Studia Paradyskie

Na początku XX wieku powrócono do źródeł chrześcijaństwa. Zaowocowało to m.in. nowymi badaniami nad praktyką pokuty w pierwotnym Kościele, dla którego teologia chrztu świętego odgrywała istotną rolę. Pokuta pierwotnego chrześcijaństwa jest często utożsamiana z pierwszym etapem kształtowania się dzisiejszej powtarzalnej spowiedzi sakramentalnej. Pierwsi wierzący stawiali sobie pytanie o możliwość pokuty i przebaczenia grzechów popełnionych po chrzcie świętym. Wprowadzone przez Tertuliana pojęcie drugiej pokuty (poenitentia secunda) w sposób szczególny ukazało, że pierwsi chrześcijanie mieli możliwość ponownego skorzystania z przebaczenia i przyjęcia do wspólnoty Kościoła. Tym samym nowa interpretacja pokuty pokazała dobitnie, że pierwotny Kościół był otwarty na ponowne przyjęcie pokutujących grzeszników. Ta możliwość ponownego przebaczenia sprawiała, że pokuta stała się procesem rozciągniętym na całą chrześcijańską egzystencję. Interpretacja życia z perspektywy chrztu świętego prowadziła do wzbudzenia stałej postawy pokutnej obejmującej całe życia chrześcijanina. Ci wierzący, którzy po chrzcie świętym popełnili grzech, mogli ponownie skorzystać z przebaczenia oraz przyjęcia do wspólnoty wierzących. Ponowne przyjęcie składało się z trzech etapów: ekskomuniki, wyznania grzechów oraz rekoncyliacji (pojednania). Na każdym z tych etapów wspólnota Kościoła odgrywała istotną rolę. W trakcie rekoncyliacji sam biskup brał czynny udział. Ekskomunika i rekoncyliacja ukazują, że pokuta pierwotnego Kościoła była szczególnym wydarzeniem, obejmującym całe życie człowieka wierzącego. Ta wyjątkowa, pierwotnie jednorazowa praktyka pojednania wydaje się mieć inny charakter niż obecna spowiedź. Współcześnie w tym powtarzalnym „wydarzeniu pojednania” bardziej dostrzegalna jest realizacja troski o życie duchowe niż jednorazowe wydarzenie w całym życiu chrześcijanina.