIX i XX. Zbiór studiów, red. Anna Żarnowska, Andrzej Szwarc, 71–87. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 1997.
48.Mioduszewska, Anna. „Kondycja demograficzna rodziny parafian choroskich w drugiej połowie XVIII i na początku XIX wieku. Uwagi wstępne”. W: Rodzina i gospodarstwo domowe na ziemiach polskich w XV–XX wieku. Struktury demograficzne, społeczne i gospodarcze, red. Cezary Kuklo, 409–428. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2008.
49.Mitterauer, Michael. Ledige Mütter. Zur Geschichte unehelicher Geburten in Europa. München: C.H. Beck, 1983.
50.Pelczar, Józef. Prawo małżeńskie katolickie z uwzględnieniem prawa cywilnego obowiązującego w Austryi, w Prusach i w Królestwie polskiem. Kraków 1885.
51.Piasecki, Edmund. Ludność parafii bejskiej (woj. kieleckie) w świetle ksiąg metrykalnych z XVIII–XX w. Studium demograficzne. Warszawa–Wrocław: PWN, 1990.
52.Powszechne prawo krajowe dla państw pruskich. T. 1 –2. Poznań 1826.
53.Prucnal, Dariusz. „Dzieci nieślubne w Lublinie w latach 1612–1638 (w świetle ksiąg chrztów parafii pw. Michała Archanioła)”. W: Rodzina i gospodarstwo domowe na ziemiach polskich w XV–XX wieku. Struktury demograficzne, społeczne i gospodarcze, red. Cezary Kuklo, 295–314. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2008.
54.Puczyński, Bohdan. „Ludność Brzeżan i okolicy w XVII i XVIII wieku. Cz. II”. Przeszłość Demograficzna Polski, 5 (1972): 15–64.
55.Rapacz, Bogusław. „Ludność Głuchołaz w latach 1890–1910”. W: Śląskie studia demograficzne. T. 4, red. Zbigniew Kwaśny, 63–103. Wrocław: Uniwersytet Wrocławski, 1998.
56.Rejman, Sabina. „Urodzenia nieślubne w Krasnem w latach 1786–1863”. Przeszłość Demograficzna Polski, 27 (2006): 7–38.
57.Rzemieniecki, Konrad. „Ludność parafii radzionkowskiej w latach 1801–1850”. Przeszłość Demograficzna Polski, 23 (2002): 21–75.
58.Schaeffer, Henryk Wilhelm Fryderyk. Kronika pszczyńskiego wolnego państwa stanowego a od 1827 r. księstwa pszczyńskiego, cz. 1–2. Tłum. Bronisława Spyra. Pszczyna: Urząd Miasta, 1995.
59.Serafin, Franciszek. Stosunki polityczne, społeczne i ruch narodowy w Pszczyńskim w latach 1918–1922. Katowice: Uniwersytet Śląski, 1993.
60.Shorter, Edward. „Illegitimacy, Sexual Revolution and Social Change in Modern Europe”. Journal of Interdisciplinary History, 2 (1971). Przedruk w: Marriage and Fertility: Studies in Interdisciplinary History, red. Theodore K. Rabb, Robert I. Rotberg. New York 1980.
61.Siebel, Jacek. Ludność parafii bogucickiej (województwo śląskie) w latach 1738–1860 (na podstawie ksiąg metrykalnych). Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2012.
62.Simonides, Dorota. Od kolebki do grobu. Opole: Instytut Śląski, 1988.
63.Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 5. Red. Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski. Warszawa 1883.
64.Spychała, Jerzy. „Ruch naturalny ludności Oleśnicy w latach 1875–1885”. Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka, 46 (1992) nr 4: 489–496.
65.Spychała, Jerzy. „Urodzenia w parafii Strzelce Opolskie w latach 1766–1870”. W: Śląskie studia demograficzne. T. 2: Urodzenia, red. Zbigniew Kwaśny, 7–22. Wrocław: Uniwersytet Wrocławski, 1995.
66.Szkice monograficzne z dziejów Łąki, red. Edward Krzyżanek, Grzegorz Świerkot, Jadwiga Wawrzyczek, Paweł Ziebura. Łąka: Artystyczna Oficyna Drukarska Aleksandra Spyry w Pszczynie, 2002.
67.Wiatrowski, Ludwik. „Gospodarstwo wiejskie w dobrach pszczyńskich od połowy XVII do początku XIX wieku”, Acta Universitatis Wratislaviensis, 38, Historia XI (1965).
68.Wiślicz, Tomasz. Upodobanie. Małżeństwo i związki nieformalne na wsi polskiej XVII–XVIII wieku. Wyobrażenia społeczne i jednostkowe doświadczenia. Wrocław: Wydawnictwo Chronicon, 2012.
69.Wyżga, Mateusz. „Urodzenia pozamałżeńskie w podkrakowskiej parafii Raciborowice w XVII–XVIII wieku w świetle ksiąg metrykalnych”. Przeszłość Demograficzna Polski, 29 (2010): 157–171.
70.Zimmermann, Friedrich Albert. Beyträge zur Beschreibung von Schlesiens. Brieg 1783.
71.Żmijewska, Małgorzata. „Ludność parafii tyskiej od 1749 roku do połowy XIX wieku w świetle ksiąg metrykalnych. Studium demograficzno-społeczne”. Praca doktorska, Uniwersytet Śląski, Katowice 2007.